Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 października 1998 r.
II UKN 246/98
Niedopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu z opinii biegłego, który to
dowód był niezbędny dla oceny zasadności roszczenia o rentę inwalidzką, sta-
nowi istotne naruszenie art. 232 KPC.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie: SA Beata
Gudowska, SN Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 października 1998 r. sprawy z wnios-
ku Ryszarda J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o
rentę inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 28 stycznia 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 9 czerwca 1997 r.
[...] i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 28 stycznia 1998 r. oddalił apelację Ryszarda J. od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 9 czerwca
1997 r., którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego,
którą odmówiono mu prawa do renty inwalidzkiej z braku inwalidztwa (art. 32 ustawy
z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników oraz ich rodzin -
Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił
naruszenie art. 232 i 233 § 1 KPC polegające na niedopuszczeniu dowodu z opinii
biegłego neurologa i wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania.
2
W uzasadnieniu kasacji zwrócono uwagę, iż mimo wyraźnych sugestii biegłe-
go lekarza okulisty co do nietypowego przebiegu schorzenia wzroku u wnioskodawcy
i wskazania na możliwość powiązania tego schorzenia z przebytym przez wnios-
kodawcę urazem głowy, Sąd Apelacyjny nie uzupełnił postępowania dowodowego
przeprowadzeniem dowodu z opinii specjalisty z zakresu neurologii, co mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy.
Na rozprawie kasacyjnej pełnomocnik organu rentowego pozostawił kwestię
rozstrzygnięcia kasacji do uznania Sądu.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Wnioskodawca Ryszard J., urodzony w 1954 r., posiada okres zatrudnienia
wynoszący ponad 17 lat. Przed zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką (14 listo-
pada 1996 r.) od 5 lipca 1994 r. do 4 lipca 1995 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych.
Po wstrzymaniu tego zasiłku otrzymuje zasiłek z Gminnego Ośrodka Pomocy Spo-
łecznej. Podstawą odmowy przyznania renty inwalidzkiej (decyzja z dnia 6 stycznia
1997 r.) był brak inwalidztwa. W toku postępowania odwoławczego przed Sądem
Wojewódzkim-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wnioskodaw-
ca został zbadany przez biegłych gastrologa, pneumonologa i okulistę. Na potrzebę
badania okulistycznego wskazali biegli pozostałych specjalności. Biegły okulista
rozpoznał u wnioskodawcy jaskrę prostą obu oczu, która w jego ocenie nie ogranicza
zdolności wnioskodawcy do pracy w stopniu powodującym inwalidztwo.
Wyrokiem z 9 czerwca 1997 r. Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie wobec tego,
że wnioskodawca nie jest inwalidą, a tym samym nie spełnia warunków do
przyznania mu renty (art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. - Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.).
Do apelacji wniesionej od tego wyroku wnioskodawca dołączył zaświadczenia
z Wojewódzkiej Przychodni Okulistycznej w R. z dnia 9 lipca 1997 r. stwierdzające
pogorszenie stanu oczu.
Sąd Apelacyjny zwrócił się do biegłego okulisty, który badał wnioskodawcę w
postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, o uzupełnienie opinii po uwzględ-
nieniu złożonego w postępowaniu apelacyjnym zaświadczenia lekarskiego. Biegły w
uzupełniającej opinii z dnia 29 września 1997 r. podtrzymał swoje stanowisko o braku
inwalidztwa lecz równocześnie zasugerował uzupełnienie badań okulistycznych. W
3
wyniku ponownego badania oraz po zapoznaniu się z dokumentacją biegły w dniu 18
listopada 1997 r. uznał, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do wykonywania
jakiejkolwiek pracy, a niezdolność ta wystąpiła około 3 miesiące przed badaniem.
Przesłuchany na rozprawie ten sam biegły okulista podtrzymał swoje opinie z
kwietnia i listopada 1997 r. Według biegłego w kwietniu ostrość wzroku była prawid-
łowa. W listopadzie natomiast biegły stwierdził już praktycznie jednooczność wobec
obniżenia ostrości w oku lewym oraz obniżenia ostrości widzenia w oku prawym.
Biegły wyjaśnił, że taka progresja przebiegu jaskry jest atypowa i może mieć związek
z przebytym przez wnioskodawcę przed dwoma laty urazem głowy i postępującym w
związku z tym urazowym zanikiem nerwów wzrokowych.
Sąd Apelacyjny oddalenie apelacji umotywował tym, że w ocenie biegłego in-
walidztwo II grupy istnieje u wnioskodawcy od sierpnia 1997 r. a inwalidztwo III grupy
mogło powstać najwcześniej w czerwcu 1997 r. Sąd przyjął bez zastrzeżeń opinię
biegłego co do tego, że częściowa niezdolność wnioskodawcy do pracy powstała
najwcześniej od dnia zakończenia pobierania zasiłku dla bezrobotnych (4 lipca 1995
r.). Dlatego też mimo ustalenia, że wnioskodawca jest inwalidą II grupy, nie nabył on
prawa do renty, gdyż niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od
ustania zatrudnienia. W takiej sytuacji, podkreślił Sąd Apelacyjny, aczkolwiek z in-
nych przyczyn niż to przyjął Sąd Wojewódzki - wnioskodawca nie ma prawa do renty
inwalidzkiej zgodnie z treścią art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. Tym
samym wyrok Sądu pierwszej instancji oddalający odwołanie wnioskodawcy od de-
cyzji odmawiającej mu prawa do renty inwalidzkiej odpowiada prawu.
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja słusznie zarzuciła wyrokowi Sądu Ape-
lacyjnemu naruszenie art. 232 i 233 § 1 KPC w stopniu, który mógł mieć istotny
wpływ na wynik sprawy. Wprawdzie przepis art. 232 KPC ma charakter fakultatywny,
jednakże w okolicznościach sprawy pominięcie przez Sąd Apelacyjny dowodu z opi-
nii biegłego lekarza sądowego o specjalizacji z zakresu neurologii mogło wpłynąć
stanowczo na wynik sprawy. Pojęcie „istotności” przepisu zawiera w sobie elementy
ocenne, co pozwala na jego łączenie ze znaczeniem przepisu stosowanego w kon-
kretnej sprawie. Ocena „istotności” przepisu należy do sądu kontrolującego dane
orzeczenie, w tym wypadku do Sądu Najwyższego.
Skoro przebieg schorzenia wnioskodawcy okazał się tak atypowy, że w ciągu
kilku miesięcy ten sam biegły lekarz okulista stwierdził u niego: zdolność do pracy
bez ograniczeń - 15 kwietnia 1997 r., a po 4 miesiącach (w sierpniu tego samego
4
roku) całkowitą niezdolność do pracy z powodu schorzeń narządu wzroku oraz bez
jakiegokolwiek umotywowania przyjął powstanie częściowej niezdolności do pracy w
czerwcu 1997 r. i zwrócił uwagę, że taka nietypowa progresja schorzenia może mieć
związek z urazem głowy, jaki wnioskodawca przebył przed dwoma laty, i postępują-
cym w związku z tym zanikiem nerwów wzrokowych, to niedopuszczenie przez Sąd
Apelacyjny dowodu z opinii biegłego neurologa, nie wskazanego wprawdzie przez
stronę - stanowiło istotne naruszenie art. 232 KPC. Pominięcie w uzasadnieniu wy-
roku tak ważnej sugestii okulisty o związku schorzeń wzroku z przebytym urazem i
postępującym w jego następstwie zanikiem nerwów wzrokowych wskazuje na brak
wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego (art. 233 § 1 KPC), które mog-
ło mieć istotny wpływ na jej wynik.
Dlatego też Sąd Najwyższy na mocy art. 393
13
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================