Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 października 1998 r.
II UKN 250/98
Z porównania art. 21 ust. 2 z art. 21 ust. 2a ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr
7, poz. 25 ze zm.) wynika, że chodzi tylko o rozróżnienie, czy niezdolność do
pracy w gospodarstwie rolnym ma charakter długotrwały, czy stały. Natomiast
w obu tych sytuacjach zmiany w stanie zdrowia muszą powodować przeciw-
wskazania do osobistego wykonywania niezbędnych prac w danym
gospodarstwie rolnym.
Przewodniczący: SSN Teresa Romer, Sędziowie: SA Beata Gudowska, SN
Stefania Szymańska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 października 1998 r. sprawy z wnios-
ku Ewy K. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w J. o rentę rolniczą, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku
Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 13
marca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddział Regionalny w J. de-
cyzją z dnia 20 kwietnia 1995 r. odmówiła Ewie K. przyznania renty inwalidzkiej rol-
niczej wobec niestwierdzenia długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie
rolnym.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 30 kwietnia 1996 r. zmienił zaskarżoną decyzję przez „uznanie” wnios-
kodawczyni za długotrwale niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym od roku
2
1989, a w pozostałej części jej roszczenie „o przyznanie prawa do renty inwalidzkiej
rolniczej przekazał KRUS do dalszego rozpoznania.”
Na skutek rewizji wnioskodawczyni od tego wyroku, w której podniosła zarzut
nieorzeczenia przez Sąd Wojewódzki o jej prawie do renty inwalidzkiej, lecz tylko o
jednej z przesłanek, Sąd Apelacyjny - uwzględniając ten zarzut, jak również z powo-
du niewyjaśnienia przez Sąd pierwszej instancji istotnej w sprawie okoliczności co do
początkowej daty okresu niezdolności wnioskodawczyni do pracy w gospodarstwie
rolnym - uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji z zaleceniem zasięgnięcia opinii placówki naukowej - przy
uwzględnieniu kryteriów przewidzianych w art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7,
poz. 25) oraz w § 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z
dnia 21 października 1991 r. w sprawie ustalania prawa do renty inwalidzkiej rolni-
czej... (Dz.U. Nr 103, poz. 449).
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 21
czerwca 1997 r. oddalił odwołanie wnioskodawczyni. Sąd ten przeprowadził dowód z
opinii [...] Uniwersytetu J. w K. - Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i na podstawie
tejże opinii przyjął, iż brak jest przesłanek do stwierdzenia u wnioskodawczyni dłu-
gotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Występująca często u osób
w wieku wnioskodawczyni choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa bez tzw. objawów
korzeniowych, ze znacznym nawarstwieniem nerwicowym, umożliwia bowiem jej
wykonywanie pracy fizycznej w zakresie odpowiadającym wiekowi. U wnioskodaw-
czyni nie stwierdzono objawów uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu
nerwowego
Sąd Apelacyjny w Krakowie podzielił zarzut wnioskodawczyni, że Sąd Woje-
wódzki w sposób niepełny wykonał wiążące go wskazania co do przeprowadzenia
dowodu z opinii medycznego instytutu naukowego - z powodu nieodniesienia się
autorów opinii [...] Uniwersytetu J. do ustawowych kryteriów decydujących o zakwali-
fikowaniu danej osoby jako długotrwale, tj. przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, nie-
zdolnej do pracy w jej gospodarstwie rolnym. Mając ponadto na uwadze załączone
przez wnioskodawczynię wyniki dodatkowych badań rezonansem magnetycznym,
przeprowadził dodatkowo dowód z opinii uzupełniającej tej placówki naukowej przy
szczegółowym - odpowiadającym kryteriom ustawowym - określeniu zakresu prac w
gospodarstwie rolnym.
3
Wyrokiem z dnia 13 marca 1998 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację wniosko-
dawczyni. W motywach wyroku stwierdził, iż uzupełniająca opinia Katedry i Zakładu
Medycyny Sądowej [...] Uniwersytetu J. z dnia 12 stycznia 1998 r., którą podziela,
daje podstawę do wykluczenia u wnioskodawczyni długotrwałej niezdolności do
pracy w jej gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 21 ust. 2 ustawy z 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Uzupełniony materiał dowodowy uza-
sadnia bowiem ustalenie, że u wnioskodawczyni nie występuje czynna choroba na-
rządów wewnętrznych, jak również poważniejsze następstwa neurologiczne choroby
zwyrodnieniowej kręgosłupa, która sprawia jej dolegliwość od wielu lat. Choroba ta
może powodować nawracające bóle okresowe, ograniczające sprawność fizyczną na
okres maksymalnie kilku tygodni w ciągu roku, co jednak nie oznacza długotrwałej -
w rozumieniu ustawowym - niezdolności do pracy w posiadanym przez wnioskodaw-
czynię gospodarstwie rolnym. W wydanej w sprawie opinii uwzględniono kryteria
określone w § 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z
dnia 21 października 1991 r., a w szczególności kryterium określone w § 2 pkt 1 tego
rozporządzenia, o czym świadczą wywody na stronie 3 opinii. Biegli ocenili charakter
prowadzonego przez wnioskodawczynię gospodarstwa rolnego oraz rodzaj wykony-
wanych przez nią, jako kobietę, prac w tym gospodarstwie - niewątpliwie przy
uwzględnieniu, że w pracach tych uczestniczą pozostali domownicy, a w szczegól-
ności jej mąż. Dlatego nie ma podstawy do prowadzenia dalszego postępowania
dowodowego, a zwłaszcza z dowodu opinii jeszcze innej placówki naukowej.
W kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni, zarzucono naru-
szenie: 1) prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 21 ust. 2 i art. 21
ust. 2a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz
§ 2 ust. 2 pkt 2 i 4 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z
dnia 21 października 1991 r., a także 2) przepisów postępowania, tj. art. 217 § 1, art.
233 i art. 290 § 1 KPC, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Dlatego wniosek
kasacji zmierzał do uchylenia zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku
Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpozna-
nia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
1. Przede wszystkim wymaga oceny zarzut, czy Sąd Apelacyjny dopuścił się
naruszenia wymienionych w kasacji przepisów postępowania. Z obszernych wywo-
dów zawartych w uzasadnieniu kasacji wynika, że strona skarżąca nie zgadza się z
oceną Sądu Apelacyjnego, iż uzupełniająca opinia Katedry i Zakładu Medycyny Są-
dowej [...] Uniwersytetu J. w K. z 12 stycznia 1998 r. dała podstawę do ustalenia, iż
wnioskodawczyni, mimo rozpoznanych schorzeń, zachowała zdolność do osobistego
wykonywania prac w prowadzonym gospodarstwie rolnym. Zarzuty kasacji sprowa-
dzają się do polemiki z ustaleniami Sądu Apelacyjnego, a jak wyjaśniał już wielokrot-
nie Sąd Najwyższy, oparta na subiektywnym przekonaniu strony skarżącej polemika
z ustaleniami będącymi podstawą zaskarżonego wyroku, nie może stanowić uza-
sadnionej podstawy kasacyjnej. Sąd Apelacyjny, korzystając z prawa przeprowa-
dzania w swoim zakresie postępowania dowodowego (art. 382 KPC), dopuścił do-
wód z opinii uzupełniającej wyżej wymienionej placówki naukowej i wskazał kryteria,
jakie należy mieć przy ocenie zdolności wnioskodawczyni do pracy w posiadanym
gospodarstwie rolnym. Biegli wydający uzupełniającą opinię ustosunkowali się do
tych zaleceń, co podkreślił Sąd Apelacyjny w motywach wyroku, wskazując na ich
konkretne w tej kwestii wypowiedzi. Sąd Apelacyjny ponadto wyjaśnił dlaczego nie
widzi podstawy do prowadzenia dalszego postępowania dowodowego, a w szcze-
gólności do zasięgania opinii jeszcze innej placówki naukowej. Według utrwalonego
orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. między innymi wyrok z dnia 19 marca 1997 r.,
II UKN 45/97, OSNAPiUS 1998 nr 1, poz. 24) sąd nie jest obowiązany do uwzględ-
niania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzyst-
ną dla siebie tezę i pomija je od momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych oko-
liczności sprawy (art. 217 § 2 KPC). Kasacja nie może zatem opierać się na kwes-
tionowaniu ustaleń faktycznych dokonanych wcześniej w prawidłowo przeprowa-
dzonym przez Sąd postępowaniu dowodowym. Ustalenie stanu faktycznego, poprzez
ocenianie zebranych w sprawie dowodów, należy do sądu, przed którym pos-
tępowanie takie było przeprowadzone, a jedynym jego ograniczeniem ustawowym
(art. 233 § 1 KPC) jest, aby sąd ten wszechstronnie rozważył zebrany materiał (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 1997 r., I PKN 25/97, OSNAPiUS 1997 nr 21,
poz. 420), co też miało miejsce w niniejszej sprawie. Konkludując należy więc
stwierdzić, że strona skarżąca nie wykazała, że doszło do naruszenia wymienionych
w kasacji przepisów postępowania.
5
2. Zgodnie z art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników, ubezpieczonego uważa się za długotrwale niezdolnego do
pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli ze względu na pogorszenie się jego stanu
zdrowia istnieją przeciwwskazania do osobistego wykonywania niezbędnych prac w
danym gospodarstwie rolnym w okresie dłuższym niż 6 miesięcy. Wobec ustalenia
Sądu Apelacyjnego, dokonanego w oparciu o miarodajną, uzupełniającą opinię Kate-
dry i Zakładu Medycyny Sądowej [...] Uniwersytetu J. w K., iż stan zdrowia wniosko-
dawczyni nie powoduje stanu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w ro-
zumieniu powołanego przepisu, bezzasadny jest zarzut kasacji naruszenia tego
przepisu. Pozbawiony słuszności jest także zarzut naruszenia art. 21 ust. 2a tejże
ustawy. Przepis ten, wprowadzając pojęcie tzw. stałej niezdolności do pracy w gos-
podarstwie rolnym, odwołuje się do ust. 2. Wskazuje bowiem, iż niezdolność do
pracy w gospodarstwie uznaje się za stałą, jeżeli stwierdzone, według wiedzy me-
dycznej zmiany w stanie zdrowia, w stopniu powodującym przeciwwskazania, o któ-
rych mowa w ust. 2, są nieodwracalne. Z porównania ust. 2 z ust. 2a wynika zatem,
że chodzi tylko o rozróżnienie, czy niezdolność ma charakter długotrwały, czy stały.
Natomiast w obu tych sytuacjach zmiany w stanie zdrowia muszą powodować prze-
ciwwskazania do osobistego wykonywania niezbędnych prac w danym gospodars-
twie rolnym.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał kasację za pozbawioną
usprawiedliwionych podstaw, w związku z czym oddalił ją na mocy art. 393
12
KPC.
========================================