Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 grudnia 1998 r.
II UKN 371/98
W razie zbiegu prawa do dodatku pielęgnacyjnego (art. 21 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasa-
dach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. Nr 104,
poz. 450 ze zm.) z prawem do zasiłku pielęgnacyjnego (art. 14 ustawy z dnia 1
grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych,
jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) wypłaca się jedno
świadczenie wybrane przez uprawnionego. Zasada ta obowiązywała także przy
zbiegu prawa do dodatku pielęgnacyjnego do emerytury i renty z prawem do
zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu ubezpieczenia rodzinnego (§ 13 rozporządze-
nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 10 kwietnia 1989 r. w sprawie za-
siłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 110, poz.
492 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
Jana T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. z udziałem
zainteresowanego „P.” Przedsiębiorstwa Przemysłu Paszowego S.A. w P. o zasiłek
pielęgnacyjny, na skutek kasacji zainteresowanego od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 10 września 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 10 września 1997 r. [...] oddalił
apelacje wnioskodawcy Jana T. i zainteresowanego Przedsiębiorstwa Przemysłu
Paszowego S.A. „P.” w P. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Poznaniu z dnia 16 października 1996 r. [...], oddalającego od-
2
wołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P. z dnia 27
marca 1996 r., odmawiającej przyznania ubezpieczonemu zasiłku pielęgnacyjnego
na syna za okres od grudnia 1992 r. do listopada 1995 r. Sąd ustalił, że syn skarżą-
cego - Andrzej - jest inwalidą I grupy i z tego tytułu od 1975 r. pobiera rentę wraz z
dodatkiem pielęgnacyjnym. Zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o
zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych, w przypadku zbiegu prawa do zasiłku pielę-
gnacyjnego z prawem do dodatku pielęgnacyjnego wypłaca się świadczenie wybrane
przez zainteresowanego. Również przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 10 kwietnia 1989 r. w sprawie zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych
nie przewidywały możliwości wypłaty dwóch świadczeń. Według § 26 i § 33 rozpo-
rządzenia na jednego członka rodziny wypłaca się tylko jeden zasiłek pielęgnacyjny i
tylko z tytułu jednego ubezpieczenia. Ponadto zasiłek pielęgnacyjny przysługuje pra-
cownikom na członków rodziny, na których jest wypłacany zasiłek rodzinny (§ 13
rozporządzenia). Jan T. nie był uprawniony do zasiłku rodzinnego, albowiem syn
osiągał dochody w kwocie równej lub wyższej od najniższej emerytury (§ 6 ust. 1 pkt
4 rozporządzenia).
Przedsiębiorstwo Przemysłu Paszowego S.A. w P. „P.” zaskarżyło ten wyrok
kasacją. Wskazując jako jej podstawy naruszenie prawa materialnego, a to § 13 ust.
1 i ust. 2 pkt 2, § 25 ust. 5, § 6 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 pkt 3 rozporządzenia MPiPS z dnia
10 kwietnia 1989 r. oraz naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 231
KPC, strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi drugiej instancji. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje świadczeniobiorcy
uprawnionemu do renty. Zasiłek pielęgnacyjny do dnia 28 lutego 1995 r., przysługi-
wał pracownikowi z tytułu opieki nad inwalidą. Wyłączenia prawa do tego świadcze-
nia zostały enumeratywnie wymienione w § 13 ust. 4 i 5 rozporządzenia. W rozpoz-
nawanej sprawie nie zachodzi żadna z sytuacji określonych w powołanym przepisie.
Wywód kasacji dotyczący związku zasiłku pielęgnacyjnego z zasiłkiem rodzinnym nie
jest jasny. Prawdopodobnie zmierza do wykazania, że wnioskodawcy przysługiwało
prawo do zasiłku rodzinnego na syna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przedsiębiorstwo Przemysłu Paszowego S.A. „P.” w P. jest pracodawcą Jana
T., zobowiązanym do wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego. Jako osoba - podmiot, której
obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja jest stroną postępowania odwoławczego
(art. 47711
KPC). Przysługuje mu zatem prawo wniesienia kasacji od wyroku Sądu
drugiej instancji (art. 392 § 1 KPC).
Przedmiotem rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonej decyzji organu rento-
wego było prawo Jana T. do zasiłku pielęgnacyjnego na syna pobierającego dodatek
pielęgnacyjny do własnej renty z tytułu inwalidztwa I grupy. Odmowy przyznania tego
właśnie świadczenia dotyczyło odwołanie i w takim tylko zakresie sprawę rozpozna-
wały sądy obu instancji.
Jan T. dochodził wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego na syna za okresy od grud-
nia 1992 r. do listopada 1995 r. Do dnia 1 marca 1995 r. sprawę tę regulowały prze-
pisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 10 kwietnia 1989 r. w
sprawie zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr
110, poz. 492 ze zm.) Zasiłek pielęgnacyjny przysługiwał pracownikom na członków
rodziny, na których był wypłacany zasiłek rodzinny, jeżeli spełniali warunki określone
w § 13 ust. 2 i 3. Zgodnie z § 33 rozporządzenia do zasiłku pielęgnacyjnego miały
odpowiednie zastosowanie przepisy § 18 - 30. Według § 26 ust. 1 w związku z § 33
na jednego członka rodziny wypłacało się tylko jeden zasiłek i tylko z tytułu jednego
ubezpieczenia. W razie zbiegu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego z prawem do do-
datku pielęgnacyjnego do wynagrodzenia albo emerytury lub renty wypłacało się
świadczenie wybrane przez zainteresowanego. Sformułowania „ tylko jeden zasiłek”,
„tylko z tytułu jednego ubezpieczenia” i „na jednego członka rodziny” wskazują, że
ustawodawca uznał, iż niemożność samodzielnej egzystencji ( art. 24 ust. 4 ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U.
Nr 40, poz. 267 ze zm.) uzasadnia w każdym przypadku, zgodnie z zasadą równego
traktowania ubezpieczonych, wypłatę jednego świadczenia. Jeden, wybrany przez
zainteresowanego zasiłek przysługiwał niezależnie od wielości tytułów do jego wy-
płaty. Prawdą jest, że dodatek pielęgnacyjny przysługuje świadczeniobiorcy zaś za-
siłek pielęgnacyjny pracownikowi. Tytułem prawa do tego świadczenia jest jednak w
każdym przypadku bezradność, tj. konieczność korzystania ze stałej lub długotrwałej
opieki innej osoby. Koszty uzyskania takiej opieki ponoszą albo sam ubezpieczony
albo pracujący członek jego rodziny. Są one dla wszystkich uprawnionych takie
same. Funkcjonalnie rzecz traktując przyznanie dodatku pielęgnacyjnego konsumo-
4
wało wypłatę zasiłku. Przy tym, zasiłek pielęgnacyjny był w tym czasie świadczeniem
z ubezpieczenia społecznego (rodzinnego), podobnie jak dodatek pielęgnacyjny
(emerytalno - rentowego). Trafność przyjętej przez Sądy obu instancji wykładni od-
nośnych przepisów potwierdza treść § 13 ust. 4 i 5, które rozstrzygały zbieg prawa do
zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu inwalidztwa i wieku oraz zbieg zasiłku pielęgnacyj-
nego z dodatkiem dla osób otrzymujących stałe zasiłki pieniężne z pomocy społecz-
nej. Nie ma żadnych racjonalnych argumentów przemawiających za dyferencjacją
prawa do świadczeń pielęgnacyjnych według innych kryteriów niż wiek i (lub) stan
zdrowia. Co więcej, odmiennej wykładni sprzeciwia się aksjologia.
Od 1 marca 1995 r. podstawę prawną nabycia prawa do zasiłku pielęgnacyj-
nego stanowi ustawa z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyj-
nych (Dz.U. z 1995 r. Nr 4, poz. 17 ze zm.). Według jej art. 30 ust. 4, przy zbiegu
prawa do zasiłku z prawem do dodatku pielęgnacyjnego wypłaca się świadczenie
wybrane przez zainteresowanego.
Zaskarżony wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia w sprawie zasiłku rodzinnego.
W uzasadnieniu orzeczeń sądy obu instancji odniosły się do tego świadczenia nieja-
ko nawiasowo, jako do przesłanki nabycia prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. Nie
ulega wątpliwości, że zasiłek rodzinny na syna Andrzeja nie był wnioskodawcy wy-
płacany. Sądy trafnie podniosły, że § 6 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia wyłączał prawo
do zasiłku rodzinnego na dziecko osiągające dochody własne w kwocie równej lub
wyższej od najniższej emerytury. Najniższa renta inwalidzka I grupy była identyczna
z najniższą emeryturą (art. 16 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw, Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Syn wnioskodawcy jako inwalida I grupy mu-
siał więc uzyskiwać rentę w wysokości co najmniej równej najniższej emeryturze.
Jeżeli zainteresowany jest przekonany o tym, że Janowi T. przysługuje na syna za-
siłek rodzinny nie ma przeszkód do wypłacania tego świadczenia. Dochodzić zasiłku
rodzinnego może i sam ubezpieczony w stosownym trybie.
Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================