Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 lipca 1999 r.
I PKN 135/99
1. Bezprawne podwyższenie sobie wynagrodzenia za pracę przez wspól-
nika spółki kapitałowej zajmującego kierownicze stanowisko, może stanowić
uzasadnioną przyczynę niezwłocznego rozwiązania z nim stosunku pracy
wówczas, gdy ma cechy ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pra-
cowniczych.
2. Względem pracownika zajmującego stanowisko kierownicze, mie-
sięczny termin z art. 52 § 2 KP, należy liczyć od daty uzyskania wiadomości o
jego zachowaniu przez organ uprawniony do rozwiązania stosunku pracy.
Przewodniczący: SN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 1999 r. sprawy z powództwa
Aleksandra R. przeciwko Agencji Wielobranżowej „R.” Sp. z o.o. w C. o przywrócenie
do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 25 stycznia 1999 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Nowej Soli z dnia 27 listopada
1998 r. [...] oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda 1000 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania za drugą i trzecią instancję.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyro-
kiem z dnia 25 stycznia 1999 r. zmienił zaskarżony przez stronę pozwaną - Agencję
Wielobranżową „R.” Spółkę z o.o. C. - wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Nowej
Soli z dnia 27 listopada 1998 r. [...], zasądzający na rzecz powoda Aleksandra R.
kwotę 6.990 zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za niezgodne z
prawem rozwiązanie stosunku pracy w trybie art. 52 KP, w ten sposób, że powódz-
2
two oddalił.
W sprawie tej ustalono, że w dniu 21 czerwca 1996 r. doszło do zawarcia
umowy spółki z o.o. pod firmą pozwanego, a będącego jednym ze wspólników powo-
da wybrano na stanowisko prezesa zarządu pozwanej Spółki. Dnia 16 września 1996
r. jeden z członków zarządu zawarł z powodem umowę o pracę na czas nie określo-
ny. Pomiędzy wspólnikami istniało ustne porozumienie, iż wynagrodzenie pracowni-
ków spółki będzie podwyższane w procentowym stosunku do wzrostu minimalnego
wynagrodzenia ogłaszanego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Na tych zasa-
dach powód dwukrotnie: 1 lutego 1997 r. i 1 lutego 1998 r. podwyższył również swoje
wynagrodzenie, które na listach płac mogli kontrolować inni wspólnicy, będący człon-
kami zarządu. Paragraf 16 umowy Spółki przypisywał Zgromadzeniu Wspólników
wyłączną kompetencję do ustalania wynagrodzenia członków zarządu pozwanej. W
dniu 30 czerwca 1998 r. został odwołany dotychczasowy kolegialny zarząd Spółki i
powołany nowy jednoosobowy zarząd z prezesem K.S., który rozwiązał z powodem
stosunek pracy w trybie art. 52 KP z dniem 10 lipca 1998 r.
Na tle takich ustaleń, Sąd pierwszej instancji przyjął, że powód, podwyższając
sobie wynagrodzenie, działał jawnie, za ustnym przyzwoleniem wspólników i akcep-
tacją członków zarządu, dlatego w sposób ciężki nie naruszył podstawowych obo-
wiązków pracowniczych. Stanowisko takie zakwestionował Sąd drugiej instancji,
który przyjął, że dwukrotne samowolne podwyższenie sobie przez powoda wynagro-
dzenia za pracę - wbrew dyspozycjom art. 235 KH i postanowieniom umowy spółki -
oraz jego pobieranie uzasadniały postawienie mu zarzutu ciężkiego naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 KP). Było to działanie na
szkodę Spółki, które rodzi obowiązek zwrotu wypłat, uzyskanych wbrew przepisom
prawa lub postanowieniom umowy spółki, bez względu na dobrą czy złą wiarę
wspólnika (art. 192 KH), który z tego powodu podlega odpowiedzialności karnej (art.
300 § 1 KH). Zarzucanego powodowi, sprzecznego z prawem i postanowieniami
umowy spółki, zachowania się nie usprawiedliwiały ustne ustalenia dopuszczające
podwyższanie i pobieranie wyższych wynagrodzeń za pracę równych wzrostowi płac
innych pracowników. Równocześnie Sąd drugiej instancji przyjął, że powód do mo-
mentu rozwiązania stosunku pracy w dniu 10 lipca 1998 r. pobierał bezprawnie
przyznane sobie wynagrodzenie (ostatni raz w czerwcu tego roku), przez co w spo-
sób ciągły naruszał swoje podstawowe powinności pracownicze, dlatego pozwana
nie uchybiła miesięcznego terminu z art. 52 § 2 KP do rozwiązania stosunku pracy.
3
W kasacji powoda podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego, pole-
gającego na błędnej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod przepis art. 52 § 1
pkt 1 KP, a nadto zarzut niezastosowania art. 52 § 2 KP. Skarżący twierdził, że for-
malna wadliwość ustanowionych przez wspólników zasad wynagradzania członków
zarządu, pozostających ze spółką w stosunkach pracy, została przez Sąd drugiej ins-
tancji bezpodstawnie utożsamiona z naruszeniem przez powoda podstawowych
obowiązków pracowniczych. Ciężki stopień zawinienia powoda wyłączało wspólne
ustalenie jego wynagrodzenia z innym członkiem zarządu, który został nowym pre-
zesem pozwanej i znał wysokość pobieranego przez powoda wynagrodzenia na bie-
żąco, albowiem przeglądał listy płac. Okoliczność ta świadczyła o przekroczeniu ter-
minu z art. 52 § 2 KP.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC rozpoznanie sprawy następuje w granicach kasacji,
które wytyczały wskazane w skardze podstawy kasacji, ograniczone do zarzutów
naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 52 § 1 pkt 1 i § 2 KP). Powodowało to
- według utrwalonej linii orzecznictwa - związanie Sądu Najwyższego ustaleniami
faktycznymi przyjętymi przez Sąd drugiej instancji za podstawę wydania zaskarżone-
go wyroku. Z tych miarodajnych ustaleń wynikało, że powód, będący wspólnikiem w
pozwanej Spółce, który kierował na podstawie umowy o pracę jej zarządem, samo-
wolnie podwyższył sobie dwukrotnie wynagrodzenie za pracę według zasad stoso-
wanych do wszystkich pracowników pozwanego. Było to zachowanie sprzeczne z
prawem i z postanowieniami umowy Spółki. Wynagrodzenie takie następnie pobierał
w sposób ciągły, do rozwiązania z nim stosunku pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP.
Na tle takich ustaleń Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska Sądu drugiej ins-
tancji o ciężkim charakterze naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych
przez powoda, który niekwestyjnie złamał przywołane przez Sąd drugiej instancji
dyspozycje art. 235 KH, ustanawiające zakaz głosowania wspólników przy podejmo-
waniu uchwał dotyczących przyznawania im wynagrodzenia za pracę, a także posta-
nowienie zawarte w § 16 umowy spółki, które przewidywało wyłączną kompetencję
zgromadzenia wspólników w ustalaniu wynagrodzeń za pracę dla członków zarządu
pozwanej Spółki. Ignorowanie przepisów Kodeksu handlowego oraz postanowień
4
umowy spółki prawa handlowego przez wspólnika zajmującego kierownicze stano-
wisko pracy na podstawie umowy o pracę, który samowolnie podwyższył sam sobie i
pobierał wyższe wynagrodzenie za pracę, może stanowić samoistną przyczynę nie-
zwłocznego rozwiązania z nim stosunku pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP wówczas,
gdy ma cechy ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i
dyskwalifikuje takiego pracownika do dalszego zatrudniania. Na wspólniku sprawują-
cym kierowniczą funkcję w ramach stosunku pracy ciążą nie tylko powinności okreś-
lone w Kodeksie handlowym; w szczególności - wspólnicy, którzy wbrew przepisom
prawa albo postanowieniom umowy spółki otrzymali wypłaty, obowiązani są do ich
zwrotu (art. 192 § 1 KH). Na takim pracowniku spoczywa również szczególny, bo
wynikający z zajmowanego kierowniczego stanowiska pracy, pracowniczy obowiązek
dbałości o dobro pracodawcy, jakim jest spółka prawa handlowego. Łamanie przepi-
sów prawa przez pracownika zajmującego kierownicze stanowisko pracy, które przy-
czynia się do istotnego pogorszenia lub osłabienia kondycji finansowej pracodawcy,
może uzasadniać rygoryzm stosowania sankcji prawa pracy, łącznie z natychmias-
towym pozbawieniem pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Jednakże Sąd Najwyższy
podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że tego rodzaju zachowania nie można
przypisać powodowi, który za wiedzą i zgodą pozostałych wspólników, w sposób
jawny podwyższał raz do roku swoje wynagrodzenie, w uzgodnionym stopniu, okreś-
lonym dla wzrostu wynagrodzeń wszystkich pracowników strony pozwanej, propor-
cjonalnym do wzrostu minimalnych wynagrodzeń w gospodarce.
Uzasadniony okazał się również zarzut naruszenia art. 52 § 2 KP, albowiem
Sąd drugiej instancji niezasadnie przyjął, że postawiony powodowi zarzut naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych polegał na ciągłym bezprawnym pobiera-
niu podwyższonego samemu sobie wynagrodzenia, przeto miesięczny termin zez-
walający na rozwiązanie stosunku pracy biegł od daty ostatnio pobranego wynagro-
dzenia za pracę za czerwiec 1998 r. i nie został przekroczony w dniu rozwiązania
umowy o pracę, które nastąpiło 10 lipca 1998 r. W stosunku do pracownika zajmują-
cego kierownicze stanowisko pracy miesięczny termin uprawniający pracodawcę do
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 2 KP)
należy liczyć od daty uzyskania wiadomości o okolicznościach uzasadniających takie
rozwiązanie stosunku pracy przez podmiot do tego uprawniony, którym jest organ
zarządzający tą jednostką lub inna wyznaczona do tego osoba (art. 31
§ 1 KP). W
rozpoznawanej sprawie kompetencję do pozbawienia powoda stanowiska Prezesa
5
Zarządu i rozwiązania z nim stosunku pracy mieli pozostali wspólnicy, którzy wie-
dzieli o podwyższaniu przez powoda raz do roku wynagrodzeń pracowniczych, w tym
również jego wynagrodzenia. Termin z art. 52 § 2 KP biegł zatem od daty powzięcia
przez nich wiadomości o ostatniej podwyżce jego wynagrodzenia, która miała miejs-
ce 1 lutego 1998 r. i został ewidentnie uchybiony wobec rozwiązania z powodem sto-
sunku pracy w dniu 10 lipca 1998 r. Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska o ciągło-
ści bezprawnego zachowania się powoda, które - w zakresie niezgodności z prawem
i postanowieniem umowy spółki - polegało na jednorazowych czynnościach podwyż-
szenia sobie wynagrodzenia, które następnie powód pobierał w sposób uprawniony
jak każdy pracownik.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował reformatoryjnie na
podstawie art. 39315
KPC.
========================================