Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 30 czerwca 1999 r.
II UKN 24/99
Zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym nega-
tywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada
cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie
dnia pracy.
Przewodniczący: SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kuźniar, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 1999 r. sprawy z po-
wództwa Tadeusza U. przeciwko Przedsiębiorstwu Przemysłu Paszowego „P.” S.A.
w P. o odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 13 października 1998 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. przyznał adwokatowi Antoniemu F. [...] 600 zł (sześćset złotych) tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
W pozwie z dnia 29 września 1997 r. Tadeusz U. zgłosił przeciwko swemu
byłemu pracodawcy Przedsiębiorstwu Przemysłu Paszowego S.A. P. w P. żądanie
odszkodowania za 100% uszczerbek na zdrowiu w kwocie 92.020 zł oraz ustalenia,
że jego niezdolność do pracy w okresach wymienionych w pozwie spowodowana
była skutkami wypadku przy pracy. Wnosił również o przyjęcie, że wypadkiem tym
jest choroba wrzodowa dwunastnicy, której przyczyn upatrywał w bezprawnym dzia-
łaniu pracodawcy. Było nim - zdaniem powoda - rozwiązanie umowy o pracę, do któ-
rej po odwołaniu się został przywrócony oraz to, że pozbawiono go premii.
Sąd Wojewódzki w Poznaniu wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1998 r. oddalił po-
wództwo, wychodząc z założenia, że fakty przytoczone przez powoda nie pozwalały
na zakwalifikowanie ich jako zdarzenia nagłego i wywołanego przyczyną zewnętrzną,
2
o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.). W szczególności stwierdził, że nie odpowiada tej definicji bar-
dzo emocjonalna reakcja po dowiedzeniu się powoda o pozbawieniu go premii, skoro
decyzja pracodawcy w tym przedmiocie nie nosi znamion nietypowego zachowania
w stosunkach pracodawcy z pracownikiem.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w wyroku z dnia 13 października 1998 r. oddala-
jącym apelację, stwierdził, że Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia i
wywiódł z nich właściwe wnioski. Odrzucił argumenty apelacji, że należało uznać za
wypadek przy pracy powstałą z winy pracowników pozwanego przedsiębiorstwa dłu-
gotrwałą niezdolność powoda do pracy i silny rozstrój zdrowia powstały na skutek
choroby wrzodowej. Sąd Apelacyjny skupił się na wykładni definicji wypadku przy
pracy i wyraził zgodny z tezą między innymi wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23
stycznia 1986 r. (II PR 1/86, PZS 1986 Nr 8, s. 74) pogląd, że przeżycie wewnętrzne
(uraz psychiczny) w postaci emocji o znacznym nasileniu, wywołujące skutki w orga-
nizmie człowieka, może być uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy,
jeżeli powstało w skutek okoliczności nietypowych dla normalnych stosunków pra-
cowniczych, ale pozbawienie powoda premii ocenił jako mieszczące się w ramach
normalnych uprawnień pracodawcy, nie noszące cech szczególnie krzywdzących
pracownika.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego powód oparł na postawie naruszenia
przepisów postępowania mającego istotny wpływ na wynik sprawy, podważając
ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, przejęte przez Sąd roz-
poznający apelację. Przez postawienie zarzutu naruszenia art. 5 KPC starał się wy-
kazać, że wobec braku odpowiedniego pouczenia przez Sąd nie był dobrze zorien-
towany w procesie i zaniedbał koniecznej aktywności. Doszło w związku z tym do
naruszenia przez Sąd drugiej instancji także przepisów art. 227 KPC w związku z art.
278 § 1 KPC, art. 227 KPC w związku z art. 477 KPC, art. 299 KPC oraz art. 387 § 2
KPC, dlatego, że nie zostały przeprowadzone istotne dowody mające wykazać za-
sadność twierdzeń powoda. Skarżącemu chodzi w szczególności o to, że Sąd Apela-
cyjny nie przeprowadził dowodu z opinii lekarskiej oraz akt rentowych Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych albo przesłuchania stron dla wykazania, że choroba wrzodowa
dwunastnicy spowodowana była zaszłościami mającymi cechy szczególnie krzyw-
dzącego, nawarstwiającego się negatywnego zachowania pracodawcy wobec niego.
3
W kasacji zawarty został wniosek o uchylenie wyroków Sądu Apelacyjnego i
Sądu Wojewódzkiego oraz skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez
Sąd pierwszej instancji, a także o zasądzenie od strony pozwanej kosztów zastęps-
twa procesowego powoda.
W odpowiedzi na kasację, strona pozwana wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jest bezsporne, że Sąd drugiej instancji nie stosował przepisu art. 5 KPC oraz
art. 299 KPC, czynienie jednak z tego powodu zarzutu mogłoby być uzasadnione
wyłącznie wówczas, gdyby na danym etapie postępowania rozpoznawczego, w kon-
kretnej sytuacji procesowej, celowe i wychodzące naprzeciw istotnej potrzebie strony
występującej bez adwokata lub radcy prawnego, było udzielenie jej wskazówek co do
dokonania określonych czynności, a sąd udzielenia tych wskazówek zaniechał. Po-
nadto, jak każde naruszenie prawa procesowego, zaniechanie to, aby mogło stać się
usprawiedliwioną podstawą kasacji, powinno mieć wpływ na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 KPC, por. też wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1997 r., II UKN
79/97, OSNAPiUS 1998 nr 2, poz. 58, z dnia 13 maja 1997 r., II UKN 100/97,
OSNAPiUS 1998 nr 44, poz. 133).
Tymczasem nie istniała żadna potrzeba prowadzenia dowodów w celu wyka-
zania powiązania przyczyn choroby wrzodowej z warunkami pracy powoda. Rozs-
trzygnięcie sporu sprowadzało się do subsumcji ustalonych faktów pod hipotezę
przepisu stanowiącego ustawową definicję wypadku przy pracy (art. 6 ust. 1 ustawy z
dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-
wodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Chodziło o
stwierdzenie, czy zdarzenia przedstawione przez powoda stanowiły przyczynę, która
w sensie prawnym mogła być istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym ne-
gatywną reakcję organizmu, powodującym szkodę na osobie w postaci uszczerbku
na zdrowiu lub niezdolności do pracy. Przede wszystkim należało mieć na względzie
to, że uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy wiąże się między innymi z wymaga-
niem, by był on zdarzeniem nagłym, by działanie zewnętrznego czynnika wywołują-
cego negatywną reakcję organizmu przebiegało krótko, nie dłużej niż czas trwania
dnia pracy (por. wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 1958
r., TR III 149/58, OSP 1960 Nr 3, poz. 63), natomiast fakty wskazywane przez same-
4
go powoda, a ustalone przez Sąd zgodnie z jego twierdzeniami, oczywiście nie od-
powiadały definicji wypadku przy pracy, toteż nie istniała potrzeba prowadzenia dal-
szych dowodów.
W kasacji zresztą nie twierdzi się, że po przeprowadzeniu wskazanych jako
pominięte dowodów, Sąd uzyskałby inny obraz sprawy, lecz tylko to, że w świetle
tych dowodów Sąd mógłby dokonać ustalenia, czy wskazywane przez powoda scho-
rzenie mogłoby powstać w takich okolicznościach, jakie opisał w pozwie. Powód już
w pierwszej instancji powołał się na opinię biegłych lekarzy oraz na akta rentowe i
dokumentację chorobową ZOZ w R., a skoro w kasacji nie wskazał żadnych okolicz-
ności, których ocena przez biegłego mogłaby wpłynąć na zmianę wyroku, kasacja
odnośnie do naruszenia art. 227 KPC w związku z art. 278 § 1 KPC nie zasługuje na
uwzględnienie. Z tej przyczyny zarzucane w kasacji naruszenie prawa procesowego
nie stanowi jej usprawiedliwionej podstawy.
Inne wskazane w kasacji przepisy prawa procesowego, jak art. 477 KPC oraz
art. 387 § 2 KPC, zostały przytoczone przez skarżącego na skutek oczywistego nie-
porozumienia, gdyż nie znajdują żadnego odniesienia ani do zarzutów, ani - co waż-
niejsze - do sytuacji procesowej, jaka w sprawie zaistniała. Z tego względu Sąd Naj-
wyższy zwolniony jest od ich omówienia.
W konsekwencji, kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw, zos-
tała oddalona (art. 39312
KPC).
========================================