Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 września 1999 r.
II UKN 101/99
Przeprowadzenie dowodu z dodatkowej opinii biegłych nie mieści się w
granicach art. 224 § 2 KPC i jako niedopuszczalne bez otwarcia rozprawy na
nowo (art. 316 § 2 KPC), prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 5
KPC).
Przewodniczący: SSN Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Teresa
Romer, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 września 1999 r. sprawy z wniosku
Barbary S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. o rentę
inwalidzką z tytułu choroby zawodowej, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyro-
ku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 grudnia 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 14 sierpnia 1997 r.
[...] i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Lublinie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem
z dnia 4 czerwca 1998 r. [...] oddalił odwołanie Barbary S., której Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddział w L. decyzją z dnia 14 sierpnia 1997 r. odmówił przyzna-
nia prawa do renty z tytułu choroby zawodowej, ponieważ w wyniku badania lekars-
kiego nie stwierdzono jej niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy. Na
podstawie opinii biegłego sądowego, lekarza specjalisty chirurga-ortopedy, Sąd
ustalił, że aktualne nasilenie schorzeń istniejących u wnioskodawczyni nie powoduje,
ani trwałej, ani okresowej niezdolności do pracy maszynistki, a ponadto: „(...) scho-
rzenia te z dużą dozą prawdopodobieństwa nie są następstwem wykonywanego za-
wodu...” W konsekwencji Sąd przyjął, że w świetle art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 12
2
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) brak podstaw prawnych
do uwzględnienia odwołania.
Wyrokiem z dnia 4 grudnia 1998 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie oddalił apelację wnioskodawczyni, uznając za prawidło-
we zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji.
W kasacji, wniesionej na podstawie art. 3931
pkt 2 KPC, zaskarżonemu wyro-
kowi zarzucono naruszenia art. 382, 224 § 2, 316 § 2 i § 1 KPC, które miały istotny
wpływ na wynik sprawy. Wniosek kasacyjny zmierzał do jego uchylenia i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Stosownie do
art. 224 § 1 KPC zamknięcie rozprawy następuje wówczas, gdy sąd uzna sprawę za
dostatecznie wyjaśnioną, natomiast w myśl § 2 tego przepisu rozprawę można zam-
knąć również wówczas, gdy ma być przeprowadzony jeszcze dowód przez sędziego
wyznaczonego lub przez sąd wezwany albo, gdy ma być przeprowadzony dowód z
akt lub wyjaśnień organów państwowych, a rozprawę co do tych dowodów sąd uzna
za zbyteczną. Zgodnie z ustanowioną w art. 9 KPC zasadą jawności w postępowaniu
cywilnym, skonkretyzowaną w art. 148 § 1 oraz 210 § 2 KPC postępowanie dowodo-
we przeprowadza się na rozprawie. Uchylenie zasady jawności może nastąpić jedy-
nie na mocy przepisu szczególnego; takim jest przytoczony wyżej art. 224 § 2 KPC,
który nie podlega wykładni rozszerzającej. Słusznie podniesiono w kasacji, że zas-
karżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 224 § 2 KPC i 316 § 2 KPC, bo-
wiem Sąd pierwszej instancji, w okresie pomiędzy zamknięciem rozprawy a ogłosze-
niem wyroku w terminie odroczonym, przeprowadził dowód z uzupełniającej opinii
biegłego. Zarzut ten znajduje potwierdzenie w aktach sprawy, w protokole rozprawy
ostatniej przed ogłoszeniem wyroku oraz w dopisku na opinii biegłego. Przeprowa-
dzenie dowodu z dodatkowej opinii biegłego nie mieści się w granicach przytoczo-
nego wyżej art. 224 § 2 KPC, a jeżeli po zamknięciu rozprawy ujawniła się potrzeba
przeprowadzenia jakiekolwiek dowodu nie wymienionego w tym przepisie, to - zgod-
nie z art. 316 § 2 KPC - rozprawa powinna być otwarta na nowo. Przeprowadzenie
3
po zamknięciu rozprawy dowodu nie objętego dyspozycją art. 224 § 2 KPC jest nie-
dopuszczalne bez otwarcia - stosownie do art. 316 § 2 KPC - rozprawy na nowo i
stanowi nie tylko naruszenie tych przepisów, lecz powoduje nieważność postępo-
wania w rozumieniu art. 379 pkt 5 KPC, bowiem poprzez bezpodstawne odstąpienie
od zasady jawności rozpoznawania spraw zagwarantowanej art. 9 KPC, pozbawia
strony możności obrony swych praw.
Chociaż w rozpoznawanej sprawie nieważnością dotknięte jest postępowanie
przed Sądem pierwszej instancji i tego postępowania, w swej istocie, dotyczą zarzuty
sformułowane w kasacji mimo, że zaskarżeniu kasacyjnemu podlega orzeczenie
sądu drugiej instancji, to należy uznać, że zaskarżony wyrok, wydany z pominięciem
obowiązku nałożonego na sąd rozpoznający apelację przez art. 378 § 2 KPC, rów-
nież dotknięty jest nieważnością. Zdaniem składu rozpoznającego sprawę, przepis
art. 39311
KPC upoważnia Sąd Najwyższy do wzięcia z urzędu pod rozwagę nieważ-
ności postępowania niezależnie od tego, które stadium postępowania zostało nią
dotknięte. Trudno bowiem zaakceptować pogląd, że skoro zaskarżeniu kasacyjnemu
podlega określone w art. 392 KPC orzeczenie sądu drugiej instancji, to stwierdzając
– z urzędu i poza granicami kasacji – nieważność postępowania Sąd Najwyższy nie
jest uprawniony do jej uwzględnienia tylko dlatego, że doszło do nieważności w pos-
tępowaniu pierwszoinstancyjnym, a w kasacji nie zarzucono naruszenia zaskarżo-
nym orzeczeniem art. 378 § 2 KPC. Orzeczenie sądu drugiej instancji, w takiej sytua-
cji, nie konwaliduje dotkniętego nieważnością postępowania przed sądem pierwszej
instancji. Za takim rozumieniem kognicji Sądu Najwyższego w zakresie stwierdzonej
nieważności postępowania przemawia zarówno wykładnia gramatyczna art. 39311
KPC, w którym wyjątku od zasady związania Sądu Najwyższego granicami kasacji,
nie ograniczono do postępowania drugoinstancyjnego, jak i wykładnia celowościowa,
że takie uprawnienie Sądu Najwyższego służy zapobieganiu uzyskiwania przez orze-
czenia sądowe wydane z naruszeniem prawa powodującym nieważność postępowa-
nia, przymiotu powagi rzeczy osądzonej.
Stwierdzenie z urzędu nieważności postępowania uzasadnia uwzględnienie
kasacji na podstawie art. 39313
§ 1 KPC bez potrzeby badania istnienia bądź braku
związku przyczynowego między zdarzeniem powodującym nieważność, a wynikiem
sprawy, zwalnia też Sąd Najwyższy od rozważania zasadności wskazanych podstaw
i zarzutów kasacyjnych.
4
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie powołanych wyżej
przepisów orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================