Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 grudnia 1999 r.
I PKN 469/99
1. Przeciwwskazanie lekarskie do wykonywania choćby jednego obo-
wiązku należącego do zakresu czynności na zajmowanym stanowisku pracy
uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę.
2. Przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach pracownika będą-
cego działaczem związkowym, któremu pracodawca wypowiedział umowę o
pracę ze względu na przeciwwskazanie lekarskie do wykonywania niektórych
obowiązków na zajmowanym stanowisku pomimo braku zgody zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej, pozostaje w sprzeczności ze społeczno-gospo-
darczym przeznaczeniem prawa do restytucji stosunku pracy.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu16 grudnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Edwarda Z. przeciwko Izbie Wytrzeźwień w O. o przywrócenie do pracy, na sku-
tek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Olsztynie z dnia 16 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
dnia 16 marca 1999 r. [...] zmienił zaskarżony apelacją przez Izbę Wytrzeźwień w O.
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Olsztynie z dnia 22 października 1998 r. [...]
przywracający Edwarda Z. do pracy u strony apelującej w ten sposób, że zasądził na
rzecz powoda odszkodowanie, oddalając jego powództwo o przywrócenie do pracy.
Powód był zatrudniony u strony pozwanej od 1980 r. ostatnio – od 1 czerwca
1988 r. - na stanowisku kierownika zmiany. Do zakresu jego czynności należało mię-
dzy innymi udzielanie pomocy i asekuracji podległym pracownikom przy rozbieraniu
2
pensjonariuszy oraz podczas ewentualnych kontaktów z nimi w pomieszczeniach
Izby.
Na wniosek Edwarda Z. z dnia 20 kwietnia 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych, decyzją od 8 maja 1995 r., przyznał mu rentę inwalidzką III grupy począt-
kowo na dwa lata, a następnie – od 15 maja 1997 r. - na dalsze trzy lata. Częściowa
niezdolność powoda do pracy pozostaje w związku z rozpoznanymi u niego: dysko-
patią L-4 i L-5 z zespołem bólowym, rozległymi żylakami podudzia, obustronnym nie-
dosłuchem odbiorczym. W wyniku badań okresowych zdolność Edwarda Z. do pracy
na zajmowanym stanowisku orzekano do 1997 r. Wojewódzki Zespół Medycyny
Przemysłowej w O. zaświadczeniem z dnia 14 listopada 1997 r. orzekł warunkową
jego zdolność do pracy na zajmowanym stanowisku. Orzeczeniem Instytutu Medycy-
ny Pracy w Ł. z dnia 27 marca 1998 r. stwierdzono u powoda zmiany zniekształcają-
co – zwyrodnieniowe kręgosłupa szczególnie w odcinku szyjnym i lędźwiowo – krzy-
żowym, z zaleceniem nie podnoszenia i przenoszenia ciężarów ponad 20 kg. Według
opinii biegłych sądowych - neurologa, laryngologa i lekarza medycyny pracy, powód
powinien powstrzymać się także od pracy wymagającej nagłych, nieostrożnych ru-
chów obciążających kręgosłup.
Edward Z. pełnił w 1998 r. funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej
NSZZ „Solidarność”.
Strona pozwana, pomimo braku zgody zakładowej organizacji związkowej na
rozwiązanie z powodem stosunku pracy i podtrzymania tej uchwały przez Zarząd
Regionu [...] NSZZ „Solidarność”, wypowiedziała Edwardowi Z. umowę o pracę w
dniu 31 marca 1998 r., wskazując jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy prze-
ciwwskazania lekarskie do pracy na zajmowanym stanowisku.
Wypowiadając powodowi umowę o pracę bez zgody zakładowej organizacji
związkowej strona pozwana naruszyła art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Przywrócenie go do pracy
pozostawałoby jednak w sprzeczności z art. 8 KP. Wypowiedzenie jest bowiem skut-
kiem wykonania obowiązków pracodawcy wynikających z art. 207 § 2 pkt 2 i art. 229
§ 4 KP. Na pracodawcy ciąży obowiązek odmowy dopuszczenia do pracy pracowni-
ka, który nie przedstawi aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak
przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracownik zaś, zgodnie z art.
211 pkt 5 KP, ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim okresowym i kontrol-
nym w celu ustalenia jego zdolności do pracy.
3
Edward Z. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy naru-
szenie prawa materialnego, a to: art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych
„przez ustalenie, że żądanie powoda przywrócenia do pracy jest nieuzasadnione z
uwagi na jego sprzeczność ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa”,
art. 45 KP „przez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o pracę powodowi było uza-
sadnione”, art. 207 § 2 KP i art. 229 § 4 KP „przez przyjęcie, że istnieją przeciwwska-
zania lekarskie do zatrudnienia powoda na stanowisku kierownika zmiany”, a także
przepisów postępowania, a mianowicie art. 231 KPC i art. 233 § 1 KPC „przez
błędną interpretację zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że po-
wód nie może pracować na stanowisku kierownika zmiany” oraz art. 4771
KPC „przez
nie uwzględnienie szczególnej ochrony działacza związkowego przed rozwiązaniem
umowy o pracę”, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji.
Zdaniem pełnomocnika skarżącego, Sąd „arbitralnie uznał, że powód nie
może pracować jako kierownik zmiany”. Punkt 15 zakresu czynności nie oznacza
obowiązku dźwigania ciężarów przekraczających 20 kg. Wszyscy pracownicy
zmiany, niezależnie od płci i zajmowanego stanowiska, mają obowiązek udzielania
opiekunom pensjonariuszy pomocy i asekuracji. Niezdolność skarżącego do pracy
na zajmowanym stanowisku nie została stwierdzona. Poza tym, strona pozwana za-
trudnia inwalidów III grupy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zawiera polemikę z ustaleniami Sądu stanowiącymi faktyczną pods-
tawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, wynikającą z odmiennej
oceny materiału dowodowego. Zarzuty procesowe nie zostały uzasadnione. W za-
kresie zarzutu naruszenia art. 231 KPC skarżący nie określił, jakie domniemanie fak-
tyczne przyjął Sąd i w jaki sposób naruszył treść tego przepisu. Nie wiadomo też, a
Sąd Najwyższy nie ma kompetencji do snucia domysłów, na czym miałoby polegać
naruszenie art. 233 KPC. Ustalenie, że powód, ze względu na stan zdrowia, nie
może wykonywać pracy wymagającej dźwigania ponad 20 kg oraz narażającej na
wykonywanie nagłych, nieostrożnych ruchów obciążających kręgosłup, ma podstawę
w orzeczeniach lekarskich. Ocena, że są to przeciwwskazania do wykonywania obo-
wiązku opisanego w punkcie 15 zakresu czynności, jest trafna. Udzielanie pomocy
opiekunom przy rozbieraniu pensjonariuszy Izby Wytrzeźwień i w kontaktach z nimi
4
nie jest istotnie tym samym czym dźwiganie ciężarów przekraczających 20 kg. Na
ogół jednak osoby znajdujące się w izbie wytrzeźwień są w wieku, w którym waga
ciała przekracza 20 kg, co, przy uwzględnieniu częściowej ich „bezwładności”, stwa-
rza konieczność zmagania się z ciężarami ponad dwudziestokilogramowymi. Nie-
kontrolowane i nieprzewidywalne zachowania odurzonych (a najczęściej upojonych)
alkoholem pensjonariuszy oraz konieczność natychmiastowej na nie reakcji perso-
nelu wymuszają, a na pewno mogą wymuszać, ruchy nagłe i nieostrożne obciążają-
ce kręgosłup opiekuna lub osoby udzielającej opiekunowi pomocy.
Sąd drugiej instancji trafnie ocenił, że dopuszczenie powoda do pracy w usta-
lonych okolicznościach stanowiłoby naruszenie wynikającego z art. 207 § 2 pkt 2 KP,
a także z art. 94 pkt 4 KP, podstawowego obowiązku pracodawcy – zapewnienia
pracownikom bezpiecznych warunków pracy. Wszelkie konsekwencje potencjalnego,
ale prawdopodobnego uszczerbku na zdrowiu poniesionego przez powoda przy wy-
konaniu obowiązku pracowniczego opisanego w punkcie 15 zakresu czynności, ob-
ciążałyby w całości stronę pozwaną. Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę w
powstałej sytuacji nie może być skutecznie zakwestionowana.
Pomimo merytorycznej zasadności wypowiedzenia zakładowa organizacja
związkowa nie wyraziła zgody na rozwiązanie z powodem stosunku pracy. Ponieważ
odmowa udzielenia zgody na wypowiedzenie jako czynność autonomiczna związku
zawodowego (statutowego jego organu) nie podlega kontroli Sądu, skutki jej braku
zostały, de facto i de iure, przerzucone na zachowania działacza związkowego. Do-
konany przez niego wybór roszczenia restytucyjnego podlega ocenie w kontekście
klauzul generalnych z art. 8 KP.
Możliwość orzeczenia przez Sąd odszkodowania w miejsce wybranego przez
pracownika roszczenia o przywrócenie do pracy stanowi wyjątek od zasady wyrażo-
nej w § 1 art. 45 KP. Dalszy wyjątek od powyższych reguł przewiduje § 3 art. 45 KP,
ograniczając kompetencję sądu przewidzianą w art. 45 § 2 KP przez wyłączenie sto-
sowania tego przepisu do przypadków, gdy trwałość stosunku pracy pracownika
chroniona jest w sposób szczególny. Niezastosowanie art. 45 § 3 KP wymaga więc
istotnych racji i mocnych argumentów; starannego wyważenia interesów podmiotów
stosunku pracy, a czasem konfliktowych obiektywnie interesów samego tylko pra-
cownika. Bezpieczeństwo pracownika i ochrona jego zdrowia, a nawet życia, są tego
rodzaju dobrem, któremu w hierarchii dóbr prawnie chronionych należy przyznać
pierwszeństwo przed ochroną miejsca pracy.
5
Podzielić należy przeto ocenę Sądu drugiej instancji, że ze względu na nie-
możność wykonywania przez Edwarda Z. wszystkich obowiązków związanych z za-
trudnieniem na stanowisku kierownika zmiany w pozwanej Izbie Wytrzeźwień, jego
żądanie przywrócenia do pracy na tym stanowisku jest przeciwne społeczno – gos-
podarczemu przeznaczeniu wynikającego z art. 45 § 1 i 3 KP prawa wyboru roszcze-
nia.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================