Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 grudnia 1999 r.
II UKN 264/99
Świadczenie przez ubezpieczonego rolnika pomocy sąsiedzkiej, przyjętej
wzajemnie w warunkach lokalnych na rzecz sąsiada prowadzącego działalność
rolniczą, jest objęte ochroną ubezpieczeniową z art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), także wtedy gdy sąsiad nie podlega ubez-
pieczeniu wypadkowemu w związku z ustalonym prawem do emerytury lub
renty.
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wróbel
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 1999 r. sprawy z wniosku
Czesławy H. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w B. o uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy rolniczej i jednora-
zowe odszkodowanie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Białymstoku z dnia 31 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku, oddalił odwołanie wnioskodawczyni Czesławy
H. od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego
w B. z dnia 23 lipca 1998 r., odmawiającej przyznania jednorazowego odszkodowa-
nia z tytułu wypadku przy pracy rolniczej jej męża Stanisława H. w dniu 20 czerwca
1998 r., ustalając, że śmierć męża wnioskodawczyni (na zawał serca) nastąpiła w
czasie świadczenia pomocy Edwardowi L., który – z uwagi na pobieraną emeryturę
rolniczą – nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 21 maja 1991 r.
Z tych względów zgon męża wnioskodawczyni nie może być uznany za wypadek
2
przy pracy rolniczej – art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpie-
czeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25). W uza-
sadnieniu wyroku Sąd powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 maja
1996 r., II UZP 10/96 (OSNAPiUS 1996 nr 22, poz. 343), dotyczącą jednak innej sy-
tuacji faktycznej i prawnej.
W wyniku apelacji wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny w Białymstoku zmienił
zaskarżony wyrok i poprzedzającą decyzję organu rentowego, ustalając, że Stanis-
ław H. zmarł na skutek wypadku przy pracy rolniczej. W ocenie Sądu mąż wniosko-
dawczyni, świadcząc pomoc sąsiedzką, wykonywał poza terenem swego gospodar-
stwa rolnego zwykłe czynności związane z prowadzeniem działalności rolniczej – co
uzasadnia zmianę wyroku wobec treści art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy o u.s.r. Zasądzając
jednorazowe odszkodowanie w kwocie 25.000 zł Sąd kierował się przepisami
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 19 sierpnia
1998 r. (Dz.U. Nr 114, poz. 738).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją organ rentowy i zarzucając naruszenie
prawa materialnego – „art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. (...) oraz nie-
wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy przez niewyjaśnienie, czy do zgonu
męża odwołującej się doszło na skutek przyczyny zewnętrznej (..)”, wniósł o jego
zmianę bądź uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania. Według skarżącego za zwykłą czynność związaną z prowadzeniem
działalności rolniczej nie może być uznana pomoc w gospodarstwie rolnym osoby nie
podlegającej ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja przysługująca stronie od wyroku lub postanowienia, wydanych przez
Sąd drugiej instancji i kończących postępowanie w sprawie, może być oparta jedynie
na podstawach zawartych w art. 3931
pkt 1 i 2 KPC, którymi Sąd Najwyższy - rozpo-
znający sprawę w granicach kasacji – jest związany w myśl art. 39311
KPC. Zauwa-
żyć nadto należy, że w sytuacji gdy skarżący nie zarzuca w kasacji naruszenia istot-
nych przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wy-
nik sprawy, lub też, gdy zarzut taki okaże się nieuzasadniony, Sąd Najwyższy jest
związany stanem faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku
(art. 39315
KPC). Te ogólne uwagi odnoszone do rozpoznawanej sprawy, w której
3
jedynym nie dość dokładnie sprecyzowanym zarzutem kasacji było naruszenie prawa
materialnego (bez bliższego przytoczenia czy było to wynikiem błędnej wykładni
prawa, czy też wynikiem jego niewłaściwego zastosowania), wskazują, że nie zostało
zakwestionowane ustalenie Sądu Apelacyjnego, iż zgon Stanisława H. w dniu 20
czerwca 1998 r. był skutkiem nagłego zdarzenia, którego sprawczą przyczyną była
wykonywana praca przy załadunku i zwożeniu sprasowanego siana. Twierdzenie
więc kasacji, że nie ustalono czy przyczyna zgonu miała charakter zewnętrzny, nie
może być podzielone, w świetle stwierdzenia Sądu, iż przyczyną zgonu była wyko-
nywana praca, które to stwierdzenie nie zostało w kasacji zakwestionowane w spo-
sób prawem przewidziany. W tej sytuacji zarzut naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników – bez bliższego określenia, który z czterech
punktów tego przepisu został naruszony – nie jest uzasadniony. Nie jest sporne, że
zdarzenie miało miejsce w gospodarstwie rolnym Edwarda L., w czasie, gdy mąż
wnioskodawczyni pracował tam przy zwózce siana, świadcząc pomoc sąsiedzką. Nie
jest też kwestionowane, że Stanisław H. był rolnikiem i podlegał ubezpieczeniu z
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r., zaś ubezpieczeniu temu nie podlegał Edward L.,
prowadzący działalność rolniczą, wobec pobierania od 21 maja 1991 r. emerytury
rolniczej bez przekazania swego gospodarstwa rolnego.
W myśl art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy o u.s.r. (z okoliczności sprawy wynika, że w
sprawie ten przepis został zastosowany) za wypadek przy pracy rolniczej uważa się
nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykony-
wania poza terenem gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w któ-
rym stale pracuje, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rol-
niczej, albo w związku z wykonywaniem tych czynności. Świadczenie przez ubezpie-
czonego, na zasadach wzajemności przyjętej w warunkach lokalnych, pomocy są-
siedzkiej na rzecz prowadzącego działalność rolniczą sąsiada, jest objęte ochroną
ubezpieczeniową z art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy o u.s.r. jako pozostające w związku z
wykonywaniem zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolni-
czej rozumianej według wskazań z art. 6 pkt 3 ustawy, także wtedy, gdy sąsiad na
rzecz którego pomoc jest świadczona, nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu w
związku z ustalonym prawem do emerytury lub renty. Wykonywanie pomocy są-
siedzkiej związane jest bowiem z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (działalności
rolniczej), nie zaś z faktem czy osoba na rzecz której pomoc ta jest świadczona,
podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.
4
Gdy więc jedyny zarzut kasacji okazał się nieuzasadniony, należało orzec jak
w sentencji po myśli art. 39312
KPC.
========================================