Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 grudnia 2000 r.
II UKN 227/00
Repatriantem w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. e ustawy z dnia 17 październi-
ka 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) jest także cu-
dzoziemiec narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego, który powrócił do
kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i otrzymał zezwolenie właściwego organu na po-
byt stały oraz uzyskał obywatelstwo polskie na innej podstawie niż określona w
art. 12 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10,
poz. 49; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.).
Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2000 r. sprawy z wniosku
Józefy S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o zalicze-
nie okresu pracy i emeryturę, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 lutego 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 23 stycznia
1998 r. odmówił Józefie S. prawa do emerytury z uzasadnieniem, że nie posiada ona
wymaganego prawem dwudziestoletniego okresu zatrudnienia. Organ rentowy nie
zaliczył do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w kołchozie „D.” od 1 września
1944 r. do 30 listopada 1964 r. z powodu braku karty repatriacyjnej.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 18 listopada 1999 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej od powyższej de-
cyzji. Sąd ustalił, że Józefa S. powróciła do kraju po 22 lipca 1944 r. i nie posiada
karty repatriacyjnej, bowiem nie spełnia warunków do uznania jej za repatriantkę. W
2
ocenie Sądu okres pracy za granicą nie może być zaliczony do okresu, od którego
zależą uprawnienia emerytalne odwołującej się, bowiem nie zezwala na to przepis
art. 2 ust. 2 pkt 1a ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr
104, poz. 450), stanowiący, że za okresy składkowe uznaje się okresy zatrudnienia
po ukończeniu 15 lat życia za granicą tych osób, które powróciły do kraju po 22 lipca
1944 r. i zostały uznane za repatriantów. Sąd przeprowadził postępowanie dowodo-
we celem ustalenia, czy ubezpieczona spełnia warunki do uznania ją za repatrianta
w rozumieniu przepisu art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie
polskim (Dz.U. Nr 10, poz. 44 ze zm.) i uznał, iż brak jest podstaw do uznania Józefy
S. za repatrianta. Ubezpieczona od przekroczenia granicy dnia 14 grudnia 1964 r. do
dnia otrzymania obywatelstwa polskiego (17 grudnia 1981 r.) na podstawie art. 9
ustawy o obywatelstwie polskim była traktowana jako bezpaństwowiec. Sąd ustalił,
że organy administracji publicznej prawomocnie odmówiły wydania Józefie S. za-
świadczenia potwierdzającego, że jest ona repatriantką.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 9 lutego 2000 r. [...] zmienił
zaskarżony apelacją ubezpieczonej powyższy wyrok i decyzję organu rentowego w
ten sposób, że zaliczył Józefie S. do stażu ubezpieczeniowego okres pracy w koł-
chozie „D.” na terenie byłego ZSRR od 1 września 1949 r. do 31(?) listopada 1964 r.
i przyznał jej emeryturę poczynając od 1 października 1997 r. W ocenie Sądu przepis
art. 2 ust. 2 pkt e ustawy rewaloryzacyjnej pozwala na przyjęcie szerszej wykładni
pojęcia repatrianta niż wynika to z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie i wskazu-
je, że dla celów emerytalno-rentowych za repatriantów można uznać takie osoby,
które nabyły obywatelstwo polskie na innej drodze niż repatriacja. Ubezpieczona
przybyła do Polski 14 grudnia 1964 r. jako obywatelka ZSRR narodowości polskiej na
zaproszenie krewnych z zamiarem stałego zamieszkania i otrzymała kartę stałego
pobytu wydaną przez KWMO w K., a obywatelstwo polskie nabyła w 1983 r. na pod-
stawie art. 9 ustawy o obywatelstwie polskim. Ubezpieczona jest zatem faktycznie
repatriantką z tym tylko, że nie nabyła obywatelstwa w drodze repatriacji, lecz w in-
nym trybie co nie przeszkadza w uznaniu jej za repatriantkę w rozumieniu art. 2 ust.
2 pkt e ustawy rewaloryzacyjnej.
Organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok kasacją, w której zarzucił narusze-
nie przepisów prawa materialnego, tj. art. 26 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w
3
związku z art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy rewaloryzacyjnej, przez zaliczenie do okresu
zatrudnienia, od którego „zależy prawo do świadczenia pracy” w kołchozie „D.” oraz
art. 12 ustawy o obywatelstwie polskim przez przyjęcie, że odwołująca się jest repa-
triantką.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zagadnieniem spornym jest, czy
obywatelka ZSRR narodowości polskiej, która przyjechała do Polski w grudniu 1964
r. i do dnia nabycia obywatelstwa polskiego w trybie art. 9 ustawy z dnia 15 lutego
1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10, poz. 49) przebywała na terytorium ów-
czesnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie karty stałego pobytu może
być uznana za repatrianta w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 1 lit e ustawy z dnia 17 paź-
dziernika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Ostatnio wymie-
niony przepis przewiduje, że za okresy składkowe uwzględniane przy ustalaniu
prawa i wysokości świadczeń uważa się również przypadające przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia za granicą
osób, które w okresie zatrudnienia nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te po-
wróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów.
W kwestii rozumienia użytego w tym przepisie sformułowania „ osoby, które
zostały uznane za repatrianta” prezentowane są przeciwstawne stanowiska. Organ
rentowy jest zdania, że repatriantem dla celów emerytalno-rentowych jest osoba,
która nabyła obywatelstwo polskie z mocy przepisu art. 12 ustawy o obywatelstwie
polskim, natomiast Sąd drugiej instancji wyraził pogląd, że przepis art. 2 ust. 2 pkt e
ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent pozwala na przyjęcie szerszej wykładni poję-
cia repatrianta niż wynika to z art. 12 ustawy o obywatelstwie polskim i objęcia nim
także osób, które nabyły obywatelstwo polskie na innej drodze niż repatriacja.
Zagadnienie powyższe było przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjne-
go, który w uzasadnieniu uchwały z dnia 21 czerwca 1995 r. w sprawie ustalenia po-
wszechnie obowiązującej wykładni art. 218 § 1 KPA w związku z art. 12 ust. 1 – 6
ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10 poz. 49 ze
zm.) w związku z art. 17 ust. 4 tej ustawy (W 16/94, OTK 1995 nr 1, poz. 24) wyraził
pogląd, że „przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym i rentowym nie stawiają jednak wy-
4
mogu nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji, a jedynie powrotu do
kraju i uznania za repatrianta.” W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wykładnia języ-
kowa przepisu art. 2 ust. 2 lit. e ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent wskazuje, że
„za repatriantów w jego rozumieniu należy uważać także osoby, które nabyły oby-
watelstwo na innej drodze aniżeli repatriacja. Zezwolenie na osiedlenie się na stałe
cudzoziemcom wydaje wojewoda i on może na wniosek tego cudzoziemca, po upły-
wie pięciu lat zamieszkania w Polsce, uznać go za obywatela polskiego bez względu
na to, czy jest on pochodzenia lub narodowości polskiej. Cudzoziemcy, którzy na tej
drodze nabyli obywatelstwo polskie, a są pochodzenia lub narodowości polskiej, wy-
stępują na ogół o uznanie ich za repatriantów w rozumieniu przepisów o zaopatrze-
niu emerytalnym i rentowym. Problem ten dotyczy także cudzoziemców narodowości
lub pochodzenia polskiego, którym obywatelstwo polskie nadał Prezydent Rzeczypo-
spolitej.”
Sąd Najwyższy podziela to stanowisko. Należy przyjąć, że repatriantem w ro-
zumieniu art. 2 ust. 2 lit. e ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent jest także cudzozie-
miec narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego, który powrócił do kraju po dniu
22 lipca 1944 r. i otrzymał zezwolenie właściwego organu na pobyt stały oraz uzyskał
obywatelstwo polskie na innej podstawie niż na podstawie przepisu art. 12 ustawy o
obywatelstwie polskim. Skoro zatem ubezpieczona spełniała powyższe przesłanki, to
trafnie Sąd drugiej instancji zaliczył Józefie S. do stażu ubezpieczeniowego okres
pracy w kołchozie „D.” na terenie byłego ZSRR od 1 września 1949 r. do 30 listopada
1964 r. i przyznał jej emeryturę poczynając od 1 października 1997 r.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================