Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 stycznia 2001 r.
I PKN 171/00
Od dnia ogłoszenia upadłości przestają pracodawcę obowiązywać prze-
pisy ograniczające możliwość wypowiadania i rozwiązywania umów o pracę, a
ogłoszenie upadłości jest wystarczającą przyczyną wypowiedzenia umowy o
pracę. Od tej chwili niedopuszczalną ingerencją w sprawy związane z proce-
sem upadłościowym byłoby ze strony sądu pracy badanie stopnia zaawanso-
wania postępowania upadłościowego i rozstrzyganie, w jakim momencie po-
winna nastąpić likwidacja określonej działalności, sprzedaż składników mająt-
kowych, zwalnianie poszczególnych pracowników oraz jego kolejność.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Mieczysława B. przeciwko Syndykowi K. Zakładów Narzędzi Gospodarczych w
K. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 24 listopada 1999 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację;
2. oddalił wniosek strony pozwanej o zasądzenie na jej rzecz kosztów postę-
powania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Mieczysław B. wniósł pozew o uznanie za bezskuteczne wypowiedze-
nia umowy o pracę dokonanego dnia 8 lipca 1999 r. przez syndyka K. Zakładów Na-
rzędzi Gospodarczych w K. Wyjaśnił, że jako radny Gminy B. podlegał szczególnej
ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę, a ponadto pismo zawierające
oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu zostało mu wręczone dnia 8 lipca 1999
r., chociaż wskazywało bieg okresu wypowiedzenia od 1 lipca 1999 r.
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Końskich wyrokiem z dnia 21 września 1999 r.
oddalił powództwo. Ustalił, że w pozwanych Zakładach od 1994 r. toczy się postępo-
wanie upadłościowe oraz są podejmowane działania zmierzające do likwidacji przed-
siębiorstwa. W celu sprzedaży wyprodukowanych narzędzi syndyk zatrudnił kilku
pracowników, w tym od 1997 r. także powoda. Początkowo powód był zatrudniony na
stanowisku kierownika do spraw normowania i jakości produkcji. W dniu 3 lutego
1999 r. otrzymał wypowiedzenie warunków pracy, w którym na miejsce dotychcza-
sowego stanowiska syndyk zaproponował mu stanowisko dozorcy Muzeum Techniki
w M. Od tego też dnia powód zaczął chorować i korzystał ze zwolnienia lekarskiego.
Wobec tego na stanowisku dozorcy została zatrudniona inna osoba (Lucjan Z.) na
czas określony, do 5 września 1999 r. Ponadto w charakterze dozorcy na czas okre-
ślony do 10 października 1999 r. został zatrudniony Karol N. Do maja 1999 r. zostały
sprzedane nieruchomości stanowiące własność strony pozwanej, z wyjątkiem nieru-
chomości w M., której sprzedaż wymaga zatwierdzenia sędziego komisarza. Pozwa-
ne Zakłady nie prowadzą produkcji ani sprzedaży swoich wyrobów, wobec czego
syndyk masy upadłości wypowiedział pracownikom umowy o pracę z przyczyn doty-
czących zakładu pracy.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, iż powód jest radnym Gminy B. Z tego względu
syndyk zwrócił się do Rady Gminy o zajęcie stanowiska w sprawie wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę. Rada Gminy nie podjęła jednak uchwały, gdyż nie otrzy-
mała wyjaśnień dotyczących sytuacji zwalnianych osób oraz sytuacji przedsiębior-
stwa. Jednak zdaniem Sądu Rejonowego, okoliczność ta nie ma znaczenia. Wypo-
wiedzenie powodowi umowy o pracę nastąpiło bowiem na podstawie ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, której art. 5 wprowadził ogranicze-
nie ochrony trwałości stosunku pracy przewidzianej w przepisach szczególnych, wy-
łączając tym samym stosowanie art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samo-
rządzie terytorialnym. W konkluzji Sąd Rejonowy stwierdził, że ogłoszona i zaawan-
sowana likwidacja pracodawcy oraz zniesienie w takiej sytuacji szczególnej ochrony
pracowników przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunków pracy sprawiły, że
wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było uzasadnione i zgodne z prawem.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 24 listopada 1999 r. oddalił apelację powoda opartą na zarzucie nienależytego
rozważenia przez Sąd pierwszej instancji okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
3
sprawy, a mianowicie tych, że Rada Gminy B. nie wyraziła zgody na wypowiedzenie
powodowi, będącemu radnym tej Gminy, umowy o pracę oraz że po dokonaniu po-
wodowi wypowiedzenia umowy syndyk zatrudnił osiem osób, co dobitnie świadczy o
możliwości dalszego zatrudniania powoda.
Sąd Okręgowy stwierdził, że wobec ogłoszenia upadłości K. Zakładów Narzę-
dzi Gospodarczych w 1994 r. i sprzedaży całego majątku oraz rozpoczęcia w dniu 5
maja 1999 r. produkcji przez nowego właściciela, zarówno powód jak i inni pracowni-
cy otrzymali wypowiedzenia umów o pracę z przyczyn ekonomicznych dotyczących
zakładu pracy. Decyzja ta była więc koniecznością, której nie mógł ubezskutecznić
fakt, że powód był radnym. W myśl bowiem art. 411
§ 1 KP przepisy przewidujące
szczególną ochronę przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, mię-
dzy innymi pracowników będących radnymi, zostają wyłączone w razie ogłoszenia
upadłości pracodawcy.
Od powyższego wyroku powód wniósł kasację, w której jako jej podstawę po-
dał naruszenie art. 233 § 1 KPC wskutek pominięcia przez Sąd Okręgowy jego wyja-
śnień świadczących o tym, że strona pozwana zatrudniła na stałe osoby spoza za-
kładu pracy oraz że stopień zaawansowania likwidacji nie wymagał zwolnienia skar-
żącego, gdyż prawdopodobnie potrwa ona do końca 2000 r. Poza tym powód zarzu-
cił naruszenie art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakła-
du pracy wskutek ustalenia, że istniała uzasadniona przyczyna wypowiedzenia po-
wodowi umowy o pracę ze względu na likwidację stanowiska dozorcy, chociaż sta-
nowisko to do tej pory nie zostało zlikwidowane. Wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie na jej rzecz od poz-
wanego kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zakres postępowania dowodowego w sprawie zależał od faktów, które miały
istotne znaczenie dla jej rozstrzygnięcia (art. 227 KP). Z kolei istotność tych faktów
zależała od przedmiotu postępowania ocenianego z punktu widzenia prawa mate-
rialnego. W sprawie powoda, której przedmiotem było uznanie bezskuteczności wy-
4
powiedzenia umowy o pracę, a potem przywrócenie do pracy, istotne znaczenie
miało to, czy - jak tego wymaga art. 45 § 1 KP - istniała uzasadniona przyczyna wy-
powiedzenia umowy o pracę oraz czy strona pozwana nie naruszyła przepisów o
wypowiadaniu umów o pracę, w tym także przepisów ustanawiających szczególną
ochronę stosunku pracy pracowników ze względu na pełnione przez nich funkcje
związkowe lub społeczne albo znajdujących się w określonej sytuacji życiowej.
Kwestie te zostały właściwie postawione przez Sądy obu instancji i trafnie
przez nie rozstrzygnięte. Sąd drugiej instancji ustalił w szczególności, że przyczyną
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę pismem z dnia 28 czerwca 1999 r. była
całkowita sprzedaż K. Zakładów Narzędzi Gospodarczych w K. w maju 1999 r.
Sprzedaż ta była następstwem ogłoszenia upadłości Zakładów w 1994 r. Mimo jed-
nak ogłoszenia upadłości strona pozwana zatrudniała powoda tak długo, jak długo
było to możliwe - na różnych stanowiskach pracy (od dyrektora do spraw produkcji
do dozorcy Muzeum Techniki w M.). Ostatecznie, ze względu na sprzedaż całego
majątku i rozpoczęcie od dnia 5 maja 1999 r. produkcji przez nowego właściciela,
syndyk wypowiedział powodowi umowę o pracę.
Ogłoszenie upadłości pracodawcy, które jest następstwem braku środków fi-
nansowych między innymi na wynagrodzenia dla pracowników, jest uzasadnioną
przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Ogłoszenie upadłości znosi zarazem
ograniczenia w zakresie wypowiadania przez pracodawcę umów o pracę przewidzia-
ne w art. 38, art. 39 i art. 41 KP oraz w przepisach szczególnych dotyczących
ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umów o pracę. Wy-
nika to wprost z treści art. 411
§ 1 KP, który stanowi, że w razie ogłoszenia upadłości
lub likwidacji pracodawcy nie stosuje się przepisów art. 38, art. 39 i art. 41 ani prze-
pisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub
rozwiązaniem umowy o pracę. Co więcej, według tego przepisu, zwolnienie praco-
dawcy z ograniczeń dotyczących wypowiadania i rozwiązywania umów o pracę nie
zależy od etapu (zaawansowania) procesu likwidacyjnego, lecz wyłącznie od chwili,
w której nastąpiło ogłoszenie upadłości. Według bowiem art. 15 w związku z art. 8 §
2 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1934 r. Prawo upadłościowe
(jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 114, poz. 1193 ze zm.), datą upadłości jest data
ogłoszenia postanowienia sądu. Skoro więc od chwili ogłoszenia upadłości przestają
pracodawcę obowiązywać przepisy ograniczające możliwość wypowiadania i rozwią-
zywania umów o pracę, to tym samym fakt ogłoszenia upadłości staje się wystar-
5
czającą przyczyną wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę, jeżeli okazał się
rzeczywistą jego przyczyną. Ponadto, skoro zasadność owej przyczyny powstaje w
chwili ogłoszenia upadłości pracodawcy i wskutek ogłoszenia upadłości, to niedo-
puszczalną ingerencją ze strony sądu pracy w sprawy związane z procesem upadło-
ściowym byłoby badanie stopnia zaawansowania postępowania upadłościowego i
rozstrzyganie, w jakim momencie powinna nastąpić likwidacja określonej działalno-
ści, sprzedaż składników majątkowych i zwalnianie poszczególnych pracowników.
Co więcej, jeżeli z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy ustaje szczególna
ochrona pracowników przed wypowiadaniem i rozwiązywaniem umów o pracę –
właśnie dlatego, że ogłoszenie upadłości jest samo w sobie wystarczającą przyczyną
zniesienia tej ochrony – to tym samym ogłoszenie upadłości należy uznać za dosta-
tecznie ważną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, bez konieczności badania
stanu zatrudnienia, kolejności zwolnień, potrzeby zatrudnienia innych osób na czas
określony lub na innej podstawie niż umowa o pracę itp.
W świetle przedstawionego poglądu nie mogły odnieść skutku zarzuty skarżą-
cego, sprowadzające się do twierdzenia, że Sąd Okręgowy powinien ustalić - czego
nie uczynił - w jakim etapie postępowania upadłościowego została powodowi wypo-
wiedziana umowa o pracę, czy po jego zwolnieniu syndyk zatrudnił „na stałe osoby
spoza upadłego” - jak utrzymywał powód - oraz czy ostatnie stanowisko skarżącego,
tj. dozorcy Muzeum Techniki w M., zostało zlikwidowane czy nie. Bezskuteczność
powyższych zarzutów wynika również stąd, że Sąd Rejonowy poświęcił tym kwe-
stiom wystarczająco dużo uwagi i ustalił, że wobec długotrwałego zwolnienia lekars-
kiego powoda syndyk masy upadłości zmuszony był zatrudnić na stanowisku dozor-
cy inną osobę, lecz zawarł z nią umowę o pracę na czas określony. Poza tym syndyk
zatrudnił na podstawie umowy zlecenia sześć osób na okres 14 dni w celu rozlicze-
nia zarobków pracowników Muzeum Techniki w M. oraz przygotowania do archiwum
akt osobowych pracowników. Sąd Okręgowy nie miał potrzeby powtarzać tych usta-
leń w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, skoro ocenił je jako trafne.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację jako niezasadną
(art. 39312
KPC).
========================================