Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 stycznia 2001 r.
II UKN 186/00
Dochód osiągnięty przez pracownika, który wykonuje umowę zlecenia
zawartą z jego pracodawcą, traktuje się jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnie-
nia (art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlece-
nia, jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.), niezależnie od tego,
czy pracownik podlega ubezpieczeniu osób wykonujących pracę na podstawie
umowy zlecenia, czy też takiemu ubezpieczeniu nie podlega wobec zatrudnie-
nia w pełnym wymiarze czasu pracy.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2001 r. sprawy z wniosku
Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o składki na ubez-
pieczenie społeczne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 15 grudnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 2 czerwca 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
C. wymierzył Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej - Wojewódzkiemu Inspektoratowi
Weterynarii w C. składki na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzeń za wykony-
wanie umów zlecenia osób będących pracownikami tej instytucji.
W odwołaniu od tej decyzji Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w C. zarzucił,
że usługi polegające na badaniu zwierząt i mięsa były wykonywane przez lekarzy
weterynarii na podstawie umowy o dzieło w ramach prowadzonej przez nich działal-
ności gospodarczej.
2
Wyrokiem z dnia 21 grudnia 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że Wojewódzki
Zakład Weterynarii w C., który po zmianach w 1997 r. został przekształcony w Woje-
wódzki Inspektorat Weterynarii, zawierał ze swoimi pracownikami - lekarzami wete-
rynarii, którzy zostali uprzednio wyznaczeni przez Wojewódzkiego Lekarza Wetery-
narii do wykonywania urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa na terenie
określonego obwodu - umowy zlecenia na wykonywanie badań. Osoby te zgłosiły we
właściwych urzędach prowadzenie działalności gospodarczej, której przedmiotem
były usługi weterynaryjne. Wysokość opłat za badania była ustalona przez Woje-
wódzkiego Lekarza Weterynarii, rachunki za usługi wystawiane były w imieniu Woje-
wódzkiego Zakładu Weterynarii, część opłaty w wysokości 15% była przekazywana
na jego konto, a pozostała część stanowiła wynagrodzenie wykonującego badanie
lekarza. Umowy o wykonywanie badań były zawierane na rok kalendarzowy, zawie-
rały postanowienia dotyczące wysokości wynagrodzenia oraz termin, w jakim pobra-
ne opłaty powinny być przekazane na konto Zakładu Weterynarii, który przekazywał
je do budżetu. Oceniając te umowy Sąd uznał, że nie były one umowami o dzieło w
rozumieniu art. 627 KC, lecz umowami zlecenia, o których mowa w art. 734 KC.
Istotnym elementem umowy o dzieło jest indywidualnie oznaczony rezultat, a nie sta-
ranie o jego osiągnięcie. Przedmiotem umów było badanie zwierząt rzeźnych i
mięsa, a nie to, czy w wyniku tych badań zostanie wydane świadectwo weterynaryj-
ne, zezwalające na wprowadzenie mięsa do obrotu. Lekarze weterynarii nie wyko-
nywali badań w ramach działalności gospodarczej w zakresie usług weterynaryjnych.
Umowy były zawierane z osobami fizycznymi, a nie podmiotami gospodarczymi, na
co wskazuje treść tych umów. Udzielane lekarzom upoważnienia do wykonywania
badań były upoważnieniami imiennymi, przy czym czynności objęte upoważnieniem
mogły być wykonywane w godzinach urzędowych. Ponieważ umowy zlecenia były
zawierane z pracownikami, osiągnięty dochód stanowi podstawę wymiaru składki na
ubezpieczenie społeczne pracowników stosownie do uregulowań zawartych w art. 2
ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonują-
cych pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (jednolity tekst:
Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.).
Apelacja Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w W. - następcy prawnego
Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w C. - została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 grud-
3
nia 1999 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu pierw-
szej instancji i podzielił jego pogląd prawny.
Od tego wyroku wniósł kasację Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w W. i
wskazując jako podstawę kasacji naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe
zastosowanie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zle-
cenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.) i art. 734 KC oraz
błędną wykładnię art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kom-
petencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy i organy ad-
ministracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 34, poz. 198) w
związku z art. 40 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach administra-
cji ogólnej, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyro-
ku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie
do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji skarżący podniósł, że zgodnie z
ostatnimi powołanymi przy określeniu podstaw kasacji przepisami wyznaczanie or-
ganów urzędowego badania zwierząt i mięsa należy do właściwych podległych wo-
jewodom rejonowych organów administracji ogólnej. Organy te w praktyce przekazy-
wały kompetencje rejonowym lekarzom weterynarii. Organem właściwym do wyzna-
czania lekarzy weterynarii do badań był kierownik urzędu rejonowego. Tak więc rejo-
nowy lekarz weterynarii wyznaczając lekarzy do badania mięsa działał jako przed-
stawiciel organu administracji ogólnej na podstawie zawartego porozumienia. Bez-
podstawne jest zatem twierdzenie, że badając mięso lekarze weterynarii działali jako
pracownicy Zakładu Weterynarii wykonujący odrębną umowę zlecenia zawartą ze
swoim pracodawcą. Stosunek prawny lekarza badającego mięso z organem wyzna-
czającym go do tego badania to - zdaniem skarżącego - umowa o dzieło w rozumie-
niu art. 627 KC i przepis art. 750 KC nie znajduje tu zastosowania. Lekarz bowiem
odpowiada za prawidłowe wydanie zaświadczenia o tym, czy zwierzę lub mięso
nadaje się do wprowadzenia do obrotu. Umowy były zwierane z osobami prowadzą-
cymi działalność gospodarczą, które podlegały ubezpieczeniu społecznemu na pod-
stawie ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowa-
dzących działalność gospodarczą (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze
zm.). Takie osoby wyłączone są z ubezpieczenia osób wykonujących pracę na pod-
stawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji okre-
ślonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy i organy administracji
rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw nie miały w tej sprawie zastosowania za-
tem zarzut naruszenia art. 6 ust. 2 tej ustawy jest bezzasadny. Wyznaczenie przez
terenowy organ administracji państwowej lekarzy weterynarii do badania zwierząt
rzeźnych i mięsa jest urzędowym upoważnieniem stwierdzającym uprawnienia wy-
znaczonego lekarza. Ta czynność urzędowa nie ma charakteru umowy i nie upraw-
nia legitymującego się upoważnieniem lekarza do wynagrodzenia. Podstawą do
uzyskania wynagrodzenia jest wykonanie usługi na podstawie umowy zawartej z
Wojewódzkim Inspektoratem Weterynarii. Wyznaczenie przez właściwy organ admi-
nistracji państwowej ma ten skutek, że umowa o świadczenie usług może być za-
warta tylko z uprawnionym do wykonywania badań lekarzem weterynarii. Istnienie
obowiązku odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne zależy od treści tej
umowy, na podstawie której ustala się czy, wykonywanie umowy mieści się w któ-
rymś z systemów obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.
Oceniając treść zawieranych z lekarzami weterynarii umów Sąd Apelacyjny
słusznie uznał, że były to umowy świadczenia usług, do których na podstawie art.
750 KC stosuje się przepisy o umowie zlecenia - art. 734 i nast. KC. Nie były to
umowy o dzieło w rozumieniu art. 627 KC , który stanowi, że przez umowę o dzieło
przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a za-
mawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło różni się od innych umów o
świadczenie usług - umowy o pracę i umowy zlecenia - tym, że jest umową rezultatu.
Zgodnie z powołanym przepisem dzieło powinno być oznaczone w umowie, a zatem
z treści umowy musi wynikać rezultat, jaki zamawiający spodziewa się uzyskać. W
umowie powinien być także określony termin końcowy wykonania dzieła oraz wyso-
kość wynagrodzenia. Umowa o świadczenie usług może być uznana za umowę o
dzieło tylko w przypadku, gdy w umowie oznaczone są cechy zamówionego dzieła,
aby po wykonaniu umowy można było ocenić, czy osiągnięty rezultat jest zgodny z
zamówieniem. Warunków tych nie spełniają umowy zawierane z lekarzami weteryna-
rii, gdyż określają one rodzaj czynności, jakie mają być wykonane w okresie obowią-
zywania umowy, a wynagrodzenie uzależnione jest od ilości wykonanych czynności,
która nie jest w umowie z góry określona. Skoro umowy o wykonanie badań wetery-
5
naryjnych nie są umowami o dzieło i nie należą do umów odrębnie uregulowanych w
Kodeksie cywilnym, zgodnie z art. 750 KC stosuje się do nich przepisy o zleceniu.
Zarzut naruszenia tego przepisu oraz przepisu art. 627 KC okazał się nieuzasad-
niony.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1995 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zle-
cenia osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają
obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Nie jest słuszny zarzut, że lekarze wetery-
narii prowadzący działalność gospodarczą byli z tego ubezpieczenia wyłączeni.
Przepis art. 3 tej ustawy stanowi, że osoby spełniające warunki do objęcia ubezpie-
czeniem społecznym określonym ustawą i ubezpieczeniem społecznym osób prowa-
dzących działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniu społecznemu osób pro-
wadzących działalność gospodarczą. Przepis ten określa pierwszeństwo jednego
systemu ubezpieczeniowego w stosunku do drugiego. Natomiast nie zwalnia on z
obowiązku ubezpieczenia społecznego osób wykonujących umowę zlecenia, które
jednocześnie prowadzą działalność gospodarczą, jeżeli z tytułu prowadzenia tej
działalności nie podlegają ubezpieczeniu. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18
grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gos-
podarczą oraz ich rodzin nie podlegają ubezpieczeniu na podstawie tej ustawy osoby
będące jednocześnie pracownikami. Osoby takie nie spełniają więc warunków do
objęcia ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą i
przepis art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia nie ma do nich zastosowania.
Osoby będące pracownikami mogą być wyłączone z ubezpieczenia osób wykonują-
cych umowę zlecenia na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ostatniej ustawy, jeżeli są
zatrudnione co najmniej w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednakże dochód osią-
gnięty przez pracownika, który wykonuje umowę zlecenia zawartą z jego pracodawcą
traktuje się zgodnie z art. 2 ust. 3 jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia,
niezależnie od tego czy podlega on ubezpieczeniu osób wykonujących pracę na
podstawie umowy zlecenia czy też wobec zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu
pracy takiemu ubezpieczeniu nie podlega. Zasadę te stosuje się także w sytuacji,
gdy pracownik przyjmuje zlecenie w ramach prowadzonej przez siebie działalności
gospodarczej. Taki pogląd zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 wrze-
śnia 1998 r., II UKN 194/98 (OSNAPiUS 1999 nr 17, poz. 562), stwierdzając, że do-
6
chód za wykonanie zlecenia na rzecz pracodawcy, uzyskany przez pracownika, który
zlecenie to przyjął w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej,
powinien być przez pracodawcę traktowany jak wynagrodzenie dla celów ubezpie-
czenia społecznego. Przy prawidłowym ustaleniu, że lekarze weterynarii wykonywali
umowy zlecenia zawierane z ich pracodawcą zastosowanie tego ostatniego przepisu
było również prawidłowe.
Kasacja okazała się pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i z tych przy-
czyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
KPC ją oddalił.
========================================