Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 stycznia 2001 r.
I PKN 197/00
W celu ustalenia możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymia-
rze zajęć na podstawie umowy o pracę na czas określony (art. 10 ust. 4 ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
56, poz. 357 ze zm.), jego pensum dydaktyczne jako nauczyciela przedmiotu i
pensum nauczyciela bibliotekarza nie podlegają sumowaniu.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Jolanty J. przeciwko Zespołowi Szkół Medycznych w Z. o ustalenie, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi z dnia 26 listopada 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Ło-
dzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 26 listopada 1999 r. [...] oddalił apelację Zespołu Szkół Medycznych w Z. od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Zgierzu z dnia 29 czerwca 1999 r. [...],
ustalającego, że Jolanta J. jest zatrudniona u strony apelującej na czas nie określony
na warunkach wynikających z umowy o pracę z dnia 1 września 1997 r.
Jolanta J. była zatrudniona u strony pozwanej jako nauczyciel historii od dnia
20 sierpnia 1980 r. do 31 sierpnia 1993 r. Stosunek pracy został z nią rozwiązany z
przyczyn organizacyjnych. Powódka była następnie zatrudniana w Zespole Szkół
Medycznych na podstawie kolejno zawieranych umów na czas określony na stanowi-
skach: nauczyciela historii (w latach szkolnych 1993/1994, 1996/1997, 1997/1998),
2
nauczyciela historii i wiedzy o społeczeństwie (lata1994/1995 i 1995/1996), nauczy-
ciela bibliotekarza (lata 1996/1997 i 1997/1998). Strona pozwana nie zatrudniała in-
nych nauczycieli przedmiotu wykładanego przez Jolantę J. W roku szkolnym 1997/98
powódce przydzielono 2 godziny lekcyjne wiedzy o społeczeństwie i 12 godzin lek-
cyjnych historii. Pismem z dnia 3 lipca 1998 r. pracodawca zawiadomił Jolantę J. o
„nieprzedłużeniu” z nią umowy o pracę na rok szkolny 1998/1999. W dniu 31 sierpnia
1998 r. Zespół Szkół Medycznych w Z. zawarł z Krzysztofem B. umowę o pracę do
31 sierpnia 1999 r., zatrudniając go w charakterze nauczyciela historii, a w dniu 15
września 1998 r. umowę o pracę do dnia 31 sierpnia 1999 r. na stanowisku nauczy-
ciela bibliotekarza.
Z art. 10 ust. 4 zdanie 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
wynika zasada zatrudniania nauczycieli na podstawie umowy o pracę na czas nie
określony. Zawarcie umowy o pracę na czas określony może nastąpić wyjątkowo „w
wypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa
nieobecnego nauczyciela”. Zdaniem Sądu, strona pozwana nie udowodniła istnienia
organizacyjnej potrzeby zatrudniania powódki na czas określony. W latach 1995 -
1999 istniało pensum „co najmniej ½ etatu nauczyciela historii oraz ½ etatu bibliote-
karza”. Art. 10 ust. 4 zdanie 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. nie może być rozu-
miany „jako możliwość zatrudnienia w pełnym etacie do nauczania jednego tylko
przedmiotu (argument z art. 10 ust. 1 pkt 6 Karty Nauczyciela)”. Zatrudnienie nau-
czyciela spełniającego warunki z art. 10 ust. 2 pkt 2 - 4 Karty Nauczyciela na czas
określony niezgodnie z art. 10 ust. 4 powoduje, jak stwierdził Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 14 czerwca 1994 r., I PZP 28/94 (OSNAPiUS 1994 nr 10, poz. 160),
nawiązanie stosunku pracy na czas nie określony.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
„w szczególności” art. 10 ust. 4 zdanie 2 Karty Nauczyciela przez przyjęcie, że prze-
pis ten „daje możliwość zatrudnienia nauczyciela na cały etat na czas nieokreślony w
sytuacji, gdy istniała dla niego możliwość zatrudnienia na ½ etatu na stanowisku nau-
czyciela historii i ½ etatu bibliotekarza”, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów postępo-
wania za wszystkie instancje. Pełnomocnik Zespołu Szkół Medycznych podniósł, że
w związku ze zmianą systemu kształcenia zawodowego pielęgniarek od roku szkol-
nego 1993/1994 oraz likwidacją Wydziału Pielęgniarskiego w Liceum Medycznym, u
3
strony skarżącej miało miejsce stałe zmniejszanie liczby oddziałów. Nie było możli-
wości zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze czasu pracy jako nauczyciela histo-
rii, dla którego pensum wynosi 18 godzin tygodniowo. W okresach od 1 września
1996 r. do 31 sierpnia 1997 r. i od 1 września 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r. Jolanta
J. zatrudniona była dodatkowo jako bibliotekarz, dla którego tygodniowe pensum wy-
nosi 30 godzin. Łączenie etatów nauczyciela historii i bibliotekarza nie jest możliwe,
choćby tylko ze względu na różny wymiar zajęć dla każdego z tych stanowisk. Dlate-
go też zawierano z powódką dwie odrębne umowy o pracę na stanowiskach nauczy-
ciela historii (lub historii i wiedzy o społeczeństwie) oraz nauczyciela - bibliotekarza.
Brak możliwości łączenia różnych stanowisk nauczycielskich potwierdził pośrednio
Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 217/98 (OSNAPiUS
1999 nr 15, poz. 479), potraktował jako różne stanowiska nauczyciela przedmiotów
początkowych i nauczyciela świetlicy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym
przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta
Nauczyciela oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz.U. Nr 19, poz. 239), stosunek
pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie mianowania lub umowy o pracę.
Art. 10 ust. 2 określa warunki mianowania. Według art. 10 ust. 3 ustawy, z nauczy-
cielem który nie spełnia wszystkich warunków określonych w ust. 2 stosunek pracy
nawiązuje się na podstawie umowy o pracę. Stosownie do art. 10 ust. 4 zdanie 2,
nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem na czas określony może nastąpić wy-
łącznie w wypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub za-
stępstwa nieobecnego nauczyciela.
Sąd pierwszej instancji ustalił, a jak można wnosić z niezwykle lakonicznego
uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd drugiej instancji ustalenia te uznał za pra-
widłowe, że powódka ma kwalifikacje zawodowe do nauczania historii. W pozwanym
Zespole Szkół Medycznych w roku szkolnym 1997/1998 historia była nauczana w
wymiarze 12 godzin tygodniowo. W niektórych latach szkolnych powódka była dodat-
kowo zatrudniana na stanowisku nauczyciela bibliotekarza. W ocenie Sądu, pozwana
szkoła miała możliwość zatrudnienia powódki na stanowiskach nauczyciela przed-
4
miotu (historii) i nauczyciela bibliotekarza łącznie w pełnym wymiarze zajęć. Jako
podstawę zasadności takiej oceny powołał art. 10 ust. 2 pkt 6 Karty. Zdaniem Sądu,
ustawodawca nie uzależnia możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze
zajęć na czas nieokreślony od „nauczania jednego tylko przedmiotu”. Z konstatacji
tej, trafnej co do zasady, nie wynika jednak dopuszczalność sumowania czasu pracy
różnych rodzajowo prac wykonywanych przez nauczyciela. Punktu 6 ust. 2 art. 10
Karty Nauczyciela nie można wykładać, jak to uczynił Sąd, w oderwaniu od pozosta-
łych przepisów tego aktu. Już z art. 3 pkt 1 ustawy wynika, że „nauczyciel” to nazwa
zawodu, jak np. górnik, lekarz czy pracownik samorządowy. Dlatego, jeżeli w ustawie
jest mowa o nauczycielach „ bez bliższego określenia” rozumie się przez to nauczy-
cieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych szkół. Nie ma jednego
stanowiska nauczyciel. Są one różne, skoro nauczyciel musi posiadać kwalifikacje
wymagane do zajmowania „danego”, a nie jakiegokolwiek stanowiska (art. 10 ust. 2
pkt 5 ustawy). Wielość stanowisk nauczycielskich wynika wprost z przepisów doty-
czących nawiązania i zmiany stosunku pracy. Zgodnie z art. 14 Karty Nauczyciela,
akt mianowania powinien określić stanowisko pracy nauczyciela. Znaczy to, że nie
wystarczy oznaczenia tego stanowiska jako „nauczyciel”, lecz należy je doprecyzo-
wać np. rodzajem wykonywanej pracy. Z art. 18 ust. 1 Karty wynika możliwość prze-
niesienia nauczyciela na „inne” stanowisko, z art. 20 ust. 7 obowiązek dyrektora
szkoły zatrudnienia nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym na „tym samym”
lub „innym” stanowisku, zaś z art. 22 obowiązek nauczyciela podjęcia pracy na „tym
samym” lub na „innym” stanowisku. O wielości stanowisk nauczycielskich świadczy
wprost treść art. 42 ust. 3 Karty, który to przepis z różnymi stanowiskami pracy i ty-
pami (rodzajami) szkół wiąże tygodniową liczbę godzin obowiązkowego wymiaru za-
jęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych. Trafnie podniosła strona skarżą-
ca, że nauczyciel przedmiotu i nauczyciel bibliotekarz są różnymi stanowiskami pracy
pedagogicznej (nauczycielskiej), które nie mogą być łączone przy przydziale zajęć.
Słusznie twierdzi, że jest to wprawdzie praca pedagogiczna, jednak wykonywana na
różnych stanowiskach nauczycielskich. Łączenie pensum dydaktycznego w celu
ustalenia możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy może
nastąpić tylko w ramach zajmowanego stanowiska, a nie zajmowanych stanowisk.
Rozumowanie Sądu, gdyby je podzielić, musiałoby prowadzić do wniosku, że
powódka spełnia wszelkie wymagania nie tylko do zatrudnienia jej na czas nieokre-
ślony na podstawie umowy o pracę, ale do nawiązania z nią stosunku pracy na pod-
5
stawie mianowania. Sąd ustalając, że w latach 1995 - 1999 istniało pełne pensum
dydaktyczne dla Jolanty J., bo „co najmniej ½ etatu nauczyciela historii oraz ½ etatu
bibliotekarza”, nie wypowiedział się w kwestii jakiego pensum ustalenie to dotyczy,
czy przewidzianego dla stanowiska nauczyciela historii czy nauczyciela bibliotekarza.
Dziewięć godzin - połowa pensum nauczyciela historii, i piętnaście godzin - połowa
pensum nauczyciela bibliotekarza, przekracza obowiązkowy wymiar zajęć na tym
pierwszym stanowisku (18 godzin), ale nie stanowi całego pensum na stanowisku
drugim (30 godzin). Rację ma Sąd, że przy ustalaniu pełnego wymiaru zajęć nauczy-
ciela dopuszczalne jest łączenie godzin nauczania przez niego różnych przedmiotów,
ale po pierwsze nauczania, a nie realizacji innych zadań, a po drugie przedmiotów,
do nauczania których nauczyciel ma przepisane kwalifikacje.
Sąd nieprawidłowo zatem ocenił i zakwalifikował prawnie właściwie ustalony
stan faktyczny. Wbrew stanowisku Sądów pierwszej i drugiej instancji, w Zespole
Szkół Medycznych w Z. istniała uzasadniona, wynikająca z organizacji nauczania,
potrzeba zatrudniania powódki na czas określony. Zawierając z Jolantą J. umowy o
pracę na czas określony na poszczególne lata szkolne na stanowisku nauczyciela
historii (lub historii i wiedzy o społeczeństwie), strona pozwana nie uchybiła art. 10
ust. 4 zdanie 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================