Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lutego 2001 r.
I PKN 226/00
Dokonywanie czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę będącego
jednostką organizacyjną przez osobę lub organ zarządzający tą jednostką albo
inną wyznaczoną do tego osobę (art. 31
§ 1 KP) nie jest uzależnione od udziele-
nia jej pełnomocnictwa, o którym mowa w art. 55 § 1 ustawy z dnia 16 września
1982 r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Anny N. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „C.” w L. o odszkodowanie i premię, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie z dnia 18 stycznia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację,
zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 375 zł (trzysta siedemsiesiąt
pięć) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 6 września 1999 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lublinie za-
sądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej „C.” w L. na rzecz powódki Anny N.
kwotę 8.443,80 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy
o pracę i oddalił powództwo o zasądzenie premii, uznając jej pozbawienie za uza-
sadnione nienależytym wykonaniem przez powódkę obowiązków, polegającym na
wykonaniu polecenia członka zarządu przygotowania wypłaty dla byłego członka za-
rządu bez wymaganej konsultacji z drugim członkiem zarządu.
Rozpoznając apelację obu stron od powyższego wyroku Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z dnia 18 stycznia 2000 r.
2
oddalił apelację powódki, a w uwzględnieniu apelacji pozwanej zmienił zaskarżony
wyrok w pkt I i powództwo w tym zakresie oddalił. Sąd drugiej instancji nie zakwe-
stionował ustaleń Sądu Rejonowego, według których, między innymi w pozwanej
Spółdzielni, w której powódka była zatrudniona od 1993 r. (przy czym od 1 kwietnia
1998 r. na stanowisku głównej księgowej), w okresie od lipca do września 1998 r.
równocześnie działały dwa zarządy (ponieważ dotychczasowy zarząd nie uzyskał
absolutorium i został odwołany, lecz nie podporządkował się powołanemu, nowemu
zarządowi), zaś powódka w dniu 28 sierpnia 1998 r. wykonała wydane jednoosobo-
wo polecenie odwołanego zastępcy prezesa zarządu sporządzenia listy płac dla by-
łego pracownika spółdzielni bez zażądania kontrasygnaty drugiego członka zarządu.
Sąd Okręgowy zarzucił jednak Sądowi pierwszej instancji niekonsekwencję w ocenie
zebranego materiału dowodowego, bowiem opisane zdarzenie Sąd ten uznał za
uzasadniające pozbawienie powódki premii w oparciu o układ zbiorowy pracy, prze-
widujący to w przypadku negatywnej oceny pracownika. Natomiast to samo zdarze-
nie stanowiące jedną z zasadniczych przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę (obok
nielojalności wobec nowego zarządu i utraty zaufania) ocenił jako nie uzasadniające
wypowiedzenia, a usprawiedliwione „chaosem organizacyjnym” panującym w spół-
dzielni. Zdaniem Sądu Okręgowego uczestniczenie powódki w wystawieniu pełno-
mocnictw bankowych dla byłych członków zarządu, które doprowadziło do zabloko-
wania kont i utraty wyższych odsetek od zgromadzonych środków pieniężnych, do-
wodziło jej nielojalności w stosunku do nowego zarządu i uzasadniało utratę zaufania
do powódki, a w konsekwencji usprawiedliwiało dokonanie wypowiedzenia umowy o
pracę. Powódka była bowiem zatrudniona na odpowiedzialnym stanowisku, była
członkiem rady nadzorczej, a swego czasu także przewodniczącą rady i była
świadoma, iż po dniu 31 lipca 1998 r. W.P. nie był już pracownikiem spółdzielni, a
mimo to wydała polecenie dokonania mu wypłaty wynagrodzenia bez podstawy
prawnej i faktycznej. Sąd drugiej instancji uznał zatem, iż wskutek zasądzenia odsz-
kodowania doszło do naruszenia art. 45 § 1 KP. Nie uwzględnił natomiast apelacji
powódki domagającej się zasądzenia premii, gdyż pozbawienie jej uznał za uspra-
wiedliwione okolicznościami faktycznymi i znajdujące oparcie w postanowieniach
układu zbiorowego pracy, który nie zawierał katalogu przyczyn, pozbawiających
premii.
Kasacja powódki zarzuca powyższemu wyrokowi naruszenie prawa material-
nego (art. 55 § 1 Prawa spółdzielczego) przez jego błędną wykładnię polegającą na
3
przyjęciu, że oświadczenie woli złożone jednoosobowo przez prezesa zarządu w
przedmiocie rozwiązania umowy o pracę jest ważne i skuteczne, naruszenie art. 100
KP przez przyjęcie, że powódka nie powinna wykonać polecenia bezpośredniego
przełożonego oraz naruszenie art. 46 i 47 układu zbiorowego pracy, polegające na
przyjęciu, że sporządzenie listy płac na polecenie przełożonego stanowi naruszenie
dyscypliny pracy i kwalifikuje się do dyscyplinarnego ukarania, oraz naruszenie art.
328 § 2 KPC przez dokonanie ustaleń „na nieudowodnionych faktach” co do zarzutu
strat spowodowanych przez powódkę.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Chybiony jest zarzut naru-
szenia art. 55 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze jednolity
tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.). Przepis ten stanowi, że zarząd może
udzielić jednemu z członków zarządu lub innej osobie pełnomocnictwa do dokony-
wania czynności prawnych związanych z kierowaniem bieżącą działalnością gospo-
darczą (podkreślenie SN) lub jej wyodrębnionej organizacyjnie i gospodarczo jed-
nostki, a także pełnomocnictwa do dokonywania czynności określonego rodzaju lub
czynności szczególnych. Ze względu na treść art. 1 § 1 Prawa spółdzielczego (spół-
dzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym
składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich
członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą), posiadaną osobowość
prawną (art. 11 § 1 tego prawa) oraz treść Działu IV tej ustawy - Organy spółdzielni,
a także wypowiedzi piśmiennictwa (między innymi Z.Kuniewicz: Cywilnoprawna re-
prezentacja spółdzielni - uwagi na tle art. 54 § 1 i 55 § 1 prawa spółdzielczego, Re-
jent z 2000 r. nr 2, s. 47 i J.P.Naworski: Reprezentacja podmiotów gospodarczych
przez radcę prawnego w sprawach gospodarczych - wybrane zagadnienia, PPH z
1993 r. nr 14, s. 15), uregulowanie z art. 55 § 1 prawa spółdzielczego odnieść należy
przede wszystkim do umocowania w zakresie kierowania bieżącą działalnością gos-
podarczą spółdzielni jako podmiotu prawa gospodarczego, posiadającego osobo-
wość prawną. Natomiast czynności prawne z zakresu stosunków pracy, uregulowane
są przepisami prawa pracy. Przepis art. 1 Kodeksu pracy stanowi, iż określa on
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Według art. 3 KP pracodawcą jest
jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba
4
fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników, zaś zgodnie z art. 31
§ 1 KP za praco-
dawcę będącego jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa
pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką, albo wyznaczona do
tego osoba. Jakkolwiek więc pozwana jest jednostką organizacyjną w rozumieniu art.
3 KP, a w jej imieniu czynności w sprawach z zakresu prawa pracy może dokonywać
zarząd także w rozumieniu art. 55 § 1 Prawa spółdzielczego, to jednak odnośnie do
spraw pracowniczych możliwe jest ich dokonywanie przez inną wyznaczoną do tego
osobę - zaś w przedmiotowej sprawie podstawy tego wyznaczenia wynikają
konkretnie nie z art. 55 § 1 Prawa spółdzielczego, lecz z postanowień § 88 ust. 1 pkt
9a statutu spółdzielni i § 13 regulaminu pracy zarządu, w brzmieniu ustalonym
uchwałą [...] rady nadzorczej z dnia 8 października 1998 r., a więc poprzedzającą
dokonanie wypowiedzenia powódce umowy o pracę oraz z zakresu czynności preze-
sa M.J., przy czym zaznaczyć należy, że wewnętrzne akty prawne (statut, regulamin)
znajdują umocowanie w przepisach prawa spółdzielczego (art. 46 § 1 pkt 5). Skoro
zatem czynności z zakresu prawa pracy dokonała wyznaczona do tego osoba (art. 31
§ 1 KP), wypowiedzenie powódce umowy o pracę było skuteczne, bez względu na
to, czy prezes zarządu posiadał pełnomocnictwo, o jakim mowa w art. 55 § 1 Prawa
spółdzielczego. W tym zakresie Sąd Najwyższy podziela stanowisko zajęte przez
Sąd drugiej instancji, przy czym należy mieć na uwadze, że zarzut braku umocowa-
nia do wypowiedzenia umowy o pracę stawiany był już przez powódkę przed Sądem
pierwszej instancji i jakkolwiek Sąd ten nie wypowiedział się wprost co do tego za-
rzutu (odniósł się do niego dopiero Sąd Okręgowy), to niewątpliwie nie mógł go za-
akceptować, gdyż wówczas o uwzględnieniu roszczenia powódki nie decydowałaby
kwestia jego zasadności, lecz zgodność z prawem. Odnośnie zaś do uzasadnionej
przyczyny wypowiedzenia, należy zgodzić się z oceną prawną Sądu drugiej instancji,
ponieważ kasacja nie zarzuca wyrokowi tego Sądu ani błędu w ocenie stanu faktycz-
nego przez postawienie zarzutu naruszenia konkretnego przepisu postępowania,
który w sposób wywierający istotny wpływ na wynik sprawy miałby być naruszony,
ani w szczególności przez zarzut naruszenia prawa materialnego, a to art. 45 KP.
Istotą sporu było bowiem istnienie przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy
o pracę oraz okoliczności uzasadniających pozbawienie premii. Jeżeli zatem Sąd
drugiej instancji na podstawie tych samych ustaleń faktycznych doszedł do odmien-
nego przekonania co do istnienia przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie (a po-
dzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji co do podstaw pozbawienia premii), to
5
rzeczą kasacji było wykazanie, że zakwalifikowanie niekwestionowanego stanu fak-
tycznego jako uzasadniającego wypowiedzenie, stanowi obrazę przepisu art. 45 § 1
KP.
Sąd Najwyższy, zgodnie z przepisem art. 39311
KPC rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji, wobec czego przy tak sformułowanych zarzutach kasacyjnych za-
sadność wypowiedzenia usuwa się spod kontroli kasacyjnej. Natomiast w zakresie
zarzutów dotyczących obrazy przepisów układu zbiorowego pracy, Sąd Najwyższy
podziela stanowisko Sądu drugiej instancji, gdyż w świetle ustaleń faktycznych Sądu
Rejonowego powódka wiedziała, że od lipca 1998 r. działa nowy zarząd spółdzielni,
przeto bez akceptacji jego członków nie powinna wykonywać poleceń poprzednich
przełożonych. Nowy prezes zarządu był uprawniony do zakwalifikowania przygoto-
wania przez powódkę wypłaty dla W.P. jako niedbałego lub niewłaściwego wykona-
nia powierzonych obowiązków (art. 47 układu zbiorowego), w związku z przyjętym
przez powódkę zakresem czynności, nakładającym na nią odpowiedzialność „za
całokształt czynności związanych z zarządzaniem gospodarką finansową oraz rozpo-
rządzeniem majątkiem Spółdzielni”. Tym samym pozbawienie powódki prawa do
premii w wyniku negatywnej oceny jej pracy było zgodne także z art. 43 § 1 ust. 3
układu zbiorowego. Na tle powyższych rozważań nie jest też trafny zarzut naruszenia
art. 100 § 1 KP (przewidującego między innymi stosowanie się do poleceń prze-
łożonych) ani też obrazy art. 328 § 2 KPC, ponieważ zgodnie z treścią tego ostatnie-
go przepisu Sąd drugiej instancji, przyjmując ustalenia faktyczne Sądu pierwszej in-
stancji wypowiedział się, że akceptuje wnioski tego Sądu o niezasadności zarzutów
braku właściwej kontroli pracy pionu finansowo-księgowego, nadmiernych wypłat z
funduszu bezosobowego, nieprzygotowania odpowiednich materiałów na posiedze-
nie zarządu w dniu 27 lipca 1998 r. i samowolnego wtargnięcia do siedziby spół-
dzielni w dniu 13 września 1998 r. (a zatem nie mogą te zarzuty uzasadniać wypo-
wiedzenia umowy o pracę). Jednocześnie w ustaleniach tych dopatrzył się wystar-
czających przyczyn wypowiedzenia w postaci wydania polecenia wypłaty dla W.P. i
nielojalność wobec nowego zarządu spółdzielni (uczestnictwo w wystawieniu pełno-
mocnictw byłym członkom zarządu skutkujące zablokowanie kont - fakt bezsporny),
co doprowadziło do utraty zaufania do powódki. W istocie są to przyczyny wystar-
czające do przyjęcia, że wypowiedzenie było uzasadnione i to zupełnie niezależnie
od tego, czy spółdzielnia wskutek działania powódki poniosła wymierne straty mate-
rialne. Odniósł się też Sąd drugiej instancji do wskazanych w apelacji zarzutów naru-
6
szenia prawa (art. 108 i 109 KP oraz art. 47 układu zbiorowego) oraz przytoczył pod-
stawy rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego (art. 45 § 1 KP, art. 471
KP, art. 463 KPC w
związku z art. 100 KPC). Jeżeli zatem Sąd drugiej instancji w zakresie roszczenia o
odszkodowanie za nieuzasadnione wypowiedzenie wyrokował reformatoryjnie i
wskazał podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, to należy rozumieć, iż w zakresie
uwzględnienia powództwa dopatrzył się naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu
art. 45 § 1 KP. Niepowołania tego przepisu w uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej in-
stancji nie można uznać za uchybienie mające wpływ na wynik sprawy. Tym samym
zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC nie może w przedmiotowej sprawie stanowić
usprawiedliwionej podstawy kasacji.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy w oparciu o art. 39312
KPC orzekł jak w
sentencji wyroku.
========================================