Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 lutego 2001 r.
I PKN 242/00
Kwestionowanie oddalenia powództwa o uznanie za bezskuteczne prze-
niesienia nauczyciela w stan nieczynny z tego powodu, iż nastąpiło ono z na-
ruszeniem przepisów regulujących to przeniesienie, jest niewystarczające, gdy
podstawę rozstrzygnięcia sądu stanowi art. 45 § 2 KP, a jako podstawy kasa-
cyjnej nie wskazano naruszenia tego przepisu.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Marii R. przeciwko Publicznej Szkole Podstawowej [...] w S. o uznanie za bezsku-
teczne przeniesienia w stan nieczynny, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 12
stycznia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powódki Marii R. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 12 stycznia
2000 r. [...], którym oddalone zostały apelacje obu stron postępowania od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Sandomierzu z dnia 26 października 1999 r. [...].
Powódka domagała się uznania za bezskuteczne przeniesienia w stan nie-
czynny. Sąd Pracy zasądził od pozwanej Publicznej Szkoły Podstawowej [...] w S. na
jej rzecz kwotę 5.625,51 zł, oddalając dalej idące powództwo. Z ustaleń tego Sądu
wynika, że powódka jest nauczycielem mianowanym; w pozwanej szkole pracuje od
1 września 1972 r. W roku szkolnym 1998/1999 powódka była wychowawczynią
klasy specjalnej, do której uczęszczały dzieci o lekkim stopniu upośledzenia, będące
na poziomie klasy VII i VIII. W związku z reformą oświaty dyrektor pozwanej Szkoły
2
zaproponował jej zatrudnienie w roku szkolnym 1999/2000 w wymiarze 10 godzin
tygodniowo. Powódka na tę propozycję nie wyraziła zgody. W tej sytuacji strona po-
zwana podjęła decyzję o przeniesieniu jej w stan nieczynny. Pismem z dnia 30 lipca
1999 r. (doręczonym powódce 2 sierpnia 1999 r.) pozwany pracodawca dokonał
przeniesienia powódki w stan nieczynny począwszy od 1 września 1999 r. na pods-
tawie art. 20 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.). Pismo przenoszące powódkę w stan
nieczynny nie zawierało określenia przyczyny uzasadniającej przeniesienie. Sąd
Pracy ustalił, że przeniesienie powódki w stan nieczynny spowodowane było zmniej-
szeniem liczby oddziałów w roku szkolnym 1999/200 (w porównaniu do roku szkol-
nego 1998/1999) z 26 do 20, przy czym liczba oddziałów specjalnych uległa zmniej-
szeniu z 3 do 1, co wynikało stąd, że liczba dzieci uczęszczających do klas specjal-
nych zmniejszyła się z 30 do 17. W ocenie tego Sądu powyższa okoliczność uzasad-
niała przeniesienie powódki w stan nieczynny na podstawie przepisu art. 20 ust. 1
ustawy Karta Nauczyciela. Przeniesienie powódki w stan nieczynny nastąpiło jednak
z naruszeniem przepisu art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela i art. 30 § 4 Kodeksu pracy
w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela. Powódka pismo o przeniesieniu w stan
nieczynny otrzymała w dniu 2 sierpnia 1999 r. Pismo to powinno jej być doręczone
najpóźniej w dniu 31 maja (art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela). Ponadto pracodawca
przenosząc powódkę w stan nieczynny naruszył przepis art. 30 § 4 KP, gdyż pismo
przenoszące nie zawierało określenia przyczyny podjętej decyzji. Mając na uwadze
powyższe rozważania Sąd pierwszej instancji na podstawie przepisu art. 91c ust. 1
ustawy Karta Nauczyciela w związku z art. 45 § 2 KP i w związku z art. 471
KP zasą-
dził na rzecz powódki odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodze-
nia. Sąd pierwszej instancji ocenił, że dobór powódki do przeniesienia w stan nie-
czynny jest trafny. Sąd Pracy ocenił również, że uznanie za bezskuteczne przenie-
sienia powódki w stan nieczynny byłoby niecelowe z uwagi na aktualną sytuację
organizacyjną pozwanej Szkoły.
Apelację od tego wyroku złożyły obie strony; apelacje te zostały oddalone. W
związku z apelacją powódki Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że za-
skarżyła ona wyrok w części dotyczącej oddalenia powództwa o uznanie za bezsku-
teczne przeniesienia w stan nieczynny. Domagała się zmiany wyroku w tej części i
uznania, że przeniesienie jej w stan nieczynny jest bezskuteczne. W ocenie Sądu
drugiej instancji Sąd Pracy w toku postępowania dowodowego zgromadził obszerny
3
materiał dowodowy i poczynił trafne ustalenia. Powódka zarzucała, że pracodawca
przenosząc ją w stan nieczynny dokonał nieuzasadnionego wyboru ponieważ pozo-
stawił w czynnym zatrudnieniu Krystynę B. Krystyna B. legitymuje się wszakże wy-
kształceniem wyższym w zakresie pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej; wykształ-
cenie to w ocenie powódki jest nieodpowiednie do prowadzenia zajęć w klasach spe-
cjalnych z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Wymagania w zakresie kwalifikacji
nauczycieli określone są w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10
października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczy-
cieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie
mających wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze zm.). Pozwana Szkoła
nie jest szkołą kształcenia i wychowania specjalnego, a więc przy ocenie kwalifikacji
nauczycieli nie stosuje się przepisu § 4 tego rozporządzenia. Przepis ten określa bo-
wiem kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszko-
lach, szkołach i placówkach kształcenia i wychowania specjalnego. Według Sądu
drugiej instancji za prawidłowością dokonanego wyboru powódki do przeniesienia w
stan nieczynny przemawia to, że Krystyna B. prowadzi zajęcia w klasie specjalnej dla
dzieci z upośledzeniem lekkim, będących na poziomie klas V i VI. W poprzednim
roku szkolnym były to klasy IV i V. Była ona wychowawczynią tych dzieci od klasy
pierwszej i w takiej sytuacji brak było uzasadnionych podstaw do zmiany wychowaw-
cy na tak krótki okres, tym bardziej, że dzieci upośledzone umysłowo znacznie trud-
niej przyzwyczajają się do zmiany nauczyciela. Aby utworzyć klasę dzieci o upośle-
dzeniu lekkim, konieczna jest liczba 10 uczniów. W pozwanej szkole takiej sytuacji
nie ma, dlatego istnieją klasy łączone. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest
także zdania, że Sąd Pracy prawidłowo ocenił, iż przeniesienie powódki w stan nie-
czynny nastąpiło z naruszeniem przepisów art. 30 § 4 KP w związku z art. 91c ust. 1
Karty Nauczyciela. Pismo przenoszące powódkę w stan nieczynny nie zawierało bo-
wiem wskazania przyczyny podjętej decyzji. Określenie przyczyny uzasadniającej
przeniesienie w stan nieczynny jest konieczne z uwagi na to, że kontroli sądu podle-
ga to, czy zaistniały okoliczności wskazane w przepisie art. 20 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela oraz prawidłowość wyboru nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny.
„Rozstrzygając o odszkodowaniu Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów art.
92c Karty Nauczyciela, art. 45 § 2 kodeksu pracy i art. 47 kodeksu pracy”.
W kasacji postawiono zarzut naruszenia § 4 rozporządzenia z 10 października
1991 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionej podstawy i skutkiem tego została oddalona.
Powołany w niej przepis § 4 rozporządzenia z 10 października 1991 r. nie reguluje
kwestii przenoszenia nauczycieli w stan nieczynny i wobec tego w sporze, w którym
powódka domaga się uznania przeniesienia jej w stan nieczynny za bezskuteczne,
nie mógł zostać naruszony. W istocie z wywodów uzasadnienia kasacji wynika, że jej
zdaniem nie było podstaw do zastosowania wobec powódki art. 20 ust. 1 Karty Nau-
czyciela, bo nie zostały spełnione warunki wynikające z tego przepisu. Naruszenia
tego przepisu kasacja jednakże nie zarzuca. Ma to zasadnicze znaczenie, bo Sąd
Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC), a te wyznaczone
są zwłaszcza przez jej podstawy (wskazane w niej konkretne przepisy, których naru-
szenie w niej się zarzuca) oraz ich uzasadnienie. Okoliczność, że powódka spełnia
wymagania przewidziane w § 4 rozporządzenia z 10 stycznia 1991 r. w sprawie kwa-
lifikacji wymaganych od nauczycieli nie była przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych kwestionowana, jednakże nie oznacza to, iż stanowiła ona sama przez się
przeszkodę w wyborze jej - a nie Krystyny B., jak chce powódka – do przeniesienia w
stan nieczynny. Podstawę przeniesienia stanowi bowiem art. 20 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela, a nie § 4 rozporządzenia z 10 października 1991 r., a to oznacza, iż ocena
tego, czy zmiany organizacyjne uniemożliwiają dalsze zatrudnienie nauczyciela w
pełnym wymiarze zajęć oraz czy dotyczy to tego lub innego nauczyciela, musi
uwzględniać różne elementy, w tym także status danej szkoły (czy jest to placówka
wychowania i kształcenia specjalnego), konkretne potrzeby wychowawcze dzieci i
ograniczenia organizacyjne szkoły, a nie tylko to, jakie kwalifikacje posiada dany
nauczyciel. Zresztą w kasacji się nie kwestionuje tego, że wskazana w niej Krystyna
B. nie ma wymaganych zgodnie z rozporządzeniem z 10 października 1991 r. kwali-
fikacji do pracy na zajmowanym stanowisku (twierdzi się w niej jedynie, że posiadane
przez nią wykształcenie „nie daje pełnej wiedzy merytorycznej z zakresu pedagogiki
specjalnej”). Taka też ogólniejsza ocena kryteriów zastosowanych przez stronę poz-
waną przy podejmowaniu decyzji o przeniesieniu powódki w stan nieczynny dokona-
na została w zaskarżonym wyroku, przy czym trafnie uznano, iż dobór tych kryteriów
był prawidłowy.
5
Ponadto należy wskazać, iż Sąd drugiej instancji przyjął, iż przeniesienie po-
wódki w stan nieczynny nastąpiło z naruszeniem prawa, z tym że w jego ocenie na-
ruszenie to nie polegało na działaniu sprzecznym z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela,
lecz na przekroczeniu art. 30 § 4 KP. Przyjął tym samym, że spełnione zostały
ogólne przesłanki do uznania za bezskuteczne przeniesienia jej w stan nieczynny, a
więc do odpowiedniego zastosowania do niej art. 45 § 1 KP w związku z art. 91c
Karty Nauczyciela. W tym też zakresie w gruncie rzeczy stanowisko Sądu drugiej
instancji jest zbieżne ze stanowiskiem powódki. Sąd ten jednakże podzielił pogląd
Sądu Pracy, że w sprawie powinien zostać zastosowany art. 45 § 2 KP, gdyż „uzna-
nie za bezskuteczne przeniesienia powódki w stan nieczynny byłoby niecelowe z
uwagi na aktualną sytuację organizacyjną pozwanej Szkoły”. Błędnego zastosowania
tego przepisu kasacja jednakże nie zarzuca, mimo że to w istocie ten właśnie przepis
(w związku z art. 91c Karty Nauczyciela) stanowił podstawę rozstrzygnięcia sprawy
(przyznania powódce odszkodowania w miejsce uznania za bezskuteczne przenie-
sienia jej w stan nieczynny). Jeżeli podstawę rozstrzygnięcia sądu stanowi art. 45 § 2
KP, to kwestionowanie oddalenia powództwa o uznanie za bezskuteczne przeniesie-
nia nauczyciela w stan nieczynny z tego powodu, iż nastąpiło ono z naruszeniem
przepisów regulujących to przeniesienie, nie wystarcza, jeżeli jako podstawy kasa-
cyjnej nie wskazano naruszenia tego przepisu, gdyż warunkiem jego zastosowania
przez sąd jest wcześniejsze przyjęcie przezeń, iż przeniesienie w stan nieczynny
było wadliwe. Tym samym już tylko z tego powodu, iż kasacja nie zarzuca narusze-
nia art. 45 § 2 KP, nie zasługiwała ona na uwzględnienie.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================