Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 maja 2001 r.
II UKN 364/00
Wyrok przyznający prawo do renty okresowej na podstawie art. 34 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) powinien wskazywać datę po-
czątkową i końcową trwania tego prawa.
Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2001 r. sprawy z wniosku Olgi
L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w L. o rentę z tytułu niezdolności
do pracy, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu z dnia 20 października 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu we
Wrocławiu do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 stycznia 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w L. odmówił przyznania wnioskodawczyni Oldze L. prawa do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy wobec braku wymaganego pięcioletniego okresu zatrudnienia w ciągu
ostatniego dziesięciolecia.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawczyni Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 23 lipca 1999 r. [...] zmie-
nił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częścio-
wej niezdolności do pracy z dniem 1 listopada 1997 r. na okres dwóch lat. Po prze-
prowadzeniu dowodu z opinii biegłych lekarzy Sąd ustalił, że niezdolność do pracy
wnioskodawczyni z powodu zaburzeń psychicznych powstała przed 1 listopada 1989
r. W ostatnim dziesięcioleciu liczonym wstecz od tej daty wnioskodawczyni ma
wymagany pięcioletni okres zatrudnienia, a ponieważ niezdolność do pracy powstała
2
przed upływem 18 miesięcy od ustania zatrudnienia, wszystkie warunki określone w
art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) zostały spełnione. Z opinii biegłego lekarza
psychiatry wynika okresowy charakter niezdolności do pracy na przeciąg dwóch lat.
Od tego wyroku wniosła apelację wnioskodawczyni żądając przyznania prawa
do renty od 1 listopada 1997 r. do maja 2001 r.
Wyrokiem z dnia 20 października 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej okresowej niezdolności
do pracy, poczynając od 1 listopada 1997 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierw-
szej instancji trafnie przyjął opinię biegłego lekarza psychiatry za podstawę do usta-
lenia rodzaju niezdolności do pracy i czasu jej powstania. Nietrafnie jednak w oparciu
o zaakceptowane przez siebie w całości stanowisko biegłego przyjął, że przewi-
dywany okres częściowej niezdolności do pracy wynosi dwa lata od momentu prze-
prowadzenia przez biegłego badań i wydania opinii. Biegły bowiem sugerował jedy-
nie przeprowadzenie badań kontrolnych po dwóch latach po podjęciu przez wniosko-
dawczynię systematycznego leczenia psychiatrycznego, nie ograniczył natomiast
przewidywanej częściowej niezdolności do pracy do dwóch lat. Zgodnie z art. 24 ust.
3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin należało orzec okresową niezdolność do pracy, jednak bez określenia końco-
wej daty trwania tej niezdolności.
Wyrok ten zaskarżył kasacją Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w L. i
opierając kasację na obu podstawach wymienionych w art. 3931
KPC wniósł o uchy-
lenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu we Wrocła-
wiu do ponownego rozpoznania ewentualnie o zmianę tego wyroku i oddalenie ape-
lacji wnioskodawczyni. Naruszenie prawa materialnego polega na błędnej wykładni
art. 32 i art. 34 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin, które to przepisy wymagają ustalenia końcowej daty pobiera-
nia renty okresowej, oraz na niewłaściwym zastosowaniu przepisu art. 76 tej ustawy,
na podstawie którego prawo do renty powstaje po zakończeniu okresu pobierania
zasiłku chorobowego. Sąd Apelacyjny pominął fakt, że w dacie zgłoszenia wniosku
wnioskodawczyni korzystała ze zwolnienia lekarskiego. Jako naruszony przepis
postępowania wskazany został art. 233 § 1 KPC przez niezgodne z opinią biegłego
lekarza psychiatry ustalenie, że badania kontrolne są jedynie sugerowane. Zdaniem
3
organu rentowego fakt przewidywania badania kontrolnego jest równoznaczny ze
stwierdzeniem, że kontroli powinien podlegać stan zdrowia w aspekcie niezdolności
do pracy, a więc i terminu, do którego niezdolność ta powinna trwać.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 76 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Zgłaszając zarzut, że przy pra-
widłowym zastosowaniu tego przepisu, prawo do renty powinno być przyznane od
daty późniejszej niż 1 listopada 1997 r. organ rentowy pomija fakt, że od tej daty
renta została przyznana wyrokiem Sadu pierwszej instancji, który nie został przez
organ rentowy zaskarżony. Nawet jeżeli orzeczenie Sądu pierwszej instancji w tym
zakresie zapadło z naruszeniem prawa, Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację wnio-
skodawczyni nie mógł naprawić tego błędu z uwagi na określony w art. 384 KPC za-
kaz orzekania na niekorzyść strony wnoszącej apelację.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 32
powołanej ustawy. Przepis ten określa warunki, od spełnienia których uzależnione
jest prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przyznając wnioskodawczyni
prawo do takiej renty Sąd pierwszej instancji uznał, że wszystkie wymienione w tym
przepisie warunki zostały spełnione. Wobec niezaskarżenia tego wyroku organ ren-
towy nie może skutecznie kwestionować ani prawidłowości zastosowania tego prze-
pisu ani trafności jego wykładni.
Uzasadniony jest natomiast zarzut naruszenia art. 34 powołanej ustawy. Sąd
Apelacyjny błędnie wskazał przepis art. 24 ust. 3 tej ustawy jako podstawę prawną
wydania orzeczenia o przyznaniu renty okresowej bez określenia końcowej daty.
Wskazany przepis nakazuje orzeczenie okresowej niezdolności do pracy jeżeli we-
dług wiedzy medycznej istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy. Nie zawie-
ra on szczegółowych zasad orzekania o tego rodzaju niezdolności do pracy, bowiem
art. 25 ust. 4 przewiduje uregulowanie tej kwestii przepisami wykonawczymi. Zgodnie
z § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 sierpnia
1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy dla celów rentowych (Dz.U. Nr
99, poz. 612) orzeczenie powinno zawierać przewidywany okres niezdolności do
pracy przy istnieniu rokowań odzyskania zdolności do pracy lub stwierdzić trwałą nie-
zdolność do pracy, jeżeli nie ma takich rokowań. W zależności od treści orzeczenia
4
osobie spełniającej pozostałe warunki określone w art. 32 ustawy o z. e. p. przyznaje
się na podstawie art. 34 ust. 1 tej ustawy rentę stałą lub rentę okresową. Przepis art.
34 ust. 2 stanowi, że renta okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji
organu rentowego. Wyrok przyznający na podstawie art. 34 ust. 1 pkt 2 prawo do
renty okresowej powinien zawierać wskazanie dokładnego okresu trwania tego
prawa, a więc jego daty początkowej i końcowej. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego nie
zawierające końcowej daty przysługiwania renty okresowej zapadło z naruszeniem
powołanych przepisów. Renta nazwana w wyroku rentą okresową stała się w istocie
renta stałą, mimo że ustalenia wskazują na istnienie rokowań odzyskania zdolności
do pracy. Treść sentencji wyroku nie daje bowiem podstawy do zmiany prawa do
świadczeń. W przypadku rent przyznanych na podstawie wniosków złożonych po
wejściu w życie ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o
zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461)
organ rentowy nie przeprowadza z urzędu kontrolnych badań lekarskich. Zgodnie z
art. 78 ust. 2 ustawy o z. e. p. w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 września 1997
r. prawo do świadczeń z tytułu okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem
okresu, na jaki to świadczenie przyznano. Na podstawie art. 78 ust. 1 zmiana w
prawie do świadczeń może nastąpić, jeżeli stwierdzono brak niezdolności do pracy w
wyniku badania lekarskiego przeprowadzonego zarówno na wniosek, jak i z urzędu,
jednakże powołane wyżej rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
dopuszcza ponowne orzekanie o niezdolności do pracy z urzędu tylko w trybie
nadzoru nad wykonywaniem orzecznictwa ( § 13 ust. 3). Organ rentowy nie miałby
podstawy prawnej do skierowania wnioskodawczyni na badania po upływie dwóch
lat, gdyż sugerowana przez biegłego możliwość odzyskania zdolności do pracy w
ciągu tego okresu nie znalazła odniesienia w sentencji wyroku.
Wobec pominięcia omówionych uregulowań za uzasadniony należy uznać
także zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC. Oceniając opinię biegłego Sąd uznał ją za
wystarczający materiał do rozstrzygnięcia sprawy, a jednocześnie stwierdził, że opi-
nia nie określa w sposób precyzyjny przewidywanego okresu trwania niezdolności do
pracy. Jeżeli treść opinii nasuwała w tym zakresie wątpliwości, rzeczą Sądu było je
wyjaśnić przez przesłuchanie biegłego lub zażądanie opinii uzupełniającej. Nieprawi-
dłowości te nie mogą być obecnie naprawione, ponieważ upłynął dwuletni okres od
wydania opinii i konieczne jest przeprowadzenie ponownego badania wnioskodaw-
czyni i wydanie nowej opinii.
5
Skoro podniesione w kasacji zarzuty okazały się w części uzasadnione, Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 KPC uchylił zaskarżony wyrok i sprawę prze-
kazał Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.
========================================