Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 czerwca 2001 r.
I PKN 400/00
Osoby, które nabyły prawo do rent inwalidzkich po dniu 15 listopada
1991 r., nie uzyskały prawa do ich wzrostu z tytułu wykonywania pracy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w związku z czym
nie przysługuje im rekompensata na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 6
marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sfe-
rze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i
rent (jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 23, poz. 294).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Maria Tyszel, Barbara Wagner .
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2001 r. sprawy z wniosku
Sylwestra Ż. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o do-
datek z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, na skutek kasacji
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 lutego 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sylwester Ż. złożył w dniu 10 września 1991 r. wniosek o rentę inwalidzką,
załączając świadectwa wykonywania przez ponad 15 lat pracy w szczególnych wa-
runkach. Od dnia 1 czerwca 1980 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu na pod-
stawie dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolni-
czych spółdzielni produkcyjnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 27, poz. 135 ze
zm.) i z mocy tej ustawy uzyskał prawo do renty od dnia 16 grudnia 1991 r. W dniu 5
marca 1998 r. zwrócił się do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w K. o
wyjaśnienie przyczyn, dla których, mimo długoletniej pracy w szczególnych warun-
kach, nie otrzymał świadectw rekompensacyjnych. Decyzją z dnia 9 marca 1998 r.
Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w K. odmówił umieszczenia go na liście
2
osób uprawnionych z powodu spóźnienia wniosku, a decyzją z dnia 30 czerwca 1998
r. odmówił prawa do dodatku z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyrokiem z
dnia 3 listopada 1998 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Kielcach oddalił odwołanie.
Apelację ubezpieczonego od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Krakowie
wyrokiem z dnia 8 lutego 2000 r., wziąwszy pod uwagę, że zgodnie z art. 18 ust. 4
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania
płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i
rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164) termin zgłoszenia żądania o umieszczenie w spisie osób
uprawnionych do rekompensat upływał w dniu 12 grudnia 1997 r., po ośmiu miesią-
cach od wejścia w życie ustawy. Przede wszystkim jednak Sąd stwierdził, że ubez-
pieczony, nie będąc przed dniem 15 listopada 1991 r. emerytem lub rencistą upraw-
nionym do dodatku, nie nabył prawa do rekompensat (por. art. 3 ust. 2 powołanej
ustawy).
W kasacji ubezpieczony wniósł o uchylenie tego wyroku oraz poprzedzające-
go do wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia przez Sąd pierwszej instancji. Wniosek ten oparł na postawie naruszenia przepi-
su art. 233 § 1 KPC przez dowolną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w
sprawie, a w szczególności akt rentowych. Oponował zwłaszcza przeciwko ustaleniu
na ich podstawie, że nie nabył prawa do dodatków do renty z tytułu pracy w szcze-
gólnych warunkach, mimo że w czasie, kiedy tę pracę wykonywał był pracownikiem,
a tylko przed przejściem na rentę inwalidzką był członkiem rolniczej spółdzielni pro-
dukcyjnej. Podnosił również, że wniosek o rentę złożył przed upływem okresu zasił-
kowego i jedynie na skutek tego, że renta została mu przyznana wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 10 grudnia 1991 r. “był zmuszony korzystać z za-
siłku chorobowego do dnia 15 grudnia 1991 r.” Wywodził, że o prawie do świadczeń
nie decyduje data ich przyznania, lecz data spełnienia warunków ustawowych, oraz
że z wnioskiem o umieszczenie na liście wystąpił na początku lutego 1998 r., czyli
przed terminem upływającym z dniem 12 lutego 1998 r., a więc datą inną niż przyjęta
przez Sąd Apelacyjny jako termin zgłaszania zastrzeżeń do listy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Oczekiwanym przez ubezpieczonego wynikiem sprawy objętej kasacją było
umieszczenie jego nazwiska na liście osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia
świadectw rekompensacjnych, do czego - jak uważał - legitymowała go niekwestio-
nowana w żadnym stadium postępowania praca w szczególnych warunkach. Wska-
zując na uzasadnienie żądania ten tylko tytuł prawa do świadczeń, skarżący nie mógł
uzyskać jego zaspokojenia.
Sporne wzrosty (dodatki) świadczeń przysługiwały z mocy przepisów ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.
Nr 40, poz. 267 ze zm.), w szczególności art.54 ust.1 pkt 4 w związku z przepisami
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., określającymi rodzaje za-
trudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz warunki,
na podstawie których mógł być przyznany wzrost emerytury lub renty w wysokości 10
lub 15 % podstawy jej wymiaru. Obowiązujące od dnia 15 listopada 1991 r. przepisy
art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104,
poz. 450 ze zm.) takich wzrostów już nie przewidują. Nie obowiązuje też podstawa
prawna świadczenia - przepis art. 54 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników, który utracił moc w związku z art. 45 ust. 1 ustawy o rewalo-
ryzacji emerytur i rent, jako sprzeczny z jej postanowieniami. Tym samym upadły
przepisy, regulujące prawo do wzrostów lub dodatków z tego tytułu zawarte w rozpo-
rządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz
wzrostu emerytur i renty inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), co znalazło
wyraz w jego w brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 21 maja 1996 r. zmieniającego rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz.U. Nr 63, poz. 292). Od dnia 15 listopada 1991 r. nabycie prawa do
wskazanych wzrostów i dodatków nie było już zatem możliwe.
W tym stanie rzeczy skarżący, który uzyskał prawo do świadczenia głównego
w postaci renty inwalidzkiej w dniu 16 grudnia 1991 r., a więc po upadku podstawy
prawnej do przyznania jego wzrostu, nie spełnił wymagań określonych w art. 3 ust. 2
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyj-
nych. Jak trafnie bowiem stwierdził Sąd drugiej instancji warunkiem koniecznym do
ustalenia takiego uprawnienia jest - w świetle tego przepisu - posiadanie statusu
4
emeryta lub rencisty uprawnionego do wzrostu lub dodatku z tytułu pracy w szcze-
gólnych warunkach przed dniem 15 listopada 1991 r. Wbrew zaś stanowisku wyra-
żonemu w kasacji, wnioskodawca tego warunku nie spełnia, przed tą datą nie miał
bowiem ustalonego prawa do emerytury lub renty. Nie ma tu znaczenia ani data
zgłoszenia wniosku, ani ustalenie spełnienia warunku inwalidztwa, lecz treść art. 76
in fine ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, zgodnie z któ-
rym prawo do świadczeń nie powstaje przed dniem zaprzestania pobierania zasiłku
chorobowego, gdy nie jest kwestionowane jego pobieranie przez skarżącego do dnia
15 grudnia 1991 r.
W tej sytuacji wytykane w kasacji uchybienia, nawet gdy zostały popełnione
(czego Sąd Najwyższy nie stwierdza), nie mogły mieć wpływu na wynik sprawy.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39312
KPC).
========================================