Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 czerwca 2001 r.
III RN 104/00
Podmiotem uprawnionym w rozumieniu art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 11
maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze
zm.) jest gmina mająca interes prawny we wniesieniu skargi do sądu adminis-
tracyjnego, mimo że decyzję w pierwszej instancji wydał wójt tej gminy.
Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2001 r. sprawy ze skargi
Gminy W. na decyzję Wojewody K. z dnia 10 grudnia 1997 r. [...] w przedmiocie za-
meldowania Grażyny S. z dziećmi na pobyt stały i Piotra M. na pobyt czasowy, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego [...] od
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach
z dnia 8 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s ad n i e n i e
Wójt gminy W. decyzją z dnia 23 października 1997 r. odmówił zameldowania
Grażyny S., Piotra M., Katarzyny S. i Sebastiana M. na pobyt czasowy ponad dwa
miesiące w mieszkaniu przy ul. D. w W. W uzasadnieniu podniesiono w szczególno-
ści, że osoby te nie posiadają uprawnień do przebywania w przedmiotowym lokalu,
gdyż zgody na ich zamieszkiwanie tam nie wyraziła gmina W. będąca właścicielem
budynku, w którym mieszkanie to się znajduje.
Wojewoda K. decyzją z dnia 10 grudnia 1997 r. uchylił zaskarżoną odwoła-
niem Grażyny S. powyższą decyzję i orzekł o zameldowaniu w tym lokalu Grażyny S.
wraz z dziećmi Katarzyną S. i Sebastianem M. na pobyt stały, a Piotra M. na pobyt
czasowy ponad dwa miesiące.
2
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach wyrokiem
z dnia 8 listopada 1999 r. [...] uchylił zaskarżoną przez gminę W. powyższą decyzję
Wojewody K. i poprzedzającą ją decyzję wójta gminy W. z dnia 23 października 1997
r. Sąd oceniając dopuszczalność wniesienia skargi przez gminę W. w sprawie, w któ-
rej decyzję wydał w pierwszej instancji wójt gminy W., nie podzielił poglądu, że gmina
nie jest stroną postępowania administracyjnego w sprawie indywidualnej z zakresu
administracji publicznej dotyczącej osoby trzeciej, w której decyzję wydał wójt tej
gminy oraz że gmina ani żaden z jej organów nie są uprawnieni do zaskarżenia do
sądu administracyjnego decyzji organu odwoławczego. Według Sądu o statusie da-
nego podmiotu jako strony postępowania administracyjnego decydują zupełnie inne
przesłanki niż to jaki organ, korzystając z przyznanego mu władztwa administracyj-
nego (imperium) podejmuje w danej sprawie rozstrzygnięcie. Przymiot strony przy-
sługujący danemu podmiotowi w konkretnym postępowaniu administracyjnym lub
sądowoadministracyjnym stanowi zatem przypisaną temu podmiotowi „wartość pier-
wotną” niezależną od uprawnień tego podmiotu lub jego organu do podejmowania
władczych aktów administracyjnych. Dlatego też nie można stracić przymiotu strony
tylko z tego powodu, że organ danego podmiotu praw i obowiązków (któremu przy-
znane są według przepisów prawa materialnego prawa i obowiązki związane z da-
nym postępowaniem) był w danej sprawie „uczestnikiem procesu wydanego rozs-
trzygnięcia administracyjnego.” Odmienny pogląd pozostawałby w sprzeczności z
normatywną definicją strony zawartą w art. 28 KPA oraz z definicją podmiotu upraw-
nionego do wniesienia skargi zawartą w art. 33 ustawy o Naczelnym Sądzie Admini-
stracyjnym.
W ocenie Sądu należy rozróżnić gminę jako podmiot samorządu terytorialnego
wykonujący powierzone jej funkcje z zakresu zaspokajania wszelkich potrzeb wspól-
noty samorządowej, w tym zarządu należącego do tej gminy majątku, od uprawnień
jej organów do sprawowania administracji publicznej w ramach przyznanego im
władztwa administracyjnego (imperium) w drodze rozstrzygnięć administracyjnych
spraw indywidualnych. Wydając w niniejszej sprawie decyzję w pierwszej instancji
wójt gminy W. skorzystał z przyznanego mu jako organowi gminy władztwa admini-
stracyjnego, Nie stoi to jednak, zdaniem Sądu, na przeszkodzie podejmowaniu przez
gminę W. czynności przysługujących stronie tego postępowania, tj. podmiotowi bę-
dącemu właścicielem budynku, w którym znajduje się lokal objęty postępowaniem w
sprawie o zameldowanie.
3
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył powyższy wyrok rewi-
zją nadzwyczajną, w której zarzucił rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt
3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368 ze zm.) w związku z art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewi-
dencji ludności i dowodach osobistych (jednolity tekst: Dz.U. z 1984 r. Nr 32, poz.
174 ze zm.) i na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyj-
nym wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z przepi-
sem art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyj-
nym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) Sąd wszczyna postępowanie na podstawie
skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, którym według ust. 2 tego przepisu jest
każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz
organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczą-
cych interesów prawnych innych osób. Z przepisu tego wynika zatem jednoznacznie,
że użyte w nim sformułowanie: „każdy, kto ma w tym interes prawny” ma szerszy
zakres znaczeniowy niż pojęcie strony w rozumieniu art. 28 Kodeksu postępowania
administracyjnego, co z kolei oznacza, iż podmiotem uprawnionym do wniesienia
skargi może być także podmiot nie będący stroną (ogólnego) postępowania adminis-
tracyjnego. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym skarga na decyzję organu
administracji państwowej służyła ( jedynie) stronie, organizacji społecznej, która brała
udział w postępowaniu administracyjnym oraz prokuratorowi, a na mocy art. 12 pkt 6
ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. Nr 21, poz.
123) również Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Skoro zatem obecnie obowiązujące
przepisy nie ograniczają kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi do
sądu administracyjnego do stron postępowania w rozumieniu art. 28 KPA, lecz po-
szerzają ten krąg o podmioty, które wprawdzie nie mają statusu strony postępowania
administracyjnego, ale mają interes prawny we wniesieniu takiej skargi, to konieczne
jest niezwykle ostrożne i wyważone posługiwanie się argumentacją zaczerpniętą z
orzecznictwa sądowego i poglądów doktryny opartych na poprzednio obowiązującym
stanie prawnym.
4
W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy gmina jest podmiotem uprawnio-
nym do wniesienia skargi na decyzję organu administracji rządowej drugiej instancji
uchylającej decyzję, którą w pierwszej instancji wydał wójt tej gminy.
Na wstępie należy wskazać, że konieczne jest w tym zakresie staranne od-
dzielenie zagadnienia zdolności procesowej gminy do wniesienia skargi do Naczel-
nego Sądu Administracyjnego od kwestii reprezentacji gminy w postępowaniu przed
tym Sądem. Nie ulega bowiem wątpliwości, że jedynie gmina ( jako osoba prawna),
która wykaże, że ma interes prawny we wniesieniu skargi do sądu administracyjne-
go, jest legitymowana do wniesienia takiej skargi, a zatem tylko gmina jest podmio-
tem uprawnionym w rozumieniu art. 33 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Adminis-
tracyjnym. Podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi nie jest natomiast wójt lub
burmistrz (prezydent miasta), niezależnie od tego, czy działa jako organ gminy upo-
ważniony do reprezentowania gminy na zewnątrz czy też jako organ, który wydał
decyzję w pierwszej instancji. Nie ulega bowiem żadnej wątpliwości, że organ gminy
nie ma (własnego) interesu prawnego we wniesieniu takiej skargi; w pierwszym przy-
padku dlatego, że działa w imieniu gminy, a zatem w granicach jej interesu prawne-
go, w drugim zaś z tego powodu, że wydając decyzję w sprawie, działa jako organ
administracji publicznej na mocy przyznanych mu ustawowo kompetencji, nie zaś
jako podmiot, którego interesu prawnego lub obowiązku prawnego dotyczy postępo-
wanie. Należy zatem uznać za prawidłowy pogląd wnoszącego rewizję nadzwyczaj-
ną, że organ gminy, który w pierwszej instancji wydał rozstrzygnięcie w sprawie (de-
cyzję lub postanowienie) nie jest uprawniony do wniesienia skargi do sądu adminis-
tracyjnego w tej sprawie. Jednocześnie jednak nie ulega wątpliwości, że przedmiot
sprawy rozstrzyganej decyzją organu gminy nie dotyczy interesu prawnego tego
organu, bowiem organ administracji publicznej wydający decyzję w sprawie admini-
stracyjnej nie działa jako nosiciel interesu prawnego w rozumieniu art. 28 KPA i art.
33 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, lecz jako podmiot władzy
publicznej wykonujący ustawowo przyznane mu kompetencje. W konsekwencji tego
błędnego założenia, wnoszący rewizję nadzwyczajną nie odniósł się do fundamen-
talnego dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zagadnienia, a mianowicie czy gmina, a
nie organ gminy, jest podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi do sądu admini-
stracyjnego, gdy sprawę rozstrzygał w pierwszej instancji wójt tej gminy.
W związku z tym należy stwierdzić, że status prawny wójta jest złożony. Z
punktu widzenia zarzutów niniejszej rewizji nadzwyczajnej wystarczające jest stwier-
5
dzenie, że wójt jest organem gminy upoważnionym do reprezentowania gminy na
zewnątrz, co wynika wprost z przepisu art. 31 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samo-
rządzie gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.). W ramach
wykonywania funkcji reprezentowania gminy na zewnątrz wójt reprezentuje gminę w
postępowaniu administracyjnym i postępowaniu sądowym oraz sądowoadministra-
cyjnym, bowiem gmina jako osoba prawna działa w tych postępowaniach poprzez
swoje organy. Z kolei zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 tej ustawy decyzje w indywi-
dualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje wójt lub burmistrz, o ile
przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wójt gminy w zakresie, w jakim wydaje
decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, działa w gra-
nicach własnych przyznanych mu ustawowo kompetencji, nie zaś w granicach intere-
su prawnego gminy. W związku z tym trafny jest wielokrotnie wyrażony w orzecz-
nictwie sądowym pogląd, że organ gminy, który wydał decyzję w sprawie będącej
przedmiotem postępowania administracyjnego nie może być równocześnie i zarazem
stroną tego postępowania w rozumieniu art. 28 KPA.
Zagadnienie to może być sporne, gdy gmina jest stroną postępowania admini-
stracyjnego w sprawie rozstrzygniętej w pierwszej instancji decyzją administracyjną
organu tej gminy. W rozpatrywanej sprawie gmina W., jako właściciel budynku, w
którym znajduje się lokal objęty postępowaniem w sprawie zameldowania na pobyt
czasowy ponad dwa miesiące, posiadała bowiem status strony postępowania admini-
stracyjnego w tej sprawie, zaś wójt tej gminy status organu administracji publicznej
właściwego do rozstrzygnięcia tej sprawy w drodze decyzji administracyjnej. Trafny
jest pogląd wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że nie można utracić
przymiotu strony tylko z tego powodu, że organ danego podmiotu praw i obowiązków
przyznanych przepisami prawa materialnego był w tym postępowaniu organem roz-
strzygającym sprawę co do jej istoty. Strona jest pojęciem materialnoprawnym, nie
zaś pojęciem procesowym, a zatem o tym czy dany podmiot jest stroną postępowa-
nia administracyjnego przesądzają przepisy prawa materialnego mające zastosowa-
nie w konkretnym stanie faktycznym, nie zaś przepisy procesowe. W związku z tym
brak jest podstaw do przyjęcia, że gmina W., której status strony w postępowaniu w
sprawie zameldowania czasowego, nie budziłby żadnych wątpliwości, gdyby sprawę
rozstrzygał inny organ administracji publicznej niż organ tej gminy, tylko ze względu
na tak określoną przepisem art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewi-
dencji ludności i dowodach osobistych (jednolity tekst: Dz.U. z 1984 r. Nr 32, poz.
6
174 ze zm.) właściwość mogła utracić przysługujący jej na mocy przepisów prawa
materialnego status strony tego postępowania w rozumieniu art. 28 KPA albo status
podmiotu uprawnionego do wniesienia skargi w rozumieniu art. 33 ust. 2 ustawy o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Należy w związku z tym wskazać, że w sytua-
cji, gdy organ gminy rozstrzyga sprawę administracyjną w postępowaniu dotyczącym
interesu prawnego tej gminy, konieczne jest rozważenie ewentualności wyłączenia
tego organu od rozstrzygnięcia sprawy, nie zaś pozbawianie z tej przyczyny gminy
statusu strony postępowania.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================