Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 marca 2002 r.
I PKN 56/01
Przepis art. 411
§ 2 k.p. dotyczy tylko wypowiedzenia terminowych umów
o pracę zawartych przed ogłoszeniem upadłości lub wszczęciem postępowania
zmierzającego do likwidacji pracodawcy.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner (przewodniczący), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 marca 2002 r. sprawy
z powództwa Danuty P. przeciwko syndykowi masy upadłości B. Banku Budownictwa
S.A. w B. o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek
kasacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Bydgoszczy z dnia 13 lipca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 11 maja 2000 r. [...]
uznał za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę dokonane powódce Danucie
P. przez pozwanego syndyka masy upadłości B. Banku Budownictwa S. A. w B. W
motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na poniższe ustalenia
faktyczne.
Powódka Danuta P. była u strony pozwanej zatrudniona jako księgowa od
1992 r na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Po ogłoszeniu upadłości
Banku otrzymała oświadczenie o rozwiązaniu z tej przyczyny umowy o pracę z za-
chowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia na dzień 31 stycznia 1997 r. Od
dnia 1 lutego 1997 r. pozwany zawarł z powódką umowę o pracę do czasu ukończe-
nia postępowania upadłościowego, przy czym w umowie tej nie zastrzeżono możli-
wości jej wcześniejszego rozwiązania. W dniu 23 marca 2000 r. powódce złożono
oświadczenie o rozwiązaniu umowy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, a jako
2
jego przyczynę wskazano „art.411
”. W tej sytuacji faktycznej Sąd Rejonowy uznał, że
do rozwiązania z powódką terminowej umowy o pracę zawartej od dnia 1 lutego
1997 r. na czas do zakończenia postępowania upadłościowego, nie ma zastosowa-
nia art.411
§ 1 k.p., gdyż wypowiedzenie nastąpiło prawie cztery lata po ogłoszeniu
upadłości pozwanego pracodawcy i w trakcie toczącego się od kilku lat postępowa-
nia upadłościowego. Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej, że
sformułowanie „do czasu zakończenia postępowania upadłościowego” świadczy de
facto o nieoznaczeniu momentu zakończenia stosunku pracy, a tym samym zawarciu
umowy bezterminowej. W konkluzji Sąd Rejonowy przyjął, że terminowa umowa
stron może się - z braku klauzuli wypowiadalności - rozwiązać dopiero z zakończe-
niem postępowania upadłościowego, wobec czego roszczenie powódki jest zasadne.
Apelację strony pozwanej oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 13 lipca 2000 r. [...]. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji, że przedmioto-
wa umowa o pracę jest umową terminową, która wygaśnie w momencie zakończenia
postępowania upadłościowego, rozumianym jako wydanie przez sąd postanowienia
o zakończeniu postępowania upadłościowego, niezależnie od tego, jakie zdarzenie z
tego postępowania byłoby przesłanką wydania owego postanowienia. Jeżeli do
spornej umowy, zawartej po ogłoszeniu upadłości pracodawcy, strony nie wprowa-
dziły klauzuli wypowiadalności, to niedopuszczalne jest jej wypowiedzenie na pod-
stawie art. 411
§ 2 k.p. Ogłoszenie upadłości jako przesłanka wypowiedzenia termi-
nowych umów o pracę odnosi się bowiem tylko do umów zawartych przed wydaniem
postanowienia o ogłoszeniu upadłości i nie może być - jako uregulowanie o charakte-
rze szczególnego wyjątku od zasady trwałości takich umów - rozciągane na umowy
zawarte po ogłoszeniu upadłości, kiedy strony mają już świadomość tego faktu i jego
doniosłych skutków. Wskazówkę interpretacyjną dla takiej wykładni art.411
§ 2 k.p.
stanowi też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1997 r., I PKN 426/97
(OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 624), w którym został wyrażony pogląd, że ogłoszenie
upadłości nie jest przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę osobie zatrudnionej po
tym zdarzeniu, gdyż w tym momencie pracodawca pozostawał już w upadłości.
Kasację od powyższego wyroku wniósł pozwany syndyk masy upadłości B.
Banku Budownictwa S. A. w B., zarzucając „błędną wykładnię art. 411
§ 2 k.p. przez
przyjęcie, że ten przepis ma wyłącznie zastosowanie do umów zawartych przez upa-
dłego przed ogłoszeniem upadłości, a nie również do umów zawartych w trakcie
3
trwania postępowania upadłościowego” i domagając się na tej podstawie zmiany za-
skarżonego orzeczenia, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponow-
nego rozpoznania, przy uwzględnieniu - w obu sytuacjach - kosztów zastępstwa w
postępowaniu kasacyjnym. W uzasadnieniu kasacji twierdzi się, że w razie ogłosze-
nia upadłości pracodawcy każda terminowa umowa o pracę może być rozwiązana za
dwutygodniowym wypowiedzeniem, to znaczy zarówno zawarta przed, jak też po
ogłoszeniu upadłości. W przeciwnym razie dochodziłoby do niczym nieuzasadnio-
nego uprzywilejowania pracowników zawierających terminowe umowy o pracę po
ogłoszeniu upadłości, z którymi rozwiązanie stosunku pracy byłoby niemożliwe.
Gdyby ustawodawcy na tym zależało, to wyraźnie zaznaczyłby, że przepis art.411
§ 2
k.p. dotyczy jedynie umów zawartych przed ogłoszeniem upadłości. Skarżący twier-
dzi, iż jego rozumowanie wspiera - dotyczący likwidacji pracodawcy - wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 24 listopada 1998 r., I PKN 455/98, z którego wynika, że przepis
art.411
§ 2 k.p. ma zastosowanie w trakcie całej likwidacji, która jest pewnym proce-
sem kontynuowanym w czasie. W postępowaniu upadłościowym mamy do czynienia
z podobną sytuacją, gdyż postępowanie upadłościowe odmienne w swej istocie jest
jednak też procesem kontynuowanym w czasie, a treść art.411
§ 2 k.p. dotycząca
obydwu postępowań nie daje prawa oceny, że w każdym z tych postępowań należy
w sposób odmienny traktować pracowników zatrudnionych na czas określony, z któ-
rymi umowy o pracę zawarto w różnych momentach”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja podlega oddaleniu, gdyż usprawiedliwienia nie znajduje jej podstawa,
powołująca się na dokonanie w zaskarżonym wyroku błędnej wykładni art. 411
§ 2
k.p. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że w zakresie zastosowania tego przepisu miesz-
czą się jedynie umowy o pracę na czas określony (lub na czas wykonania określonej
pracy) zawarte przed ogłoszeniem upadłości, natomiast skarżący uważa, iż zakres
ten musi obejmować również umowy zawierane po tym zdarzeniu, a więc w trakcie
toczącego się postępowania upadłościowego, gdyż w przeciwnym razie dochodziło-
by do bezzasadnego zróżnicowania sytuacji takich pracowników, polegającego na
umożliwieniu syndykowi rozwiązania pierwszej umowy w każdym momencie postę-
powania upadłościowego i równoczesnym wykluczeniu takiego rozwiązania drugiej
umowy. Ten sposób argumentacji świadczy, że skarżący nie zauważył albo bagateli-
4
zuje okoliczność, iż przepis art. 411
§ 2 k.p. dotyczy tylko takich umów terminowych,
które w ogólności nie podlegają wypowiadaniu (umowy na czas określony nieprze-
kraczający sześciu miesięcy lub na czas wykonania określonej pracy) albo umów na
czas określony dłuższy niż sześć miesięcy, przy zawieraniu których strony nie sko-
rzystały z przewidzianej w art. 33 k.p. możliwości wprowadzenia klauzuli rozwiązania
za dwutygodniowym okresem wypowiedzenia. Innymi słowy, uzgodnienie przez
strony podobnej klauzuli sprawia, że to ona, a nie przepis art. 411
§ 2 k.p., jest pod-
stawą rozwiązania danej umowy na czas określony, niezależnie od tego, czy do jej
zawarcia doszło przed czy też już po ogłoszeniu upadłości pracodawcy. Natomiast
pomimo braku wspomnianej klauzuli, wskazującego skądinąd na zamiar zapewnienia
stosunkowi pracy daleko idącej trwałości, ustawodawca w art. 411
§ 2 k.p. zdecydo-
wał się, wyjątkowo ze względu na ogłoszenie upadłości pracodawcy, przyznać stro-
nom, a głownie upadłemu, szczególną kompetencję do rozwiązania umowy za dwu-
tygodniowym wypowiedzeniem. Nie ma jednak żadnych racjonalnych przesłanek do
ustawowego uchylenia woli stron nakierowanej na uzyskanie wzmożonej stabilizacji
stosunku pracy zawiązanego po ogłoszeniu upadłości pracodawcy, która to stabiliza-
cja może zresztą być korzystna dla obu kontrahentów, a więc łącznie z syndykiem
chcącym przykładowo zatrudnić „unikalnego” specjalisty do końca postępowania
upadłościowego. Za rozszerzeniem zakresu zastosowania przepisu art. 411
§ 1 k.p.
poza granice jego językowego sensu nie przemawiają zatem również jakiekolwiek
względy aksjologiczne. Za możliwie ścisłym trzymaniem się brzmienia powołanego
przepisu przemawia również jego charakter wyjątku od reguły stabilności zobowiąza-
nia powstałego z terminowych umów o pracę.
Chybiona, by nie powiedzieć, że nieprawdziwa jest sugestia skarżącego, iż
jego stanowisko na temat zakresu zastosowania art. 411
§ 2 k.p. znajduje w wsparcie
w motywach wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1998 r., I PKN 455/98
(OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 24). Dość ogólna teza tego orzeczenia głosi, że przepis
art.411
k.p. ma zastosowanie, jeżeli zarządzono likwidację pracodawcy, chyba że
czynność ta jest nieważna lub pozorna. Z motywów wyroku jasno jednak wynika, że
Sąd Najwyższy chciał się zdystansować od poglądu, że skoro pod pojęciem likwidacji
zakładu pracy jest na ogół rozumiane stałe, całkowite i faktyczne jego unieruchomie-
nie jako całości, to dopiero w takiej sytuacji znajduje zastosowanie art. 411
k.p. W
związku z tym stwierdził, że likwidacja pracodawcy jest pewnym procesem, więc po-
wołany przepis znajduje zastosowanie począwszy od zarządzenia (wszczęcia ) tego
5
procesu. Stanowisko to zrównuje więc znaczenie pojęć „likwidacja pracodawcy” oraz
„ogłoszenie upadłości” i nie tylko nie wspiera, ale w ogóle nie ma nic wspólnego z
poglądami prezentowanymi przez skarżącego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================