Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 2 lipca 2002 r.
I PZ 58/02
Doręczenie odpisu wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem
byłemu pełnomocnikowi strony po zawiadomieniu sądu przez mocodawcę o
wypowiedzeniu pełnomocnictwa (art. 94 § 1 k.p.c.) jest nieskuteczne i nie po-
woduje rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia apelacji.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2002 r. sprawy z powództwa Rozalii B. przeciwko Instytutowi Materiałów Ogniotrwa-
łych w G. o przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach, na skutek za-
żalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gliwicach z dnia 12 grudnia 2001 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2001 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach odrzucił apelację powódki Rozalii B. od wy-
roku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Gliwicach z dnia 17 sierpnia 2001 r. [...] od-
dalającego powództwo przeciwko Instytutowi Materiałów Ogniotrwałych w G. o przy-
wrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach.
Sąd Okręgowy stwierdził, że w dniu 22 sierpnia 2001 r. pełnomocnik powódki
adwokat Jan P. złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej
instancji i jego doręczenie. Po sporządzeniu pisemnego uzasadnienia wyroku sędzia
referent zarządzeniem z dnia 27 sierpnia 2001 r., wykonanym w dniu 28 sierpnia
2001 r., nakazał doręczenie wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikowi powódki. W
dniu 31 sierpnia 2001 r. powódka złożyła do Sądu Rejonowego pismo zawiadamia-
jące o cofnięciu pełnomocnictwa adwokatowi Janowi P. Jednocześnie wniosła o
2
przesłanie jej wyroku z uzasadnieniem. Zgodnie z zarządzeniem sędziego referenta,
w dniu 12 września 2001 r. wysłano powódce odpis wyroku z uzasadnieniem, za-
znaczając, że jest to „odpis z akt, ponieważ odpis wyroku wraz z pisemnym uzasad-
nieniem doręczono adw. Janowi P. ". Ten odpis powódka otrzymała w dniu 17 wrze-
śnia 2001 r. Adwokat Jan P. otrzymał natomiast odpis wyroku z uzasadnieniem w
dniu 4 września 2001 r. W dniu 4 września 2001 r. powódka udzieliła pełnomocnic-
twa radcy prawnemu Jackowi S., z tym że brak jest prezentaty sądowej, z której
wynikałoby kiedy pełnomocnictwo zostało złożone w Sądzie. W dniu 18 września
2001 r. pełnomocnik powódki radca prawny Jacek S. złożył apelację od wyroku Sądu
Rejonowego zaznaczając, że odpis wyroku z uzasadnieniem został doręczony w
dniu 4 września 2001 r. Pełnomocnik powódki złożył apelację bezpośrednio w Są-
dzie Okręgowym w Gliwicach, który przekazał ją Sądowi Rejonowemu w dniu 24
września 2001 r. W dniu 25 października 2001 r. sędzia referent uznał, że apelacja
została złożona w terminie i nakazał doręczyć jej odpis pełnomocnikowi pozwanego.
Sąd Okręgowy uznał, że apelację jako złożoną po terminie należy odrzucić.
Zgodnie z art. 369 § 1 k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wy-
rok w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasad-
nieniem. Sąd pierwszej instancji wydał zarządzenie o doręczeniu wyroku z uzasad-
nieniem pełnomocnikowi powódki adwokatowi Janowi P. w dniu 27 sierpnia 2001 r.
Zostało ono wykonane w dniu 28 sierpnia 2001 r. (w tym dniu wysłano odpis wyroku
z uzasadnieniem adwokatowi). Powódka cofnęła pełnomocnictwo dopiero w dniu 31
sierpnia 2001 r. Zdaniem Sądu drugiej instancji, czternastodniowy termin do wnie-
sienia apelacji rozpoczął bieg w dniu 5 września 2001 r. (doręczenie nastąpiło 4
września 2001 r.), a upłynął 19 września 2001 r. Apelacja powódki została złożona w
dniu 18 września 2001 r. bezpośrednio do Sądu Okręgowego, a przekazana właści-
wemu Sądowi Rejonowemu dnia 24 września 2001 r. Powołując się na utrwalone
poglądy judykatury (zwłaszcza uchwała połączonych izb Izby Cywilnej i Administra-
cyjnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1987 r., III
CZP 33/87, OSNCP 1988 nr 6, poz. 73), Sąd drugiej instancji przyjął, że wniesienie
apelacji w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uza-
sadnieniem wprost do sądu odwoławczego, z pominięciem sądu, który wydał za-
skarżony wyrok, nie może być traktowane jako wniesienie apelacji w terminie. W
3
przypadku wniesienia apelacji do niewłaściwego sądu termin do zaskarżenia orze-
czenia jest zachowany tylko wówczas, gdy zostanie ona przekazana przed upływem
tego terminu sądowi, który wydał zaskarżone orzeczenie.
Na postanowienie to powódka wniosła zażalenie, w którym wywiodła w
szczególności, że za podstawę orzeczenia Sąd Okręgowy przyjął prawną skutecz-
ność doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem w dniu 4 września 2001 r. na ręce
byłego pełnomocnika powódki adwokata Jana P. Powódka nie podziela tego poglą-
du. W dniu 31 sierpnia 2001 r. powódka złożyła osobiście do Sądu Rejonowego pi-
smo o cofnięciu pełnomocnictwa adwokatowi Janowi P. i wniosła o sporządzenie
uzasadnienia wyroku z dnia 17 sierpnia 2001 r. oraz doręczenie go wraz z uzasad-
nieniem bezpośrednio na jej adres. Zgodnie z art. 94 § 1 k.p.c. wypowiedzenie peł-
nomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do
sądu z chwilą zawiadomienia go o tym. Ponadto z art. 94 § 2 zdanie 1 k.p.c. wynika,
że adwokat obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie po wypo-
wiedzeniu pełnomocnictwa, co dotyczy jednak tylko sytuacji, gdy to on sam wypo-
wiedział pełnomocnictwo. Wypływa z tego wniosek, że w przypadku wypowiedzenia
pełnomocnictwa przez mocodawcę "nikt i nic z tym momentem nie chroni go od nie-
korzystnych skutków prawnych w przypadku nie podjęcia stosownych działań w
określonych terminach". W tym stanie rzeczy, należy przyjąć ścisłą wykładnię art. 94
§ 1 k.p.c., według której od daty związania sądu oświadczeniem strony o wypowie-
dzeniu pełnomocnictwa procesowego, za prawnie skuteczne w stosunku do niej na-
leży uznać tylko doręczenie dokonane jej osobiście.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odpis wyroku Sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem został przesłany na
adres powódki w dniu 12 września 2001 r. i doręczony jej w dniu 17 września 2001 r.
Gdyby to doręczenie traktować jako miarodajne dla rozpoczęcia biegu terminu do
wniesienia apelacji, to termin byłby zachowany bez względu na datę jej wniesienia
do Sądu drugiej instancji (18 września 2001 r.), czy też przekazania apelacji właści-
wemu Sądowi pierwszej instancji (24 września 2001 r.). Dlatego można pominąć
kwestie związane ze złożeniem pełnomocnictwa przez nowego pełnomocnika po-
4
wódki (w jakiej dacie to nastąpiło). Sąd Najwyższy podziela pogląd wyrażony w uza-
sadnieniu zaskarżonego postanowienia, że w razie wniesienia apelacji wprost do
sądu drugiej instancji, dla oceny zachowania terminu do zaskarżenia, należy trakto-
wać apelację jako wniesioną w dacie przekazania jej sądowi pierwszej instancji.
Oznacza to, że apelację powódki należałoby uznać za złożoną z przekroczeniem
terminu z art. 369 § 1 k.p.c., gdyby przyjąć za początek jego biegu datę doręczenia
odpisu wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikowi powódki (a ściślej wówczas już
byłemu pełnomocnikowi) adwokatowi Janowi P. Trzeba zauważyć, że skuteczność
tego doręczenia może być oceniana według daty wysłania przez Sąd odpisu wyroku
z uzasadnieniem na adres pełnomocnika powódki (28 sierpnia 2001 r., takiej oceny
w istocie dokonał Sąd drugiej instancji) lub według stanu z daty dokonania tego do-
ręczenia. Taki pogląd reprezentuje powódka, słusznie podnosząc, że w tym zakresie
decydujące znaczenie należy przypisać wykładni art. 94 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym
przepisem wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi
skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku
zaś do przeciwnika i innych uczestników - z chwilą doręczenia im tego zawiadomie-
nia przez sąd. Przepis wyraźnie odróżnia więc skuteczność wypowiedzenia pełno-
mocnictwa w stosunku do sądu, od tej skuteczności wobec przeciwnika lub innych
uczestników postępowania. Dlatego stracił na aktualności pogląd wyrażany na tle
art. 95 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (rozporządzenie Prezydenta Rzeczy-
pospolitej z dnia 29 listopada 1930 r., Dz.U. Nr 83, poz. 651 - tekst pierwotny). We-
dług tego przepisu w sprawach z obowiązkowem zastępstwem adwokackiem, od-
wołanie przez stronę lub wypowiedzenie przez adwokata pełnomocnictwa proceso-
wego uzyskuje w stosunku do przeciwnika moc prawną z chwilą, gdy tenże został
zawiadomiony za pośrednictwem sądu o ustanowieniu nowego adwokata; w innych
sprawach odwołanie lub wypowiedzenie pełnomocnictwa odnosi skutek z chwilą za-
wiadomienia przeciwnika o wygaśnięciu pełnomocnictwa. W orzecznictwie przyjmo-
wano, że dopóki przeciwnikowi procesowemu nie doręczono zawiadomienia, prze-
widzianego w tym przepisie, to dotychczasowy pełnomocnik uważany być musi wo-
bec niego i sądu za uprawnionego do wszelkich czynności procesowych w granicach
pełnomocnictwa i czynności jego są skuteczne i obowiązujące mocodawcę bez
względu na to, czy pełnomocnictwo w stosunku wewnętrznym między pełnomocni-
5
kiem a mocodawcą już wygasło (orzeczenie SN z dnia 2 stycznia 1936 r., C.I.
1309/35, Zb.Urz. 1936 r., poz. 312; orzeczenie SN z dnia 17 lutego 1938 r., C.II.
2129/37, OSP 1938 nr 5-6, poz. 222 z glosą I. Ziarneckiego). Aktualne brzmienie art.
94 § 1 k.p.c. przesądza, że skuteczność odwołania pełnomocnictwa wobec sądu wy-
stępuje w chwili zawiadomienia sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa. Oznacza to,
że sąd powinien traktować jako skuteczne czynności procesowe dotychczasowego
(byłego) pełnomocnika strony dokonane przed zawiadomieniem sądu o wypowie-
dzeniu pełnomocnictwa. Skuteczne są też czynności sądu wobec pełnomocnika (np.
doręczenia) dokonane już po wypowiedzeniu pełnomocnictwa, a przed zawiadomie-
niem sądu o tym wypowiedzeniu. Wypowiedzenie pełnomocnictwa (czynność moco-
dawcy wobec pełnomocnika) odnosi skutek procesowy względem sądu dopiero z
chwilą zawiadomienia go o tym (wcześniej nie ma znaczenia procesowego). Ale też
po zawiadomieniu sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa, sąd nie może uznawać
czynności byłego pełnomocnika. Nie może też przyjmować wywołania skutków pro-
cesowych swoich czynności wobec dotychczasowego pełnomocnika. Po prostu nie
jest on już pełnomocnikiem strony, a skuteczność wypowiedzenia pełnomocnictwa
wynika z zawiadomienia sądu. Dlatego też skuteczność czynności procesowych na-
leży oceniać według daty dokonania czynności przez pełnomocnika lub wobec
niego. Sąd dokonujący doręczenia pełnomocnikowi strony przed zawiadomieniem o
wypowiedzeniu pełnomocnictwa (zarządzenie przewodniczącego, wysłanie odpisu
wyroku) postępuje prawidłowo, choćby wypowiedzenie pełnomocnictwa było wcze-
śniejsze. Gdyby doręczenie nastąpiło do rąk takiego byłego pełnomocnika przed za-
wiadomieniem sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa, to byłoby prawidłowe i wy-
wołałoby skutek procesowy (art. 133 § 3 w związku z art. 94 § 1 k.p.c.). Jeżeli jednak
doręczenie następuje po zawiadomieniu sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa, to
sąd musi traktować je jako dokonane osobie, która nie jest już pełnomocnikiem. Ta-
kie doręczenie nie jest już skuteczne i nie powoduje rozpoczęcia biegu terminu do
wniesienia apelacji. W tej szczególnej sytuacji sąd musi z urzędu dokonać ponow-
nego doręczenia stronie (ewentualnie nowemu jej pełnomocnikowi, jeżeli zgłosił
udział w sprawie), gdyż poprzednio zgłoszony wniosek o doręczenie stronie odpisu
wyroku z uzasadnieniem jest skuteczny, a należy go tylko we właściwy sposób zrea-
lizować.
6
Z tych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na podsta-
wie art. 386 § 1 w związku z art. 39318
§ 3 i art. 397 § 2 k.p.c.
========================================