Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 lutego 2004 r.
I PK 305/03
Uchwała o odwołaniu członka zarządu spółki podjęta z naruszeniem
prawa nie jest nieważna z mocy prawa i wywołuje skutek w postaci pozbawie-
nia członka zarządu przymiotu osoby będącej piastunem organu osoby praw-
nej, dopóki nie zostanie unieważniona konstytutywnym orzeczeniem sądu go-
spodarczego. Sąd pracy nie jest uprawniony do oceny legalności niezaskarżo-
nej uchwały zgromadzenia wspólników o odwołaniu członka zarządu spółki
(art. 240 k.h.).
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 lutego 2004 r. sprawy
z powództwa Tadeusza Z. przeciwko Zarządowi Dzielnicy O. Gminy W. - C. w W. i
Gminnej Gospodarce Komunalnej O. Spółce z o.o. w W. o odszkodowanie i premię,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 lu-
tego 2003 r. [...]
1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo przeciwko
pozwanej Gminnej Gospodarce Komunalnej O. Spółce z o.o. w W. o odszkodowanie
za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę (punkt 1. zaskarżonego wy-
roku ) w ten sposób, że oddalił apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy w Warszawie z dnia 18 stycznia 2002 r. [...];
2. zasądził od strony pozwanej Gminnej Gospodarki Komunalnej O. Spółki z
o.o. w W. na rzecz powoda Tadeusza Z. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset ) złotych
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z 18 stycznia 2002 r. [...] zasądził od pozwanej Gminnej Gospodarki Komunalnej O.
2
Spółki z o.o. w W. na rzecz powoda Tadeusza Z. kwotę 32.994 zł tytułem odszkodo-
wania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę; w pozostałej części wo-
bec tego pozwanego i w całości w stosunku do Zarządu Dzielnicy O. Gminy W. - C.
w W. powództwo oddalił.
Sąd Okręgowy ustalił, że powód świadczył pracę „na podstawie powołania” w
Spółce pod firmą Gminna Gospodarka Komunalna O., a od 1 września 1999 r. do 31
sierpnia 2000 r. na stanowisku prezesa zarządu. „Umowa o pracę” z powodem zo-
stała rozwiązana za jednomiesięcznym okresem wypowiedzenia przez pracodawcę
w związku z odwołaniem powoda z funkcji prezesa zarządu przez nadzwyczajne
zgromadzenie wspólników Gminnej Gospodarki Komunalnej O. Spółki z o.o. uchwałą
[...] z 28 kwietnia 2000 r. Sąd ustalił, iż zgodnie z § 14 ust. 5 aktu założycielskiego
Spółki prezes zarządu mógł być odwołany przez radę nadzorczą przed upływem
kadencji. W dniu 28 kwietnia 2000 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników Spółki
podjęło uchwałę [...] o pełnieniu funkcji rady nadzorczej, od dnia podjęcia tejże
uchwały do dnia ustanowienia jej nowego składu, przez zgromadzenie wspólników.
Ponadto Sąd ustalił, iż w trakcie zatrudnienia powoda zgromadzenie wspólników
podjęło uchwałę [...] w sprawie zasad przyznawania premii członkom zarządu Gmin-
nej Gospodarki Komunalnej O. Spółki z o.o. Zgodnie z § 1 uchwały członkowie za-
rządu otrzymywali premię kwartalną w wysokości do 50% wynagrodzenia zasadni-
czego, z tym że w oparciu o § 2 uchwały premię wypłacano w formie miesięcznych
zaliczek w wysokości 30% wynagrodzenia zasadniczego. Powód otrzymał premię w
wysokości 30%, w pozostałej części odmówiono powodowi wypłaty premii.
Sąd Okręgowy uznał za zasadne roszczenie powoda o odszkodowanie za nie-
zgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, albowiem pozwana Spółka naruszyła,
w ocenie Sądu, § 14 ust. 5 aktu założycielskiego, który jako lex specialis w stosunku
do art. 197 § 1 k.h. przyznawał radzie nadzorczej wyłączną kompetencję do odwoła-
nia prezesa zarządu Spółki. Sąd wskazał, iż wśród kompetencji zgromadzenia
wspólników wyliczonych w § 32 aktu założycielskiego brak jest uprawnienia do od-
wołania prezesa zarządu Spółki. Z tych względów na podstawie art. 58 k.p. Sąd za-
sądził na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodze-
nia od pozwanej Spółki jako pracodawcy powoda. Jednocześnie Sąd oddalił po-
wództwo w stosunku do Dzielnicy O. Gminy W.-C. z powodu braku legitymacji biernej
po stronie tego podmiotu, który nie miał statusu pracodawcy powoda. Sąd oddalił
3
również roszczenie powoda o wyrównanie premii, albowiem jej przyznanie zgodnie z
uchwałą [...] miało charakter uznaniowy i leżało w gestii pracodawcy.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyły obie strony. Powód wniósł o
zmianę wyroku w części oddalającej powództwo o wyrównanie premii oraz pochod-
nych liczonych od średniego wynagrodzenia po uwzględnieniu pełnej należnej pre-
mii. Pozwana Spółka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części zasądzającej od-
szkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, zarzucając
sprzeczność ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego, przez przyjęcie, że z po-
wodem rozwiązano umowę o pracę niezgodnie z obowiązującymi przepisami, oraz
niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności przez pominięcie faktu, że zgroma-
dzenie wspólników, które przejęło uprawnienia i obowiązki rady nadzorczej, było
umocowane do podjęcia uchwały o odwołaniu powoda ze stanowiska prezesa za-
rządu.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z 21 lutego 2003 r. [...], w wyniku apelacji pozwanej Spółki zmienił zaskarżony
wyrok i oddalił powództwo w całości. Apelację powoda Sąd oddalił, uznając ją za nie-
zasadną.
Uwzględnienie apelacji strony pozwanej w zakresie zasądzonego na rzecz
powoda odszkodowania Sąd Apelacyjny uzasadnił tym, że Sąd pierwszej instancji
naruszył przepisy prawa materialnego. W sprawie bezsporne jest, że powód uchwałą
z 31 sierpnia 1999 r. został powołany przez radę nadzorczą na stanowisko prezesa
zarządu Gminnej Gospodarki Komunalnej O. Spółki z o.o. Kompetencje rady nadzor-
czej zarówno co do powołania, jak i odwołania powoda wynikały z § 14 ust. 4 i 5 aktu
założycielskiego Spółki. W dniu 28 kwietnia 2000 r. doszło do przejęcia przez nad-
zwyczajne zgromadzenie wspólników funkcji rady nadzorczej na podstawie uchwały
[...]. Na tym samym posiedzeniu wspólników podjęto także uchwałę w sprawie od-
wołania powoda ze stanowiska prezesa zarządu i upoważniono Andrzeja B. do za-
wierania i rozwiązywania umów o pracę z członkami zarządu do czasu ustanowienia
nowego składu rady nadzorczej. Powołanie w uchwale [...] nadzwyczajnego zgroma-
dzenia wspólników w sprawie odwołania członków zarządu (w tym powoda) jako
podstawy prawnej tej czynności § 14 ust. 5 aktu założycielskiego Spółki Sąd pierw-
szej instancji uznał za wadliwe, gdyż przepis ten dotyczył kompetencji rady nadzor-
czej, co w konsekwencji stanowiło przesłankę zasądzenia odszkodowania. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego, stanowisko Sądu pierwszej instancji okazało się błędne, ponie-
4
waż sąd pracy nie jest uprawniony do oceny uchwał nadzwyczajnego zgromadzenia
wspólników; uchwała taka podlegała zaskarżeniu w trybie art. 240 Kodeksu handlo-
wego (obowiązującego w chwili podejmowania uchwały). Powód zaskarżył powyższą
uchwałę pozwem z 7 lipca 2000 r., skierowanym do Sądu Okręgowego w Warsza-
wie-Wydziału Gospodarczego, jednakże jego pozew został zwrócony z powodu nie-
opłacenia wpisu. Zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i Sąd Apelacyjny, zobowiąza-
ne były przyjąć istniejący stan faktyczny, w którym powód został skutecznie odwo-
łany ze stanowiska prezesa zarządu. Okoliczność, że mandat powoda jako członka
zarządu wygasł później, z upływem trzyletniej kadencji - zgodnie z uchwałą [...] z 5
września 2000 r., nie zmienia faktu, że powód w dniu 28 kwietnia 2000 r. został sku-
tecznie odwołany z funkcji prezesa zarządu. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zgodnie z
art. 197 § 1 k.h. powód od dnia odwołania, bez względu na datę wygaśnięcia man-
datu, stracił prawo reprezentowania Spółki. Sąd Apelacyjny powołał się na orzecz-
nictwo Sądu Najwyższego, w którym wielokrotnie podkreślano, że odwołanie z funkcji
prezesa zarządu spółki prawa handlowego stanowi uzasadnioną przyczynę wypo-
wiedzenia umowy o pracę i taką przyczynę podano powodowi w piśmie z 3 lipca
2000 r. rozwiązującym z nim umowę o pracę za wypowiedzeniem. Pismo to podpisał
członek urzędującego zarządu upoważniony przez nadzwyczajne zgromadzenie
wspólników, co było zgodne z art. 203 k.h. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej
instancji błędnie przyjął naruszenie przepisów prawa handlowego przez pozwaną
Spółkę, co skutkowało uwzględnieniem apelacji strony pozwanej i zmianą orzeczenia
w części dotyczącej odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę. Sąd Apelacyjny zauważył również, że Sąd Okręgowy błędnie zasądził na
rzecz powoda odszkodowanie na podstawie art. 58 k.p., który odnosi się do niezgod-
nego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Z powodem natomiast rozwiązano umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowie-
dzenia i jego uprawnienia do zasądzenia odszkodowania wynikałyby z art. 471
k.p.,
jeśli byłyby zasadne.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył kasacją pełnomocnik powoda w części
dotyczącej odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę,
czyli w części, w której Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego i oddalił po-
wództwo. Jako podstawy kasacji wskazał naruszenie prawa materialnego, a miano-
wicie: 1) art. 45 § 1 w związku z art. 47¹ k.p. przez bezzasadny brak ich zastosowa-
nia, wskutek błędnej oceny, że wypowiedzenie stosunku pracy powoda nie naruszało
5
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, 2) art. 31
§ 1 k.p. w związku z art. 203 k.h.
przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, wskutek przyjęcia, że prze-
pis art. 203 k.h. ma zastosowanie do jednostronnych czynności prawnych rozwiązu-
jących umowę o pracę z członkami zarządu, 3) art. 240 k.h. przez błędną jego wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie wskutek przyjęcia, że przepis ten ma zastosowa-
nie do zmieniających treść umowy spółki uchwał zgromadzenia wspólników, które nie
zachowują formy aktu notarialnego, oraz art. 254 § 1 k.h. przez brak jego zastoso-
wania do uchwały zgromadzenia wspólników zmieniającej umowę spółki i kompeten-
cje jej organów, która nie została zaprotokołowana przez notariusza.
Wskazując na powyższe podstawy kasacji, skarżący wniósł o zmianę wyroku
w zaskarżonej części i oddalenie apelacji strony pozwanej oraz zasądzenie od po-
zwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do po-
nownego rozpoznania z zasądzeniem kosztów postępowania.
Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji skarżący wskazał istotne
zagadnienie prawne sprowadzające się do kwestii: 1) czy sąd pracy orzekający w
sprawie o roszczenie wypływające z art. 471
k.p. jest związany niezaskarżoną po
myśli art. 240 k.h. uchwałą zgromadzenia wspólników zmieniającą umowę spółki w
takim zakresie, w jakim określa ona organy uprawnione do odwołania członków za-
rządu i do dokonywania czynności prawnych rozwiązujących z nimi umowę o pracę,
która z mocy art. 254 § 1 k.h. jest nieważna, jako niezaprotokołowana przez notariu-
sza; 2) czy niezależnie od treści takiej uchwały do jednostronnej czynności prawnej
rozwiązującej umowę o pracę z członkami zarządu ma zastosowanie przepis art. 203
k.h.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja okazała się zasadna, choć nie wszystkie zawarte w niej zarzuty zasłu-
giwały na uwzględnienie. Nie są uzasadnione zarzuty dotyczące naruszenia art. 240
k.h. i art. 254 § 1 k.h. Przepisy nieobowiązującego już Kodeksu handlowego doty-
czące kompetencji organów spółki do powoływania i odwoływania zarządu - art. 195
k.h. i art. 197 k.h. - miały charakter ius dispositivi, co oznacza, że postanowienia
umowy spółki (w rozpoznawanej sprawie - aktu założycielskiego pozwanej Spółki)
mogły tę kwestię uregulować odmiennie. W myśl powołanych przepisów Kodeksu
6
handlowego, członków zarządu spółki ustanawiają wspólnicy uchwałą (jeżeli umowa
spółki nie stanowi inaczej), ponadto członkowie zarządu mogą być w każdej chwili
odwołani (chyba że umowa spółki zawiera inne postanowienia w tej mierze). Z treści
art. 197 § 1 k.h. nie wynika, jaki organ może odwołać członka zarządu spółki, a jedy-
nie, że może to nastąpić w każdym czasie. W postanowieniach § 14 pkt 5 aktu zało-
życielskiego pozwanej Spółki uregulowano uprawnienie do odwoływania członków
zarządu przed upływem kadencji, wskazując jako organ właściwy do dokonania tej
czynności radę nadzorczą Spółki. W doktrynie dominuje pogląd o dopuszczalności
odwołania zarządu przez wspólników (zgromadzenie wspólników), nawet wówczas,
gdy umowa spółki przekazuje kompetencje w tym zakresie innym osobom lub orga-
nom, np. tak jak w niniejszej sprawie - radzie nadzorczej (S.Sołtysińki, A.Szajkowski,
J.Szwaja: Kodeks handlowy. Komentarz. tom 1, Warszawa 1997, str. 1013-1014).
Nie można bowiem przyjąć, że wspólnicy mogą być definitywnie pozbawieni możno-
ści stanowienia w jakiejkolwiek istotnej sprawie dotyczącej spółki, a kwestia powoła-
nia i odwołania zarządu należy niewątpliwie do najistotniejszych spraw dotyczących
spółki.
Sąd Okręgowy ustalił, że uchwałą z 28 kwietnia 2000 r. [...] nadzwyczajne
zgromadzenie wspólników pozwanej Spółki odwołało powoda ze stanowiska prezesa
zarządu. Wcześniej zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę [...] o tymczasowym
przejęciu funkcji rady nadzorczej Spółki - do czasu ustanowienia jej nowego składu
osobowego. Treść uchwały [...] nie jest jednoznaczna - ale nawet gdyby przypisać jej
takie znaczenie, jakie przypisuje skarżący (zmianę treści umowy spółki), to także
wówczas nie można byłoby mówić o tym, że odwołanie powoda z funkcji prezesa
zarządu Spółki odbyło się z naruszeniem przepisów prawa handlowego.
Uchwała o stałym przeniesieniu na inny organ spółki (z rady nadzorczej na
zgromadzenie wspólników) kompetencji w zakresie powoływania i odwoływania
członków zarządu może być potraktowana jako zmiana umowy spółki. Uchwała o
zmianie umowy spółki wymaga do swej ważności zaprotokołowania przez notariusza
(art. 254 § 2 k.h.), a dla skuteczności - wpisu do rejestru (art. 254 § 5 k.h.). Uchwały
zmieniające umowę spółki, które nie zostały zaprotokołowane przez notariusza, są
nieważne z mocy prawa. W tym zakresie należy podzielić wywody uzasadnienia ka-
sacji. Jednocześnie jednak wyraźnie należy podkreślić, że powód został odwołany ze
stanowiska prezesa zarządu pozwanej Spółki nie uchwałą z dnia [...] (którą ewentu-
alnie można byłoby potraktować jako zmieniającą umowę spółki), lecz uchwałą z
7
dnia [...]. Trudno uznać uchwałę mającą za przedmiot odwołanie członka zarządu za
zmieniającą umowę spółki. Obydwie uchwały z dnia [...] miały inny przedmiot i od-
miennie należy ocenić skutki ich niezgodności z prawem. Uchwała o odwołaniu
członka zarządu spółki - jeżeli nawet została podjęta z naruszeniem przepisów prawa
- nie jest bezwzględnie nieważna (z mocy prawa), a jedynie unieważnialna. Uchwała
taka może być bowiem zaskarżona w drodze powództwa o unieważnienie na pod-
stawie art. 240 k.h., jeżeli została powzięta wbrew przepisom prawa lub postanowie-
niom umowy spółki lub wbrew dobrym obyczajom kupieckim. Dopiero konstytutywne
orzeczenie sądu gospodarczego, wydane na skutek uwzględnienia takiego po-
wództwa, może spowodować unieważnienie uchwały o odwołaniu członka zarządu
spółki. Jeżeli natomiast taka uchwała nie została zaskarżona we właściwym czasie i
trybie, to nawet podjęta z naruszeniem przepisów prawa czy postanowień umowy
spółki, pozostaje w pełni skuteczna.
Sąd Apelacyjny w swoich rozważaniach zawartych w uzasadnieniu zaskarżo-
nego wyroku nie wyeksponował różnicy pomiędzy skutkami naruszenia prawa przez
uchwałę o zmianie umowy spółki (nieważną z mocy prawa - art. 254 § 2 k.h.) oraz
uchwałę o odwołaniu prezesa zarządu spółki (podlegającą unieważnieniu przez sąd -
art. 240 k.h.), co nie miało jednak decydującego wpływu na treść rozstrzygnięcia,
ponieważ ostateczna konkluzja tego Sądu - że powód został skutecznie odwołany z
funkcji prezesa zarządu pozwanej Spółki, a sąd pracy nie był uprawniony do oceny
legalności uchwały nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników o odwołaniu powoda,
ponieważ uchwała w tej sprawie nie została w odpowiednim czasie skutecznie za-
skarżona do sądu gospodarczego - jest prawidłowa jako zgodna z prawem handlo-
wym. Gdyby nawet można było podzielić argumentację skarżącego, że powierzenie
innemu organowi niż przewidziany w akcie założycielskim (umowie spółki) kompe-
tencji do odwoływania członków zarządu (w tym przypadku przekazanie uprawnień
rady nadzorczej zgromadzeniu wspólników) stanowi zmianę umowy spółki, a
uchwała wspólników o zmianie umowy spółki niezaprotokołowana przez notariusza
jest nieważna z mocy prawa (art. 254 § 2 k.h.), nie zaś zaskarżalna do sądu gospo-
darczego w trybie art. 240 k.h., to i tak należałoby uznać, że odwołanie powoda ze
stanowiska prezesa zarządu było skuteczne. Uchwała o odwołaniu powoda ze sta-
nowiska prezesa zarządu Spółki - nawet gdyby założyć, że podjęta została, z naru-
szeniem § 14 ust. 5 aktu założycielskiego Spółki, przez nieuprawniony organ - nie
była bezwzględnie nieważna, lecz podlegała zaskarżeniu w trybie art. 240 k.h. Brak
8
skutecznego zaskarżenia uchwały o odwołaniu powoda ze stanowiska prezesa za-
rządu Spółki spowodował, iż uchwała ta wywołała skutki prawne. Powód przestał być
prezesem zarządu Spółki.
Z powyższych rozważań wynika, że Sąd Apelacyjny mógł się uchylić od oceny
ważności uchwały zmieniającej układ kompetencyjny pomiędzy organami pozwanej
Spółki. Nieważność uchwały przekazującej zgromadzeniu wspólników dotychczaso-
we funkcje rady nadzorczej Spółki nie wpływała bowiem w jakikolwiek sposób na ko-
nieczność zaskarżenia na podstawie art. 240 k.h. uchwały o odwołaniu powoda ze
stanowiska prezesa zarządu, jeżeli powód twierdził, że uchwałę tę podjął niewłaściwy
organ Spółki.
Uzasadniony jest natomiast zarzut kasacji dotyczący naruszenia art. 31
§ 1
k.p. w związku z art. 203 k.h. Zarzut ten związany jest z oceną prawidłowości (zgod-
ności z prawem) wypowiedzenia powodowi umowy o pracę jako bezpośredniego
skutku odwołania go ze stanowiska prezesa zarządu pozwanej Spółki. Z ustaleń
Sądu Apelacyjnego wynika, że powód jednocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu
Spółki oraz był jej pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (Sąd
Okręgowy bez jakichkolwiek uzasadnionych przesłanek przyjął, że powód był zatrud-
niony na podstawie powołania). Odwołanie ze stanowiska prezesa zarządu (w rozu-
mieniu przepisów prawa handlowego) stanowiło uzasadnioną przyczynę rozwiązania
z powodem umowy o pracę. Jak wynika z ustaleń Sądu Apelacyjnego, których żadna
ze stron nie kwestionowała, powód został odwołany z funkcji prezesa zarządu poz-
wanej Spółki w dniu 28 kwietnia 2000 r., natomiast wypowiedzenie mu umowy o
pracę, będące następstwem tego odwołania, nastąpiło dopiero w dniu 3 lipca 2000 r.,
czyli wtedy, gdy powoda nie łączył już z pozwaną Spółką stosunek organizacyjno-
prawny (wynikający z faktu pełnienia funkcji w organie zarządzającym Spółki), lecz
wyłącznie stosunek pracy. Znacząca rozbieżność w czasie pomiędzy uchwałą nad-
zwyczajnego zgromadzenia wspólników o odwołaniu powoda ze stanowiska prezesa
zarządu Spółki a czynnością pracodawcy polegającą na wypowiedzeniu powodowi
umowy o pracę w istotny sposób wpływa na ocenę co do tego, kto (jaka osoba lub
jaki organ) powinien był dokonać w imieniu pracodawcy czynności prawnej polegają-
cej na wypowiedzeniu powodowi umowy o pracę. Od chwili odwołania ze stanowiska
prezesa powód był wyłącznie pracownikiem strony pozwanej, ponieważ odwołanie z
funkcji prezesa i związana z nim utrata stanowiska w zarządzie nastąpiły niezwłocz-
nie. Taki natychmiastowy skutek przewiduje art. 197 k.h., stanowiąc że członkowie
9
zarządu mogą być w każdej chwili odwołani. Odwołanie jest natychmiast skuteczne,
chyba że uchwała o odwołaniu wyraźnie określa inny termin nastąpienia tego skutku.
Wypowiedzenia powodowi umowy o pracę ponad dwa miesiące po odwołaniu go ze
stanowiska prezesa powinna zatem dokonać osoba lub organ zarządzający Spółką
jako jednostką organizacyjną w rozumieniu art. 3¹ k.p., ewentualnie inna wyznaczona
do tego osoba, nie zaś osoba, o której stanowi art. 203 k.h.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego panuje zgodny pogląd, według którego
osoba fizyczna pełniąca funkcję członka zarządu w spółce prawa handlowego może
być podwójnie powiązana z tą spółką. Może ją bowiem wiązać ze spółką zarówno
stosunek organizacyjno-prawny, jak i równocześnie stosunek pracy. Pierwszy z nich
podlega regulacjom Kodeksu handlowego (obecnie: Kodeksu spółek handlowych),
drugi natomiast - przepisom Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach
przyjmuje, że po odwołaniu pracownika ze stanowiska członka zarządu, jego stosu-
nek organizacyjno-prawny ustaje ze skutkiem natychmiastowym, pozostaje zaś tylko
stosunek pracy, który trwa dopóty, dopóki nie zostanie rozwiązany przez spółkę jako
pracodawcę lub przez pracownika bądź na mocy porozumienia stron. W wyroku z
dnia 16 czerwca 1999 r., I PKN 117/99 (OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 646), Sąd Naj-
wyższy uznał, że z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się „byłym członkiem
zarządu”, z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a
nie zgromadzenia wspólników. Pogląd ten podzielił Sąd Najwyższy także w później-
szych orzeczeniach, między innymi w wyroku z dnia 21 marca 2001 r., I PKN 322/00
(OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 600) oraz w wyroku z dnia 24 stycznia 2002 r., I PKN
838/00 (niepublikowany). W pierwszym z nich Sąd Najwyższy stanął na stanowisku,
że z chwilą odwołania osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na stanowi-
sku członka zarządu spółki prawa handlowego, nie mają do niej zastosowania prze-
pisy Kodeksu handlowego (art. 203 k.h. i art. 384 k.h.), lecz przepisy prawa pracy. W
drugim zaś orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro odwołanie członków za-
rządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje z dniem podjęcia stosow-
nej uchwały, to z tą chwilą organem właściwym do podejmowania wszelkich czynno-
ści z imieniu spółki wobec osób, które utraciły członkostwo w zarządzie, staje się za-
rząd, zaś przepis art. 203 k.h. nie ma zastosowania. Wyjątek od zasady ustanawiają-
cej reprezentację spółki przez zarząd dotyczy bowiem tylko relacji prawnych między
spółką a aktualnymi członkami zarządu, nie zaś byłymi członkami zarządu.
10
Zgodnie z ustalonym w rozpoznawanej sprawie stanem faktycznym, który nie
został zakwestionowany w kasacji, skuteczne odwołanie powoda z funkcji prezesa
zarządu miało miejsce 28 kwietnia 2000 r. Od tej chwili przestały wobec niego obo-
wiązywać regulacje Kodeksu handlowego (art. 203 k.h.) przewidujące szczególną
reprezentację spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w stosunkach umownych - w
tym stosunkach wynikających z zawarcia umowy o pracę - z członkiem zarządu. W
związku z tym wypowiedzenie powodowi (nie będącemu już członkiem zarządu
spółki) umowy o pracę powinno nastąpić zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. W
myśl art. 31
§ 1 k.p. za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednost-
ką albo inna wyznaczona do tego osoba. Zarząd pozwanej Spółki (lub upoważniona
przez zarząd osoba) stał się więc organem właściwym do podejmowania, w imieniu
Spółki jako pracodawcy, wszelkich czynności wynikających ze stosunku pracy po-
woda po jego odwołaniu z funkcji członka zarządu.
Oświadczenie o wypowiedzeniu powodowi umowy o pracę zostało złożone
przez ustanowionego na podstawie art. 203 k.h. pełnomocnika nadzwyczajnego
zgromadzenia wspólników - Andrzeja B., który był wówczas (w chwili składania
oświadczenia o wypowiedzeniu powodowi umowy o pracę) członkiem Zarządu Dziel-
nicy O. Gminy W.- C. (ściśle: zastępcą dyrektora Zarządu Dzielnicy O. Gminy W.-C.).
Nic nie wskazuje przy tym - bo nie wynika to z ujawnionych odpisów z rejestru han-
dlowego pozwanej Spółki - że Andrzej B. był w chwili składania oświadczenia o wy-
powiedzeniu „członkiem urzędującego zarządu Spółki”, jak błędnie przyjął Sąd Ape-
lacyjny. Został on upoważniony uchwałą nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników
pozwanej Spółki z 28 kwietnia 2000 r. do zawierania i rozwiązywania umów o pracę
oraz wykonywania innych czynności związanych ze stosunkami pracy członków za-
rządu spółki. Z powyższego wynika, że Andrzej B. był jednoznacznie pełnomocni-
kiem ustanowionym na podstawie art. 203 k.h., powołanym uchwałą wspólników do
reprezentowania Spółki przy dokonywaniu czynności pomiędzy Spółką a członkami
zarządu, nie miał natomiast upoważnienia, o jakim stanowi art. 3¹ k.p., pochodzące-
go od urzędującego wówczas zarządu pozwanej Spółki jako organu zarządzającego,
do podejmowania czynności za Spółkę jako pracodawcę w stosunkach ze „zwykłymi”
pracownikami. Andrzej B. nie miał zatem kompetencji do wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę w dniu 3 lipca 2000 r., ponieważ od 29 kwietnia 2000 r. powód nie był
już członkiem zarządu Spółki. Inaczej wyglądałaby sytuacja, gdyby oświadczenie o
11
rozwiązaniu stosunku pracy z powodem zostało złożone razem z odwołaniem go ze
stanowiska prezesa zarządu (czyli 28 kwietnia 2000 r.) - wówczas uprawnionym do
dokonania tej czynności byłby pełnomocnik zgromadzenia wspólników w osobie An-
drzeja B. W sytuacji, kiedy powód od ponad dwóch miesięcy nie był już członkiem
zarządu Spółki, umowę o pracę mógł z nim rozwiązać tylko nowy zarząd (nowy pre-
zes zarządu), ewentualnie osoba upoważniona przez zarząd na podstawie art. 3¹
k.p., nie zaś pełnomocnik ustanowiony przez zgromadzenie wspólników stosownie
do art. 203 k.h.
W konsekwencji należy stwierdzić, iż rozwiązanie stosunku pracy z powodem
było wadliwe, gdyż oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę zostało złożone
przez nieuprawnioną do tego osobę. Niezgodność z prawem czynności wypowiedze-
nia powodowi umowy o pracę stanowiła podstawę zasądzenia na jego rzecz odszko-
dowania w oparciu o art. 47¹ k.p. Odszkodowanie takie zasądził na rzecz powoda
Sąd pierwszej instancji - i chociaż uczynił to w oparciu o nieprawidłowe założenie co
do niezgodności z prawem (nieważności) uchwały o odwołaniu powoda ze stanowi-
ska prezesa zarządu, to przecież sama ocena co do sprzeczności z prawem wypo-
wiedzenia powodowi umowy o pracę była usprawiedliwiona.
Wobec zasadności zarzutu kasacji dotyczącego naruszenia przez Sąd Apela-
cyjny prawa przy ocenie prawidłowości dokonania wobec powoda wypowiedzenia
umowy o pracę przez to, że pracodawcę reprezentowała przy tej czynności niewła-
ściwa osoba (ustanowiona według art. 203 k.h., zamiast na podstawie art. 31
§ 1
k.p.), zasadne było roszczenie powoda o odszkodowanie. Wyrok Sądu Okręgowego
zasądzający na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wyna-
grodzenia za pracę odpowiadał prawu, chociaż jego uzasadnienie co do przesłanek i
podstaw odszkodowania było wadliwe. Sąd pierwszej instancji wskazał ponadto, że
odszkodowanie należy się powodowi na podstawie art. 58 k.p., chociaż faktycznie
jego uprawnienia do zasądzenia odszkodowania wynikały z art. 471
k.p. w związku z
art. 45 k.p. Sąd Apelacyjny z kolei wadliwie przyjął, że wypowiedzenia umowy o
pracę mógł dokonać pełnomocnik powołany przez nadzwyczajne zgromadzenie
wspólników w oparciu o art. 203 k.h., co naruszało ten przepis oraz przepis art. 3¹
k.p.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. art. 39315
k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok przez oddalenie apelacji strony pozwanej, orzekając
jak w sentencji.
12
========================================