Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 kwietnia 2004 r.
III SK 21/04
Brak jest podstaw prawnych do umieszczenia w sentencji decyzji Pre-
zesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzenia o dominującej
pozycji przedsiębiorcy, jeżeli nie orzeczono w niej o nadużywaniu tej pozycji
(art. 8 ust. 2 i art. 9 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów, jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2004 r.
sprawy z powództwa „C.P.” Spółki z o.o. z siedzibą w W. i Gminy K. przeciwko Pre-
zesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o przeciwdziałanie praktykom
monopolistycznym, na skutek kasacji „C.P." Spółki z o.o. od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie z dnia 16 grudnia
2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od C.P. Sp. z o. o. w W. na rzecz Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka „C.P.” Sp. z o.o. w W. w sprawie z powództwa jej i Gminy K. prze-
ciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o przeciwdziałanie
praktykom monopolistycznym wniosła kasację od wyroku Sądu Okręgowego w War-
szawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 grudnia 2002 r. [...].
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy, uwzględniając odwołanie Gminy K.,
zmienił decyzję Prezesa Urzędu z dnia 31 października 2001 r. w ten sposób, że
pominął zawarte w sentencji określenie „zajmującej na rynku właściwym pozycję do-
minującą” (odnoszące się do tej Gminy) oraz oddalił odwołanie powodowej Spółki.
2
Wyrok stanowił, że nie stwierdza się stosowania przez Gminę K. praktyk ogranicza-
jących konkurencję polegających na: 1) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warun-
ków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji, poprzez nierównoprawne
traktowanie przez Gminę K. przedsiębiorców posiadających w użytkowaniu wieczy-
stym nieruchomości, przez ustalanie opłat rocznych za użytkowanie wieczyste dzia-
łek należących do Gminy K., w ten sposób, iż „C.P.” Sp. z o.o. ponosi z tytułu powyż-
szych opłat ciężary większe niż inni przedsiębiorcy działający na tym samym rynku i
uiszczający opłaty roczne za użytkowanie wieczyste w niższej wysokości, 2) stoso-
waniu w podobnych umowach z osobami trzecimi niejednolitych warunków umów,
stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, poprzez różne trak-
towanie przez Gminę K. przedsiębiorców posiadających w użytkowaniu wieczystym
nieruchomości na terenie tej Gminy i ustalanie opłat rocznych za użytkowanie wie-
czyste nieruchomości należących do Gminy K., w ten sposób, iż „C.P.” Sp. z o.o.
ponosi z tytułu powyższych opłat ciężary większe niż inni przedsiębiorcy działający
na tym samym rynku i uiszczający opłaty roczne za użytkowanie wieczyste w niższej
wysokości.
W kasacji Spółka wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania względnie o jego zmianę przez orzeczenie
stwierdzające naruszenie art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konku-
rencji i konsumentów (Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm.) przez nadużywanie pozycji
dominującej przez Gminę K. na rynku opłat za użytkowanie wieczyste, a także o
uznanie tych praktyk za ograniczające konkurencję i nakazanie ich zaniechania.
Wnosząca kasację zarzuciła, że opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości na-
leżących do Skarbu Państwa były wielokrotnie niższe. Skarb Państwa nie miał bo-
wiem wystarczających środków finansowych na prowadzenie aktualizacji tych opłat z
powodu zawyżonych cen za opinie rzeczoznawców majątkowych. Nie pozwalało to
na odpowiednio częste korzystanie z ich usług w celu ustalenia wzrastających warto-
ści nieruchomości. Nie twierdzi się jednak w kasacji, że Gmina K. traktowała niejed-
nakowo powodową Spółkę i innych użytkowników gminnych nieruchomości. Zdaniem
wnoszącej kasację, Sąd Okręgowy powinien uwzględnić jej wniosek o zawieszenie
postępowania (art. 177 § 1 pkt 3 w związku z § 2 k.p.c.) do czasu rozstrzygnięcia
sprawy dotyczącej stosowania praktyk monopolistycznych przez Polską Federację
Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest nieuzasadniona. Pierwsze zagadnienie, które należy rozważyć,
dotyczy pozycji dominującej pozwanej Gminy na rynku właściwym (art. 8 ust. 1
ustawy).
Przez rynek właściwy ustawa rozumie rynek towarów, które ze względu na ich
przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez nabywców
za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i
właściwość, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące
różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji (art. 4 pkt 8
ustawy). Pozycja dominująca oznacza pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu
zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu moż-
liwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów
oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą,
jeżeli jego udział w rynku przekracza 40% (art. 4 pkt 9 ustawy).
Prezes Urzędu stwierdził w sentencji decyzji, że pozwana Gmina zajmuje na
rynku właściwym pozycję dominującą. Zmieniając tę decyzję, Sąd Okręgowy pominął
to stwierdzenie, a poza tym powtórzył jej treść co do nienaruszenia art. 8 ust. 2 pkt 3
i 5 ustawy. Sąd ten przyjął, że jest niewłaściwe orzekanie o dominującej pozycji ryn-
kowej Gminy ze względu na stwierdzenie nienadużywania tej pozycji. Przepisy nie
przewidują możliwości orzeczenia o pozycji rynkowej strony bez stwierdzenia nad-
używania pozycji dominującej.
To stanowisko Sądu pierwszej instancji jest trafne. Pozycja dominująca na
rynku właściwym jest bowiem jedynie przesłanką wydania przez Prezesa Urzędu na
podstawie art. 9 ustawy decyzji o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i
nakazującej zaniechania jej stosowania. Przepis art. 9 ustawy stanowi bowiem, że
Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i
nakazującą zaniechania jej stosowania, jeżeli stwierdzi (...) naruszenie art. 8. Pozy-
cja dominująca jest przesłanką zastosowania przepisu art. 8, co powinno być wska-
zane - z powołaniem dowodów - w uzasadnieniu decyzji.
Brak podstaw prawnych do umieszczenia w sentencji decyzji stwierdzenia o
dominującej pozycji pozwanej Gminy na rynku właściwym jest przyczyną oddalenia
kasacji w odniesieniu do zarzutu wadliwego ustalenia przez Sąd Okręgowy zakresu
produktowego rynku właściwego. Według tego Sądu do towarów substytucyjnych
4
wobec użytkowania wieczystego, a więc należących do tego samego rynku produk-
towo właściwego, należy zaliczyć własność i użytkowanie przekraczające 20 lat, od-
noszące się do dużych nieruchomości przeznaczonych na cele produkcyjne. Sąd
Najwyższy nie podziela tak kategorycznie sformułowanego poglądu. Przemawia
przeciwko niemu znaczne zróżnicowanie sytuacji prawnej właściciela, użytkownika
wieczystego i użytkownika posiadającego prawo użytkowania przez okres ponad 20
lat. Obejmuje to w szczególności odmienne zakresy prawa władania rzeczą i zróżni-
cowanie opłat oraz podatków. Nie można jednakże wykluczyć możliwości, że mimo
tych różnic prawnych wskazane rodzaje prawa do nieruchomości są traktowane
przez osoby z nich korzystające jako substytuty w rozumieniu art. 4 pkt 8 ustawy i że
w związku z tym mieszczą się one w rynku produktowo właściwym. Wymagałoby to
jednakże szczegółowych ustaleń, przede wszystkim przez stwierdzenie, czy i ewen-
tualnie jaki wpływ ma zmiana ceny użytkowania wieczystego na ceny dwóch pozo-
stałych form władania nieruchomością, z uwzględnieniem rynku właściwego teryto-
rialnie i czasowo (i odwrotnie). Jest to jednakże zbędne dla potrzeb niniejszej
sprawy. Służy to bowiem ustaleniom w przedmiocie pozycji dominującej przedsię-
biorcy, a - jak już wyżej stwierdzono - ustalenie dotyczące pozycji pozwanej Gminy
nie ma wpływu na rozstrzygnięcie sprawy ze względu na niestwierdzenie naruszenia
zakazów z art. 8 ust. 2 ustawy.
Drugi podstawowy zarzut kasacji dotyczy niezawieszenia postępowania przez
Sąd Okręgowy do czasu zakończenia innego postępowania toczącego się przed
Prezesem Urzędu i nieprzeprowadzenia dowodu z akt tej sprawy. Sprawa ta dotyczy
praktyk monopolistycznych Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Mająt-
kowych w W., polegających na ustalaniu zawyżonych cen za usługi rzeczoznawców.
Zarzut ten jest bezzasadny. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że sprawa ta - będąca
przedmiotem oddzielnego postępowania - nie ma bezpośredniego wpływu na niniej-
sze postępowanie. Różne są bowiem przedmioty tych obu postępowań.
Z tych względów na podstawie art. 98 i art. 39312
k.p.c. orzeczono jak w sen-
tencji.
========================================