Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 6 kwietnia 2005 r., III CZP 4/05
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Bronisław Czech
Sędzia SN Stanisław Dąbrowski
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Przedsiębiorstwa Przemysłowo-
Handlowego "P.", sp. z o.o. w K. przy uczestnictwie "P.P." sp. z o.o. w W. o nadanie
klauzuli wykonalności, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 6 kwietnia 2005 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana
Szewczyka, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Krakowie postanowieniem z dnia 6 grudnia 2004 r.:
"Czy od zażaleń składanych w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli
wykonalności sądowemu tytułowi egzekucyjnemu pobiera się ułamkowy wpis
stosunkowy, a jeżeli tak to jaka wartość ma być podstawą do jego obliczenia?"
podjął uchwałę:
Od zażalenia dłużnika w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności
sądowemu tytułowi egzekucyjnemu pobiera się piątą część wpisu
stosunkowego liczonego od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Uzasadnienie
Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 24 czerwca 2003 r. Sąd Rejonowy w
Krakowie-Śródmieściu w Krakowie zasądził od spółki z o.o. "U.P." w W. na rzecz
spółki z o.o. Przedsiębiorstwo Przemysłowo– Handlowe „P.” w K. kwotę 16 242,60
zł. Nakazowi temu nadał klauzulę wykonalności, a zażalenie dłużnika na
postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności odrzucił postanowieniem z dnia 17
maja 2004 r. wobec uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 247,10 zł zamiast
wymaganej w wysokości 247,40 zł. Postanowienie z dnia 17 maja 2004 r. dłużnik
zaskarżył zażaleniem. Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 15 czerwca 2004 r.
dłużnik został wezwany do uiszczenia opłaty od tego zażalenia w kwocie 247,40,
równej 1/5 opłaty od pozwu w postępowaniu upominawczym. Dłużnik zażaleniem
zakwestionował to zarządzenie, zaznaczając, że nie podlega ono opłacie, podobnie
jak wolne od opłaty było także wcześniejsze zażalenie na postanowienie o
odrzuceniu zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi
zapłaty.
Rozpoznając drugie zażalenie, Sąd Okręgowy powziął wątpliwość wyrażoną w
przedstawionym na wstępie pytaniu i podniósł, że ani przepisy ustawy z dnia 13
czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm. – dalej: "u.k.s.c."), ani wydane na jej podstawie
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie
określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze
zm.), ani wreszcie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia
1996 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr
139, poz. 650 ze zm.) nie zawierają postanowień w przedmiocie wpisów od zażaleń
wnoszonych w postępowaniu klauzulowym. Stąd też, jak zauważył Sąd Okręgowy,
„nie wiadomo (…), czy brak obowiązku opłacenia wpisem wniosku o nadanie
klauzuli wykonalności pociąga za sobą automatycznie brak obowiązku uiszczenia
jakiegokolwiek wpisu od składanych zażaleń w postępowaniu klauzulowym, czy też
opłacanie zażaleń podlega regulacji autonomicznej w oparciu o przepis § 9 ust. 3
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r., tzn. od
każdego zażalenia – bez względu na to w jakim postępowaniu zostało ono
wniesione – pobiera się opłatę w wysokości piątej części wpisu stosunkowego”.
Gdyby przyjąć istnienie obowiązku uiszczenia wpisu, to rodzi się dalsza wątpliwość,
od jakiej podstawy wpis ten powinien być wymierzony.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 5 ust. 1 u.k.s.c. ustanawia zasadę, że do uiszczenia kosztów
sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie
lub powodujące wydatki, chyba że co innego wynika z ustawy. Opłata może być
wpisem albo opłatą kancelaryjną (art. 3 u.k.s.c.) i należy ją uiścić przy wniesieniu
pisma (art. 15 u.o.k.s). Katalog czynności polegających opłaceniu opłatą
kancelaryjną określony został w art. 38 ust. 1 u.k.s.c.; nie obejmuje on zażalenia
dłużnika na postanowienie sądu o nadaniu sądowemu tytułowi egzekucyjnemu
klauzuli wykonalności, w przeciwieństwie do samego nadania tej klauzuli na
wniosek wierzyciela. Taka regulacja pozostaje w ścisłym związku z charakterem
czynności wywoływanych wniesieniem pisma, w następstwie którego należy i uiścić
wpis bądź opłatę kancelaryjną. Jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 31
marca 2004 r., III CZP 8/04 (OSNC 2005, nr 6, poz. 97), uiszczenie wpisu z reguły
daje początek postępowaniu zmierzającemu do wyjaśnienia sprawy i jej
rozstrzygnięcia, względnie otwiera drogę postępowania odwoławczego, gdy
tymczasem uiszczenie opłaty kancelaryjnej pozwala zainteresowanemu uzyskać
dostęp do konkretnego efektu już dokonanych w sprawie czynności.
W pewnych sytuacjach obowiązek uiszczenia opłaty kancelaryjnej powstaje
jednak nawet wtedy, gdy pismo wszczyna postępowanie odwoławcze. Takiego
właśnie przypadku dotyczy powołana uchwała Sądu Najwyższego. W stanie
faktycznym sprawy przedmiotem oceny było dążenie wierzyciela do uzyskania
kolejnego tytułu wykonawczego, a przeszkodą do osiągnięcia tego celu okazało się
nieuiszczenie żądanego wpisu stosunkowego. Zważywszy, że w tych warunkach
wierzyciel obowiązany był uiścić opłatę kancelaryjną, to zarządzenie w przedmiocie
uiszczenia wpisu mógł on skutecznie zwalczać zażaleniem wniesionym na
podstawie art. 22 ust. 1 u.k.s.c. Ponieważ z tej możliwości nie skorzystał, pozostało
mu tylko zaskarżenie czynności następczej, zwrotu wniosku. Każde z tych zażaleń
wprowadzało ten sam skutek; powodowało skuteczne zakwestionowanie
zasadności wymierzenia wpisu. Byłoby natomiast niezrozumiałe, aby w tych
okolicznościach wierzyciela obciążał obowiązek uiszczenia wpisu od zażalenia,
gdyż oznaczałoby to rozszerzenie katalogu sytuacji, w których zastrzeżono
obowiązek uiszczenia wpisu tylko przez wzgląd na charakter podjętej czynności.
Rozważany przypadek dotyczy odmiennej sytuacji. To dłużnik kwestionuje
zasadność nadania klauzuli wykonalności wydanemu przeciwko niemu tytułowi
egzekucyjnemu. Jego zażalenie podlega zatem ocenie według ogólnych reguł
rządzących postępowaniem zabezpieczającym i egzekucyjnym, nie wyłączając
stosowania wpisów w sprawach cywilnych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
27 kwietnia 2001 r., III CZP 11/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 149). Wydane na
podstawie art. 37 u.k.s.c. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. stanowi w § 53 pkt 7, że piątą część wpisu stosunkowego pobiera
się od zażalenia i ten przepis stanowi podstawę wymiaru opłaty, wobec
majątkowego charakteru podlegającego egzekucji świadczenia. Wnoszący
zażalenie obowiązany jest zatem oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia, chyba
że chodzi o świadczenie pieniężne; w takim wypadku – stosownie do art. 19 k.p.c. –
określona w tytule wykonawczym suma stanowi wartość przedmiotu zaskarżenia.
Należy zatem przyjąć, że od zażalenia dłużnika w przedmiocie nadania klauzuli
wykonalności sądowemu tytułowi egzekucyjnemu pobiera się piątą część wpisu
liczonego od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Z tych względów, na podstawie art. 390 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy podjął
uchwałę, jak na wstępie.