Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 400/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. W.
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 stycznia 2007 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 12 kwietnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powódka W. W. domagała się zasądzenia na jej rzecz od strony pozwanej –
Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. kwoty 10.000 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 19 sierpnia 1997 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu żądania
powódka podała, że na podstawie zawartej między stronami umowy ubezpieczenia,
z okresem ochronnym od 9 lipca 1997 r. do 8 lipca 1998 r., miała zagwarantowaną
ochronę ubezpieczeniową z sumą ubezpieczenia 432.000 zł. Ubezpieczenie,
którym był objęty budynek mieszkalny o pow. 450 m2
, obejmowało szkody
spowodowane ogniem i innymi żywiołami. Sposób i termin likwidacji szkody był
określony przez ogólne warunki ubezpieczenia budynków, budowli i lokali
mieszkalnych osób fizycznych od ognia i innych żywiołów (dalej o.w.u.),
zatwierdzone uchwałą Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. z dnia 20
listopada 1992 r.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu swego
stanowiska podał, że na podstawie kosztorysów wypłacił powódce odszkodowanie
w łącznej kwocie 60.425,95 zł.
Powódka w kolejnych pismach procesowych rozszerzała powództwo.
Najpierw wniosła o zasądzenie dodatkowo od strony pozwanej kwoty 1.451,85 zł,
z ustawowymi odsetkami od dnia 4 czerwca 2000 r. do dnia zapłaty tytułem
należnych jej odsetek, kwoty 54.711,82 zł, z ustawowymi odsetkami: od kwoty
53.259,97 zł od dnia 19 sierpnia 1997 r. do dnia zapłaty i od kwoty 1.451,85 zł od
dnia 4 czerwca 2000 r. do dnia zapłaty. Później, po sporządzeniu opinii przez
biegłego sądowego, domagała się zasądzenia kwoty 92.495,82 zł z ustawowymi
odsetkami: od kwoty 91.043,97 zł od dnia 19 sierpnia 1997 r. do dnia zapłaty i od
kwoty 1.451,85 zł od dnia 4 czerwca 2000 r. do dnia zapłaty. Następnie,
po sporządzeniu opinii przez Instytut Budownictwa Politechniki Wrocławskiej,
powódka żądała zasądzenia na jej rzecz od strony pozwanej kwoty 207.803,90 zł
z ustawowymi odsetkami: od kwoty 204.852,05 zł od dnia 19 sierpnia 1997 r.
do dnia zapłaty, od kwoty 1.500 zł od dnia 13 marca 1998 r. do dnia zapłaty i od
kwoty 1.451,85 zł od dnia 4 czerwca 2000 r. do dnia zapłaty, ostatecznie zaś
3
rozszerzyła pierwszą część żądania z 204.852,05 zł do 205.269,68 zł.
Wyrokiem z dnia 21 lipca 2005 r., Sąd Okręgowy w W. zasądził na rzecz
powódki od strony pozwanej kwotę 194.866,16 zł wraz z odsetkami od kwoty
191.914,31 zł, od kwoty 1.500 zł od dnia 13 marca 1998 r. do dnia zapłaty, od
kwoty 1.451,85 zł od dnia 4 czerwca 2000 r. do dnia zapłaty (pkt l), dalej idące
powództwo oddalił (pkt II), zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę
14.602,25 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt lll), nakazał
stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa kwotę 47.800 zł tytułem
kosztów opinii biegłych oraz 12.011,10 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu. Sąd
Okręgowy pomniejszył kwotę odszkodowania obliczoną przez Instytut Budownictwa
Politechniki Wrocławskiej o wartość zaliczkowo wypłaconego powódce
odszkodowania (59.424,59 zł) oraz kwoty prac przy tynkach zewnętrznych
(7.690,41 zł), a także podwójnie naliczone dwie pozycje kosztorysu (5.664,96 zł).
Dało to kwotę 191.914,31 zł, do której doliczono koszty sprzątania
popowodziowego poniesione przez powódkę (1.500 zł) oraz 1.451,85 zł
skapitalizowanych odsetek od należności wypłaconych w toku procesu.
Sąd Okręgowy zasądził odsetki od kwoty 191.914,31 zł na podstawie art. 817 § 1
k.c. od pozostałych kwot zgodnie z żądaniem, mając na względzie daty wezwania
do zapłaty tychże należności i treść żądania powódki.
Obie strony wniosły apelację od wyroku Sądu Okręgowego.
Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2006 r. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego w punkcie I w zakresie zasądzonych odsetek od kwoty
191.914,31 zł w ten sposób, że zasądził odsetki: od kwoty 10.000 zł od dnia 4
listopada 1997 r., od kwoty 43.299,97 zł od dnia 26 lipca 2001 r., od kwoty
47.744,00 zł od dnia 14 lutego 2002 r., od kwoty 93.822,19 zł od dnia 29 kwietnia
2004 r., oddalił apelację powódki i dalej idącą apelację strony pozwanej oraz
zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki 2.500 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, apelacja strony
pozwanej zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie, w jakim dotyczy
orzeczenia o odsetkach od kwoty 191.914,31 zł, w sposób powodujący jego zmianę
w pkt I. Wynikająca z art. 455 k.c. reguła, według której dłużnik ma świadczyć
4
niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela do wykonania, ulega bowiem
modyfikacji w odniesieniu do świadczeń przysługujących poszkodowanemu od
zakładu ubezpieczeń, zgodnie z art. 817 § 1 i 2 k.c.
Odnosząc się do dalszych zarzutów w apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny
stwierdził, że postanowienia ogólnych warunków umów wydawanych przez
ubezpieczycieli nie mają charakteru normatywnego, wiążą tylko strony umowy
ubezpieczenia i to tylko o tyle, o ile ich warunki zostały przez strony włączone do
umowy ubezpieczenia. W razie niejasności lub wątpliwości w sformułowaniu ich
treści należy je interpretować na korzyść ubezpieczającego. Sąd Apelacyjny uznał
w konkluzji, że nie można na podstawie o.w.u. i analizy materiału dowodowego
stwierdzić, iż powódka nie dopełniła swoich obowiązków warunkujących wypłatę jej
pełnego odszkodowania w wysokości ustalonej szkody zgodnie z § 7 ust. 5 pkt 2
o.w.u.
Sąd Apelacyjny stwierdził ponadto, że apelacja powódki jest niezasadna
i jako taka podlega oddaleniu w całości. Podkreślił w szczególności, że stan tynków
jest dobry i na podstawie zebranego materiału dowodowego nie można przyjąć, aby
uległ on w wyniku powodzi pogorszeniu w porównaniu ze stanem sprzed tego
zdarzenia.
Powódka w skardze kasacyjnej zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania, mianowicie, art. 373 w zw. z art. 3701
k.p.c., art. 378 § 1 w zw. z art.
368 § 1 pkt 2, art. 369 § 1, art. 3701
i art. 321 § 1 k.p.c., art. 385 w zw. z art. 382
i art. 233 § 1 k.p.c., a także naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 455
k.c. w zw. z § 8 ust. 4 w zw. z § 7 ust. 4 pkt 1 i pkt 4 o.w.u., art. 817 § 1 i § 2 zd. 2,
art. 363 § 2 i art. 481 k.c. oraz § 8 ust. 4 i § 8 ust. 4 pkt 2 o.w.u. w zw. z art. 817 § 1
i § 2 zd. 2 i art. 363 § 2 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Nietrafne są zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania,
zmierzające do uzasadnienia tezy o konieczności odrzucenia apelacji strony
pozwanej. Zakres zaskarżenia został w sposób wystarczający określony w samej
apelacji pozwanej. Z brzmienia apelacji wynika, że pozwana uznała jedynie
5
należność w kwocie 25.927,05 złotych, co jest równoznaczne ze stwierdzeniem, iż
w pozostałym zakresie (także co do odsetek) kwestionuje orzeczenie Sądu
I instancji. Sprecyzowanie apelacji nastąpiło w związku z wątpliwościami Sądu,
których jednak można byłoby uniknąć, gdyby Sąd treść apelacji odczytał tak, jak
została ona dosłownie napisana. Z tego punktu widzenia sprecyzowanie apelacji
nie mogło doprowadzić do podnoszonego przez stronę powodową rozszerzenia
zakresu zaskarżenia po upływie terminu do wniesienia apelacji i w konsekwencji
orzekania przez Sąd poza zakresem zaskarżenia. Już w apelacji w jej pierwotnej
postaci pozwana zakwestionowała rozstrzygnięcie w części najdalej idącej, czyli
wszystkiego ponad uznaną przez siebie kwotę 25.927,05 złotych.
Również zarzut dotyczący naruszenia art. 385 w zw. z art. 382 i art. 233 § 1
k.p.c. nie jest trafny. Sąd nie naruszył zasad oceny materiału dowodowego,
stanowisko w sprawie równowartości kosztów wymiany tynków zostało
szczegółowo uzasadnione, a treść skargi kasacyjnej w tej części stanowi jedynie
polemikę z ustaleniami i oceną Sądu, co jest niedopuszczalne (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny dokładnie wyjaśnił, że zalecana wymiana tynków uzasadniałaby
zwrot kosztów tej wymiany tylko w razie rzeczywistego wykonania stosownych prac
bezpośrednio po powodzi. Wtedy to tynki byłyby w domu powódki zasadnie
usunięte, tyle że nie z powodu ich złego stanu po powodzi, ale w celu uzyskania
efektu szybszego osuszania ścian domu. Skoro powódka po powodzi nie wymieniła
tynków, a ich stan nie wymaga wymiany obecnie, równowartości
nieprzeprowadzonych prac nie może zasadnie żądać w niniejszym postępowaniu.
Argumentacja ta przemawia także za nietrafnością zarzutu naruszenia przepisów
prawa materialnego, mianowicie § 8 ust. 4 i § 8 ust. 4 pkt 2 o.w.u. w zw. z art. 817
§ 1 i § 2 zd. 2 i art. 363 § 2 k.c. Zarzut ten jest zresztą bardzo ogólnikowy, nie
sprecyzowano bowiem (oprócz wskazania, że niezasadne jest oddalenie
powództwa w zakresie dotyczącym kosztów wymiany tynków), na czym polegało
naruszenie przepisów o.w.u., ograniczając się do ich wyliczenia, co nie wystarcza
do skutecznego zarzutu błędnej wykładni tych przepisów.
Niezasadny jest także zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego
dotyczących terminu wymagalności roszczenia o zapłatę odszkodowania,
mianowicie art. 455 k.c. w zw. z § 8 ust. 4 w zw. z § 7 ust. 4 pkt 1 i pkt 4 o.w.u., art.
6
817 § 1 i § 2 zd. 2, art. 363 § 2 i art. 481 k.c. przez błędną ich wykładnię.
Zgodnie z ogólną regułą (art. 455 k.c.) dotyczącą wymagalności roszczenia,
a w konsekwencji określenia terminu, od którego rozpoczyna bieg roszczenia
o odsetki związanego opóźnieniem się dłużnika ze spełnieniem świadczenia
pieniężnego (art. 481 § 1 k.c.), jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest
oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być
spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Według zaś art. 363
§ 2 k.c., jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość
odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania,
chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen
istniejących w innej chwili. Reguły ta zostały zmodyfikowane w dotyczących umowy
ubezpieczenia przepisach art. 817 § 1 i 2 k.c. Według art. 817 § 1 k.c., zakład
ubezpieczeń jest obowiązany spełnić świadczenie w terminie dni trzydziestu, licząc
od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku, jeżeli nie umówiono się inaczej.
Jednakże, gdyby wyjaśnienie w tym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia
odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się
niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym
przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe.
W takim wypadku zakład ubezpieczeń powinien spełnić w terminie przewidzianym
w § 1 jedynie bezsporną część świadczenia.
W okolicznościach niniejszej sprawy powódka, zawiadamiając zakład
ubezpieczeń o wypadku, co do zasady doprowadziła do rozpoczęcia biegu 30-
dniowego terminu, w którym zakład ubezpieczeń obowiązany był spełnić
świadczenie. W tym czasie zakład ubezpieczeń powinien wykonać wszystkie
czynności zmierzające do ustalenia, jakie skutki wywołała powódź, jaki jest zakres
prac pozwalających usunąć konsekwencje powodzi i jaka jest równowartość
kosztów tych prac. Zawiadomienie o szkodzie spowodowało, że ubezpieczyciel był
obowiązany wypłacić odszkodowanie zmierzające do naprawienia wszystkich
szkód w mieniu objętym ubezpieczeniem. Mimo to Sąd Apelacyjny, zmieniając
wyrok Sądu Okręgowego w części dotyczącej określenia terminów wymagalności
poszczególnych roszczeń o odsetki, uznał, że w sprawie zachodzą szczególne
okoliczności wymienione w art. 817 § 2 k.c. Kwestionowanie tego przez powódkę
7
oznacza w istocie podniesienie zarzutów dotyczących ustaleń faktów lub oceny
dowodów, co w skardze kasacyjnej jest niedopuszczalne (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Niezależnie od tego należy podkreślić, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lipca
1999 r., III CKN 315/98 (OSNC 2000, nr 2, poz. 31) wyjaśnił, iż ciążący na
zakładzie ubezpieczeń obowiązek terminowego świadczenia zależy od spełnienia
dodatkowych przesłanek dotyczących współdziałania poszkodowanego, w tym
zwłaszcza zgłoszenia roszczenia, oraz obiektywnych możliwości ustalenia
okoliczności koniecznych do ustalenia odszkodowania. W niniejszej sprawie trudno
byłoby twierdzić, że opóźniona wypłata odszkodowania stanowiła wynik zaniedbań
zakładu ubezpieczeń, który wadliwie ustalił (zaniżył) wysokość szkody i należnego
powódce odszkodowania. Powódka różnie określała swoje żądania, pierwotnie
(w pozwie) dochodząc kwoty 10.000 zł, w postępowaniu zaś przed Sądem
pierwszej instancji, na podstawie zwłaszcza kolejnych opinii biegłych sądowych,
kilkakrotnie rozszerzała powództwo, ostatecznie żądając kwoty 207.803,90 zł.
Należy zatem przyjąć, że w wypadku, gdy ustalenie wysokości szkody jest sporne
między stronami i wymaga zasięgnięcia przez Sąd wiadomości specjalnych
(art. 278 § 1 k.p.c.), termin wymagalności świadczenia może być określony zgodnie
z art. 817 § 2 k.c.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
jz