Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 stycznia 2007 r.
I PK 187/06
Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony należy
oceniać z uwzględnieniem łącznie wszystkich przyczyn wskazanych przez pra-
codawcę.
Od pracownika będącego strażnikiem miejskim pracodawca ma prawo
wymagać zaangażowania w wykonywanie obowiązków oraz dyscypliny w stop-
niu wyższym niż od innych pracowników.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Józef Iwulski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 stycznia
2007 r. sprawy z powództwa Anety B. przeciwko Straży Miejskiej w C. o przywróce-
nie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 8 marca 2006
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 13 lipca 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Częstochowie oddalił powództwo Anety B. przeciwko Straży Miejskiej
w C. o przywrócenie do pracy. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona od
2 czerwca 1997 r. na stanowisku patrolowego, a od 1 sierpnia 2000 r. na stanowisku
starszego strażnika Straży Miejskiej w C. Powódka wykonywała swoje obowiązki w
różnych oddziałach i referatach pozwanej, a z dniem 4 listopada 2003 r. została prze-
niesiona do placówki przy ul. O. w C. z uwagi na niezadowalające wyniki pracy w
poprzednich miesiącach. Zestawienie statystyczne wyników pracy powódki za 2003 r.
2
uplasowało ją na przedostatnim miejscu wśród wszystkich pracowników pozwanej.
Pismem z 30 marca 2004 r. powódkę poinformowano o niezadowalającej analizie
wyników jej pracy. W dniu 10 listopada 2003 r. powódkę ukarano karą porządkową
upomnienia za naruszenie ustawy o strażach gminnych w związku z jej niestosow-
nym zachowaniem się podczas jednej z interwencji. Kara ta została uchylona prawo-
mocnym wyrokiem sądu. W dniu 8 kwietnia 2004 r. powódka skierowała pismo do
Komendy Wojewódzkiej Policji oraz zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w C. o
popełnieniu przestępstwa przez kierownictwo Straży Miejskiej w C. mające polegać
na nieujawnieniu i nieprzekazywaniu Policji spraw o przestępstwa ujawnione przez
strażników miejskich. Prokuratura Rejonowa umorzyła postępowanie w tej sprawie z
uwagi na brak znamion przestępstwa, a doraźna kontrola przeprowadzona przez Ś.
Komendę Policji stwierdziła, że regulamin organizacyjny Straży Miejskiej nie zapew-
nia prawidłowego obiegu dokumentacji. Na podstawie oceny realizacji zadań służbo-
wych strażników pozwana negatywnie oceniła pracę powódki za okres od stycznia
do września 2004 r., o czym dwukrotnie poinformowano powódkę w czerwcu i lipcu
2004 r. Statystycznie powódka w 2004 r. uplasowała się na ostatnim miejscu wśród
strażników miejskich. W 2004 r. powódkę ukarano 3 karami porządkowymi. Powódka
nie poprawiła jakości swej pracy, a w licznych pismach kierowanych do komendanta
Straży Miejskiej kwestionowała kryteria oceny strażników, sugerując, że negatywna
ocena jej pracy wiąże się z jej członkostwem w Niezależnym Związku Funkcjonariu-
szy i Pracowników Straży Miejskiej, a także spowodowaniem u pozwanej w 2003 r.
kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Powódka w sposób lekceważący i arogancki
polemizowała z przełożonymi, zarzucając również, że negatywna ocena jej pracy w
2004 r. jest odwetem za skierowanie przez nią zawiadomienia do Prokuratury. W
2003 r. powódka przebywała na 11 zwolnieniach lekarskich przez 61 dni roboczych, a
w 2004 r. na 17 zwolnieniach lekarskich przez 97 dni. Powódka nie informowała bez-
pośrednich przełożonych, że nie stawi się do pracy w związku z planowanymi (mię-
dzy innymi 24 grudnia 2004 r.) wizytami w stacji honorowego krwiodawstwa. W do-
datku powódka pisemnie, w sposób arogancki podawała w wątpliwość kompetencje i
doświadczenie zastępcy komendanta Straży Miejskiej oraz swojego przełożonego
Tomasza P. Pismem z 17 września 2004 r. pozwana zawiadomiła reprezentującą po-
wódkę organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia jej umowy o pracę, a 21
września 2004 r. wypowiedziała powódce umowę o pracę, wskazując jako przyczyny
złe i niedbałe wykonywanie pracy, negatywną ocenę pracy za 2003 r. i brak poprawy
3
w 2004 r., nieuzasadnione pomówienie osób z kierownictwa o popełnienie przestęp-
stwa, wysoką absencję dezorganizującą służbę, utratę zaufania z uwagi na postawę
niedopuszczającą krytyki oraz brak woli zmiany pomimo uprzednio udzielanych kar
porządkowych oraz ostrzeżenia o nieprzydatności do służby.
W ocenie Sądu Rejonowego, ustalony stan faktyczny wskazuje na oczywistą
bezzasadność powództwa, skoro negatywna ocena pracy powódki, brak woli po-
prawy wyników pracy, dezorganizacja pracy wysoką absencją i nieprzekazywanie o
tym informacji, a także arogancka, lekceważąca postawa powódki wobec przełożo-
nych, uzasadniała wypowiedzenie umowy o pracę jako zastosowanie zwykłego spo-
sobu rozwiązania stosunku pracy.
Od wyroku Sądu Rejonowego powódka złożyła apelację. Wyrokiem z dnia 8
marca 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Często-
chowie zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż przywrócił powódkę do pracy u
pozwanej na poprzednich warunkach pracy i płacy. W ocenie Sądu Okręgowego,
Sąd pierwszej instancji dokonał nietrafnej analizy przyczyn wypowiedzenia powódce
umowy o pracę. Pierwsza ze wskazanych w wypowiedzeniu przyczyn „złe i niedbałe
wykonywanie pracy, negatywna ocena pracy za 2003 r. i brak poprawy w 2004 r.”
została sformułowana w sposób wyjątkowo ogólny, skoro u pozwanej nie istniał kon-
kretny wzorzec dokonywanych kontroli pracowników. Nierzeczywistą przyczyną jest
też wskazanie, że powódka pomawiała osoby z kierownictwa o popełnienie przestęp-
stwa, skoro w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania karnego Pro-
kurator Rejonowy stwierdził uchybienia w zakresie obiegu dokumentów i pism urzę-
dowych u pozwanej. Wysoka absencja chorobowa powódki w sposób rzeczywisty nie
dezorganizowała pracy u pozwanej, gdyż z zestawień zwolnień chorobowych wynika,
że pomiędzy poszczególnymi zwolnieniami nie było krótkich przerw, a były one przez
powódkę nadsyłane niezwłocznie, zaś powódka nie miała obowiązku osobistego do-
starczania zwolnienia lekarskiego w dniu jego wystawienia. Ponadto, pozwana nie
udowodniła, w jaki sposób nieobecność powódki dezorganizowała pracę w Straży
Miejskiej. W końcu, sformułowane w piśmie wypowiadającym umowę stwierdzenie o
utracie zaufania do powódki jest niekonkretne, tym bardziej że wielokrotne udzielanie
powódce kar porządkowych uchylanych później przez sąd pracy wskazuje, iż praca
powódki była niewłaściwie oceniana przez pracodawcę. Reasumując, Sąd Okręgowy
uznał, że ocena materiału dowodowego prowadzi do konkluzji, że podane w wypo-
wiedzeniu przyczyny nie były ani konkretne, ani rzeczywiste.
4
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła strona pozwana, zarzucając naru-
szenie art. 382 k.p.c., przez dokonanie odmiennej oceny faktów ustalonych przez
Sąd pierwszej instancji, bez wyjaśnienia wątpliwości i zastrzeżeń co do oceny dowo-
dów dokonanej przez ten Sąd oraz naruszenie art. 45 § 1 k.p., przez jego niewła-
ściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż w ustalonym stanie faktycznym wy-
powiedzenie powódce umowy o pracę było nieuzasadnione. W uzasadnieniu skargi
pozwana zaznaczyła, że Sąd drugiej instancji dokonał odmiennej od Sądu Rejono-
wego oceny faktów i wyciągnął wnioski wyłącznie na korzyść powódki, bez uwzględ-
nienia słusznego interesu pracodawcy. Całościowa ocena pracy strażnika miejskiego,
której dokonał pracodawca przy wypowiadaniu powódce umowy w oparciu o wyniki
jej pracy, sposób prowadzenia dokumentacji, efektywność realizowanych zadań, kul-
turę osobistą, wyniki kontroli wewnętrznych, umiejętności oraz wiedzę fachową, była
„odzwierciedleniem zakresu czynności strażnika i zadań straży miejskiej wynikają-
cych z ustawy o strażach gminnych”. Zdaniem skarżącej, Sąd Okręgowy, pomijając
taką ocenę, odmówił pracodawcy prawa doboru pracowników według kryterium
przydatności do wykonywania powierzonych zadań. Wskazując na powyższe, skar-
żąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa,
albo o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania Sądowi, który wydał zaskarżony wyrok lub innemu Sądowi równorzęd-
nemu.
Powódka w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie jako bez-
zasadnej.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. jest bezzasadny, gdyż skarżąca kwestionuje
dokonanie przez Sąd drugiej instancji odmiennej oceny stanu faktycznego ustalo-
nego przez Sąd Rejonowy, podczas gdy w postępowaniu kasacyjnym zarzuty doty-
czące ustalenia faktów lub oceny dowodów nie mogą stanowić podstawy skargi (art.
3983
§ 3 k.p.c.). Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zgromadzonego
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym i
może zmienić ustalenia faktyczne, które stanowiły podstawę faktyczną rozstrzygnię-
cia Sądu pierwszej instancji, jak też dokonać ich odmiennej oceny. Sąd drugiej in-
stancji nie dokonał zresztą odmiennych ustaleń co do poszczególnych faktów, a kwe-
5
stionowana przez skarżącą ocena zasadności wypowiedzenia umowy o pracę jest
elementem oceny prawnej, a nie elementem ustalenia podstawy faktycznej rozstrzy-
gnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN 572/97,
OSNAPiUS 1999 nr 3, poz. 83).
Istotny jest więc zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p., który należy uznać za za-
sadny, gdyż - w okolicznościach przedmiotowej sprawy - wykładnia i zastosowanie
tego przepisu zostały przez Sąd drugiej instancji dokonane wadliwie. Sąd Okręgowy,
rozpatrując zasadność wypowiedzenia powódce umowy o pracę skoncentrował się
na analizie poszczególnych przyczyn wskazanych w piśmie wypowiadającym
umowę. Analizując każdą z przyczyn osobno, Sąd Okręgowy doszedł do przekona-
nia, że żadna z nich w sposób dostateczny nie stanowi zasadnej przyczyny rozwiąza-
nia z powódką umowy za wypowiedzeniem. Tymczasem istotą sporu była ocena, czy
łącznie wszystkie przyczyny wypowiedzenia wskazane w oświadczeniu
wypowiadającym umowę o pracę dawały pozwanej podstawę do rozwiązania z po-
wódką umowy o pracę w tym trybie. Dopiero taka kompleksowa ocena pozwala na
odpowiedź, czy zachowanie powódki uprawniało pracodawcę do wypowiedzenia jej
umowy o pracę w celu ochrony jego słusznego interesu (doboru odpowiedniej kadry).
Pracodawca może wskazać kilka przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę, w tym
przyczyny dotyczące pracownika i inne niedotyczące pracownika (dotyczące praco-
dawcy), a wypowiedzenie jest uzasadnione, gdy choćby jedna ze wskazanych przy-
czyn jest usprawiedliwiona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I
PK 61/05, OSNP 2006 nr 17-18, poz. 265). Jeżeli pracodawca wskazuje kilka przy-
czyn wypowiedzenia umowy o pracę, to należy je ocenić łącznie, gdyż możliwe jest,
że żadna z nich samodzielnie nie uzasadnia wypowiedzenia, ale razem je uzasad-
niają.
Zważyć też trzeba, że powódka jest pracownikiem wykonującym szczególny
rodzaj obowiązków pracowniczych. Jest strażnikiem miejskim, a więc umundurowa-
nym pracownikiem samorządowym, którego obowiązki pracownicze są podobne do
innych służb mundurowych. Od takiego pracownika pracodawca ma prawo wymagać
zaangażowania w wykonanie obowiązków oraz dyscypliny pracy adekwatnej do nało-
żonych zadań, w stopniu wyższym niż od innych pracowników. Strażnik miejski, cho-
ciaż nie pozostaje w publicznoprawnym stosunku służbowym, jak przedstawiciele
innych formacji umundurowanych i uzbrojonych (Policji, Straży Granicznej itp.), to
jako osoba ustawowo powołana do zapewnienia porządku publicznego na terenie
6
gminy (art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, Dz.U. Nr
123, poz. 779 ze zm.) powinien swoim zachowaniem dawać przykład przestrzegania
porządku i dyscypliny, zwłaszcza w relacjach przełożony - podwładny. Ocena zasad-
ności wypowiedzenia umowy o pracę w ramach art. 45 k.p. powinna być dokonana z
uwzględnieniem słusznych interesów pracodawcy oraz przymiotów pracownika zwią-
zanych ze stosunkiem pracy (teza II uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85,
OSNCP 1985 nr 11, poz. 164). Zasadność wypowiedzenia przez pracodawcę umowy
o pracę na czas nieokreślony (art. 45 § 1 k.p.) powinna być też oceniana w płasz-
czyźnie stwierdzenia, że jest to zwykły sposób rozwiązywania umowy o pracę; praco-
dawca w sposób zasadny wypowiada umowę o pracę, jeżeli pracownik nie osiąga
wyników porównywalnych z innymi pracownikami, przy czym obojętne jest, czy spo-
wodowane to zostało niestarannym wykonywaniem obowiązków, czy przyczynami
obiektywnymi, leżącymi po stronie pracownika; pracodawca może też zasadnie wy-
powiedzieć umowę o pracę w ramach realizacji zasady doboru pracowników w spo-
sób zapewniający najlepsze wykonywanie realizowanych zadań, jeżeli może przewi-
dywać, że zatrudnienie nowych pracowników pozwoli na osiąganie lepszych rezulta-
tów pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1996 r., I PRN 69/96,
OSNAPiUS 1997 nr 10, poz. 163). Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę musi
być konkretna i rzeczywista; nie musi jednak mieć szczególnej wagi, czy nadzwyczaj-
nej doniosłości, skoro wypowiedzenie jest zwykłym sposobem rozwiązania beztermi-
nowego stosunku pracy; brak oczekiwanej przez pracodawcę dbałości, staranności i
uwagi w wykonywaniu obowiązków pracowniczych uzasadnia wypowiedzenie pra-
cownikowi umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1997 r., I PKN
419/97, OSNAPiUS 1998 nr 20, poz. 598).
Z tych względów zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa przekazaniu
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępo-
wania kasacyjnego (art. 39815
§ 1 i art. 108 § 2 k.p.c.).
========================================