Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 330/06
POSTANOWIENIE
Dnia 17 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku Syndyka Masy Upadłości "E." Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w K.
przy uczestnictwie B. M. i M. A. Z.
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
z art. 373 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 stycznia 2007r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania B. M. oraz
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania M. A. Z. od
postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 22 marca 2006 r.,
oddala obie skargi kasacyjne; zasądza na rzecz Syndyka Masy
Upadłości "E." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. od
B. M. i M. A. Z. kwoty po 900 (dziewięćset) złotych od każdego z
nich tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Syndyk masy upadłości „E.” spółki z o.o. domagał się orzeczenia wobec B.
M. i M. – A. Z. zakazu przewidzianego w art. 373 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo
upadłościowe i naprawczego podnosząc, że uczestnicy są odpowiedzialni, za
niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości „A.” spółki z o.o. w P. co do której
podstawy ogłoszenia upadłości powstały co najmniej we wrześniu 2004 r. Nie
złożyli także we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości „E.” spółki z o.o.
w K., która miała zobowiązania sięgające 2000 r., a wniosek o ogłoszenie upadłości
został złożony dopiero 30.09.2004 r.
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 5 grudnia 2005 r. orzekł zakaz
wobec obojga uczestników w stosunku do każdego na okres 3 lat. Wskazał Sąd
Rejonowy, że legitymacja czynna wnioskodawcy wynika z art. 376 ust. 1 zdanie
pierwsze ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, gdyż wnioskodawca jest
syndykiem masy upadłości „E.” i wierzycielem „A”.
Uczestnicy byli członkami zarządu obu Spółek. B. M. w „A.” od 31 grudnia
2003 r. do 2 listopada 2004 r. i od 18 lutego 2005 r., w „E.” od 8 stycznia 2004 r. do
15 czerwca 2004 r. M. – A. Z. w „A.” do 31 grudnia 2003 r. i od 2 listopada 2004 r.
do 18 lutego 2005 r. w „E.” do 8.01.2004 r. i od 15 czerwca 2004 r. W odniesieniu
do obu spółek zostało wszczęte i toczy się postępowanie upadłościowe. W takim
przypadku termin złożenia wniosku o orzeczenie zakazu, o którym mowa w art. 377
ustawy liczony jest od dnia ukończenia lub umorzenia postępowania
upadłościowego, nie mógł więc upłynąć.
Z bilansu „E.” sporządzonego na dzień 30 czerwca 2004 r. (tj. 15 dni po
odwołaniu z zarządu B. M. wynika, że Spółka miała aktywów 941.179,51 zł przy
zobowiązaniach 2.075.822,56 zł i rezerwach na zobowiązania w kwocie 253.828,61
zł. W ocenie Sądu Rejonowego, nadwyżka zobowiązań nad aktywami istniała już
za zarządu uczestniczki, gdyż jest niewiarygodne, by zobowiązania powstały w
ciągu 14 dni po jej odwołaniu z zarządu. Zgodnie z art. 11 ustawy – Prawo
upadłościowe i naprawcze podstawą ogłoszenia upadłości jest istnienie
niezrealizowanych zobowiązań co najmniej dwóch wierzycieli. Spółka miała szereg
wymagalnych zobowiązań, niezrealizowanych od 2000 r., a także z 2000, 2001,
3
2002, 2003 i 2004 r. istniało w stosunku do niej szereg tytułów egzekucyjnych, co
wskazuje jednoznacznie, że Spółka była niewypłacalna już w dniu wejścia w życie
ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, tj. w dniu 1 października 2003 r. Na
uczestniczce ciążył obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości co najmniej
od 14 października 2003 r. Obowiązku tego nie realizowała przez 8 miesięcy. W
okresie, kiedy M. – A. Z. był w zarządzie tej Spółki istniało kilkadziesiąt
wymagalnych i niezrealizowanych zobowiązań, tak że wniosek o ogłoszenie
upadłości był konieczny. Relacja zobowiązań do wartości majątku Spółki pogłębiała
się od 2000 r. W 2002 r. zobowiązania odpowiadały 34,4 % wartości majątku, w
2003 r. 57,1 %, w 2004 r. 164 %. W ocenie Sądu Rejonowego oboje uczestnicy nie
wykonali swego obowiązku względem spółki „E”.
W przypadku spółki „A.” ewidencja finansowo-księgowa była nierzetelna i nie
obejmowała wszystkich zobowiązań. Począwszy od 2000 r. zobowiązania Spółki
przekraczały wartości i jej majątku i taka sytuacja trwała do 2003 r. Z bilansów
wynika, że w 2004 i 2005 r. wartość majątku była wyższa od zobowiązań Spółki o
36,2 i 28,7 %, jednakże nie nastąpiło to w wyniku poprawy sytuacji finansowej i
zwiększenia majątku Spółki, ale na skutek statystycznego zaliczenia w 2004 r.
przeterminowanych i niezapłaconych zobowiązań do dochodów Spółki. Poza
obniżeniem zobowiązań operacja ta spowodowała także pozorne osiągnięcie
zysku.
W ocenie Sądu Rejonowego w odniesieniu do każdego z uczestników
zachodziła podstawa do orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 373 ust. 1
ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, przy uwzględnieniu przesłanek z ust. 2
tego artykułu. Sąd Rejonowy nie podzielił zarzutu uczestników, że dopuszczalność
orzeczenia zakazu wyłącza brak szkody po stronie wierzycieli, Uznał, że dotkliwą
szkodą jest brak zaspokojenia sięgający 2000 r. Za kuriozalną uznał Sąd
argumentację, ze sytuacja finansowa Spółek była dobra, ale jednocześnie spłacona
byłą tylko część zobowiązań. W ocenie Sądu Rejonowego stan niewypłacalności
w obu Spółkach aprobowali kolejni członkowie zarządu – B. M. oraz A. – M. Z.
Zdaniem Sądu w interesie ogółu jest wyeliminowanie z obrotu tak nierzetelnych
przedsiębiorców i zarządców, którzy nie uznają za szkodliwe niepłacenia swych
długów przez wiele lat.
4
Apelacje uczestników od powyższego orzeczenia Sąd Okręgowy w K.
oddalił postanowieniem z dnia 22 marca 2006 r. Sąd Okręgowy uznał za
prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i podzielił argumentację
prawną tego Sądu. Nie podzielił natomiast podniesionego w obu apelacjach zarzutu
naruszenia art. 377 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez wydanie
orzeczenia po upływie terminu rocznego od powstania, obowiązku zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości. Zdaniem Sądu Okręgowego nie jest przeszkodą
orzeczenia pozbawienia M. – A. Z. prawa, prowadzenia działalności gospodarczej
okoliczność, że w dniu 23 lutego 2002 r. orzeczono wobec niego na podstawie art.
172
Prawa upadłościowego zakaz prowadzenia działalności jako sankcję za
niedopełnienie obowiązku zgłoszenia wniosku o zgłoszenie upadłości spółki „A”.
Od orzeczenia Sądu Okręgowego oboje uczestnicy postępowania wnieśli
skargi kasacyjne zarzucając naruszenie prawa materialnego: art. 377 i art. 373 ust.
1 pkt 1 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze. zarzucili także naruszenie
przepisów postępowania, które miało mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
W skardze kasacyjnej M. – A. Z. podniesiono zarzut naruszenia art. 21 ust. 2
Prawa upadłościowego i naprawczego i art. 523 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c.,
zaś w skardze kasacyjnej B. M. podniesiono zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w
związku z art. 278 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargi kasacyjne nie są zasadne.
Zarzut naruszenia art. 377 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze
skarżący opierają na sformułowaniu zawartym w tym przepisie, że nie orzeka się
zakazu, o którym mowa w art. 373, jeżeli postępowanie w sprawie nie zostało
wszczęte w terminie roku od dnia, w którym dłużnik obowiązany był złożyć
wniosek o ogłoszenie upadłości. W świetle ustaleń Sądów obu instancji nie ulega
wątpliwości, że wnioski o ogłoszenie upadłości obu Spółek powinny być złożone już
przed wielu laty. Jednakże skarżący nie dostrzegają mimo, że wynika to wyraźnie
z brzmienia art. 377, iż roczny termin do wszczęcia postępowania o orzeczenie
zakazu, o którym mowa w art. 373 liczy się od dnia w którym dłużnik obowiązany
był założyć wniosek o ogłoszenie upadłości wówczas tylko, gdy takiego wniosku nie
5
złożono i nie toczy się postępowanie upadłościowe. Tymczasem wydaje się
bezsporne, że w dniu 1 października 2004 r. ogłoszono upadłość spółki „E.” i w dniu
23 lutego 2005 r. ogłoszono upadłość spółki „A”. W takim wypadku termin
określony w art. 377 biegnie od umorzenia lub zakończenia postępowania
upadłościowego, a ponieważ postępowanie upadłościowe w odniesieniu do żadnej
z wymienionych Spółek nie zostało umorzone ani zakończone termin ten w ogóle
nie mógł rozpocząć biegu.
Przy orzekaniu pozbawienia praw, o których mowa w art. 373, podstawą
jest zawinione działanie osób wymienionych w art. 373 ust. 1. Z art. 373 ust. 2
wynika, że sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań.
Z aprobowanych przez Sąd Okręgowy ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika,
że stan niewypłacalności spółek „E.” i „A.” powstał jeszcze przed wejściem w życie
ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze i utrzymywał się przez cały czas
zarządu każdego z uczestników. Okoliczności niespłacania wymagalnych
zobowiązań nie mogła być nieznana członkom zarządu. Stopnia zawinienia
uczestników nie zmniejsza to, że stan niewypłacalności Spółek powstał przed
rozważanymi w tym postępowaniu okresami ich zarządu, trafnie bowiem Sąd
Okręgowy wskazał, że tak długo jak stan niewypłacalności nie ustąpi, trwa
obowiązek dłużnika zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zawinienie
uczestników postępowania i negatywne skutki dla kontrahentów niezgłoszenia
upadłości nie ulegają wątpliwości. Zarzut naruszenia art. 373 ust. 1 ustawy Prawo
upadłościowe i naprawcze także więc należy uznać za chybiony zaskarżone
skargami kasacyjnymi postanowienie.
Orzeczony w tej sprawie zakaz na podstawie art. 373 ust. 1 pkt 1 nie
zmienia ani nie uchyla postanowienia z dnia 23 lutego 2002 r., którym orzeczono
wobec M. Z. na podstawie art. 172
dawnego Prawa upadłościowego zakaz
prowadzenia działalności. Nie mogło więc dojść do naruszenia art. 523 k.p.c.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 21 ust. 2 ustawy - Prawo
upadłościowe i naprawcze przez jego niezastosowanie. Przepis ten dotyczy
legitymacji do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i w tej sprawie nie
mógł być stosowany, gdyż nie jest to sprawa o ogłoszenie upadłości.
6
Udział uczestnika M. – A. Z. w zarządzie Spółek wbrew zakazowi orzeczonemu w
2002 r. na podstawie at. 172
dawnego prawa upadłościowego zapewne dotknięty
był nieważnością. Skoro jednakże został członkiem zarządu spółek, które popadły
w stan niewypłacalności wadliwość sprawowanego zarządu nie zwalniała go od
ustawowego obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zarząd wbrew
orzeczonemu zakazowi świadczy natomiast o znacznym stopniu winy uczestnika.
Podniesiony w skardze kasacyjnej uczestniczki zarzut naruszenia art. 233
§ 1 w związku z art. 278 k.p.c. - przez przyjęcie jako dowodu w sprawie wypowiedzi
biegłego wykraczającej poza zakres udzielonego mu przez sąd zlecenia nie mógł
być skuteczny, gdyż stosownie do art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej
nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Z powyższych względów na mocy art. 39814
Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
postanowienia.