Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 214/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Herbert Szurgacz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z powództwa M. L.
przeciwko Zespołowi Szkół w A.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 lutego 2007 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B.
z dnia 25 kwietnia 2006 r., sygn. akt (...),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2005 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy ustalił, iż
powódka M. L. nabyła mianowanie z mocy prawa z dniem 31 sierpnia 1991 r. oraz
że pozostaje w stosunku pracy z pozwanym Zespołem Szkół w A. na podstawie
mianowania, w pełnym wymiarze czasu pracy zgodnie z posiadanymi przez
powódkę kwalifikacjami od dnia 1 września 2002 r. Sąd ustalił, iż w latach 1987 -
1988 powódka była zatrudniona w charakterze wychowawcy w Bursie Szkolnej w
B. Od 1.09.1988 r. do 28.02.1995 r. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku nauczyciela w Szkole Podstawowej w P. W okresie tego zatrudnienia
powódka korzystała z urlopu wychowawczego od 14.01.1990 r. do 9.06.1992 r. i od
30.09.1992 r. do 31.08.1993 r. Stosunek pracy został rozwiązany w związku z
likwidacją zakładu pracy. Następnie od 1.09.1995 r. do 31.08.1996 r. powódka
pracowała na stanowisku nauczyciela w Szkole Podstawowej w C. i od 1.09.1998 r.
do 31.08.2000 r. w Szkole Podstawowej w P. W tym czasie z dniem 29.07.2000 r.
uzyskała stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego. Od dnia
1.09.2000 r. powódka została zatrudniona w pozwanym Zespole Szkół w A.,
najpierw na czas określony do 31.08.2001 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku nauczyciela języka białoruskiego oraz na podstawie kolejnych umów o
pracę na czas określony: od 1.09.2001 r. do 31.08.2002 r. i od 1.09.2002 r. do
31.08.2005 r. Od dnia 1.09.2003 r. dokonano zmiany warunków umowy o pracę
łączącej strony w zakresie rodzaju wykonywanej pracy - powierzono powódce
wykonywanie obowiązków wychowawcy świetlicy szkolnej. W okresie zatrudnienia
w pozwanym zakładzie powódka odbyła staż awansu zawodowego nauczyciela
mianowanego i w dniu 22.08.2005 r. uzyskała stopień nauczyciela mianowanego.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji powódka wykazała interes prawny w rozumieniu
art.189 k.p.c., domagając się ustalenia sposobu nawiązania stosunku pracy z
pozwanym Zespołem Szkół w A . W świetle przepisów Karty Nauczyciela w wersji
obowiązującej na dzień nawiązania przez powódkę umowy o pracę w Szkole
Podstawowej w P. (1.09.1988 r.) po spełnieniu przez nauczyciela wszystkich
warunków do mianowania przewidzianych w art. 10 poza posiadaniem oceny pracy,
3
a obowiązku oceny nie dopełniono w okresie 3 lat od zatrudnienia, uzyskiwał on
mianowanie z mocy prawa. Uzyskanie przez nauczyciela mianowania z mocy
prawa oznaczało, że stosunek pracy przekształcał się w stosunek pracy z
mianowanie. Z materiału dowodowego w sprawie wynikało, że powódka przez
okres pracy w Szkole Podstawowej w P. nie została oceniona. Na dzień
31.08.1991 r., tj. ostatni dzień trzyletniego okresu zatrudnienia, M. L. spełniała
przesłanki wynikające z art. 10 pkt 1 - 6 KN, w tym również warunek trzyletniego
okresu zatrudnienia.
W ocenie Sądu korzystanie przez powódkę z urlopu wychowawczego w
okresie od 14.01.1990 r. do 9.06.1992 r. nie było przerwą w pracy w rozumieniu art.
10 ust.2 pkt 7 KN w pierwotnym brzmieniu, a zgodnie z obowiązującymi w tej dacie
przepisami wykonawczymi okres urlopu wychowawczego wliczany był do okresu
zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Pozwany posiadał bierną legitymację w
niniejszym procesie mimo, iż nie był on zakładem pracy, w którym powódka
uzyskała mianowanie z mocy prawa, bowiem skutek prawny polegający na
uzyskaniu mianowania z mocy prawa z uwagi na spełnienie przesłanek z art. 10 już
nastąpił, a ustalenie tego faktu ma jedynie charakter deklaratoryjny. Sam upływ
terminu 3 lat rodził skutek materialno - prawny, a interes prawny powódki w
ustaleniu mianowania dotyczy bezpośrednio stosunku pracy łączącego ją z
pozwanym. Zgodnie z art.7 przepisów przejściowych zawartych w ustawie z dnia
18.02.2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych
innych ustaw stwierdza, że nauczyciele-' zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy
na podstawie mianowania z tym dniem uzyskują z mocy prawa stopień nauczyciela
mianowanego i stają się nauczycielami zatrudnionymi na podstawie mianowania w
rozumieniu ustawy. Zdaniem Sądu ustalenie, że powódka nabyła mianowanie z
mocy prawa z dniem 31.08.1991 r., daje podstawę do przyjęcia, że na dzień
1.09.2002 r. powódka była zatrudniona na podstawie mianowania, zgodnie z
posiadanymi kwalifikacjami w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony na
stanowisku nauczyciela języka białoruskiego.
W apelacji pozwana szkoła zarzuciła, że sprzecznie z przepisami
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów
wychowawczych okres tego urlopu został powódce wliczony do wymaganego
4
okresu pracy nauczycielskiej.
Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2006 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B. zmienił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 22 grudnia
2005 r. i powództwo oddalił. W ocenie tego Sądu ustalenie przez Sąd Rejonowy ,
że powódka posiadała nieprzerwany okres zatrudnienia uprawniający do
mianowania, było nieprawidłowe. Niezasadnie bowiem do tego okresu Sąd zaliczył
okres urlopu wychowawczego, w sytuacji, gdy obowiązujące w tym przedmiocie
przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17.07.1981 r. w sprawie urlopów
wychowawczych (art.17 ust.2 pkt 3) wyraźnie taką możliwość wyłączały. W
konsekwencji nieprawidłowe było również ustalenie zawarte w pkt I wyroku
odnośnie spełnienia przez powódkę przesłanek zawartych w art. 10 ust.2 pkt 7
ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela w brzmieniu obowiązującym w dacie
tego ustalenia. Należy ponadto zaznaczyć, że uszło uwadze Sądu, iż instytucja
mianowania z mocy prawa została zniesiona nowelą do Karty Nauczyciela z dnia
14.06.1996 r. Zgodnie z art.5 noweli nauczyciele zatrudnieni w dniu jej wejścia w
życie na podstawie mianowania w jej rozumieniu. Do nauczycieli, którzy do dnia
wejścia w życie noweli nie zostali mianowani, a mieli okres zatrudnienia co najmniej
dwóch lat, stosowało się dotychczasowe przepisy dotyczące oceniania pracy
nauczyciela przez mianowanie, z wyłączeniem zasady uzyskiwania mianowania z
mocy prawa. Ustawa z dnia 14.06.1996 r. nadała nowe brzmienie art. 10 ust.2 pkt 7
KN, który przewidywał nawiązanie z nauczycielem stosunku pracy w drodze
mianowania, jeżeli bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie,
zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, pracę pedagogiczną w szkole w pełnym
wymiarze zajęć co najmniej przez 3 lata i w tym okresie uzyskał dwie oceny co
najmniej wyróżniające, na zasadach i w trybie określonym w art. 6a, lub
bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie, zgodnie z
wymaganymi· kwalifikacjami, pracę pedagogiczną w szkole w pełnym wymiarze
zajęć przez 4 lata i na koniec czwartego roku pracy uzyskał co najmniej ocenę
dobrą albo bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie jako
nauczyciel akademicki pracę dydaktyczną w szkole wyższej co najmniej przez 3
lata i uzyskał ocenę pozytywną w tym zakresie.
Nowe brzmienie art.l0 nadała nowela KN z dnia 18.02.2000 r., która powiązała
5
rodzaj nawiązywania z nauczycielem stosunku pracy z posiadanym przez
nauczyciela stopniem awansu zawodowego. Z dniem 29.07.2000 r. M. L. uzyskała
stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, a 22.08.2005 r. stopień
nauczyciela mianowanego. Powódka w dacie nawiązania stosunku pracy z
pozwanym Zespołem Szkół w A. (1.09.2002 r.) nie spełniała zatem, zdaniem Sądu
Okręgowego, warunków do zatrudnienia na podstawie mianowania. Jako
nauczyciel kontraktowy mogła być zatrudniona na podstawie umowy o pracę
zgodnie z art. 10 ust.4 KN, z zastrzeżeniem ust. 7, a zatem także na podstawie
umowy na czas określony.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył pełnomocnik powódki.
Zarzucił naruszenie prawa materialnego, art. 10 ust 2 pkt 7 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia
25 października 1991 r. do dnia do dnia 7 sierpnia 1996 r., „poprzez jego
niezastosowanie skutkujące przyjęciem, że skorzystanie przez M. L. z urlopu
macierzyńskiego powodowało przerwanie przez nią ciągłości zatrudnienia i tym
samym uchybiało wymogowi 3 lat nieprzerwanej pracy niezbędnej do nabycia
przez nią mianowania z mocy prawa, podczas gdy w myśl powołanego powyżej
przepisu, skorzystanie przez nauczyciela z innego urlopu niż zdrowotny - jeżeli jego
łączna długość nie przekracza 3 miesięcy - wlicza się do okresu nieprzerwanej
pracy, zaś gdy dojdzie do przekroczenia wskazanego powyżej czasu urlopu, okres
trzyletniej pracy przedłuża się o okres przerwy przekraczającej trzy miesiące, co w
efekcie skutkowało, że powódka M. L. nabyła mianowanie z mocy prawa z dniem
26 września 1994 r., a w związku z tym zawarta przez nią z pozwanym w dniu 1
września 2002 r. umowa, była umową na podstawie mianowania”. Wskazując na
powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i ustalenie, że powódka M. L.
nabyła mianowanie z mocy prawa z dniem 26 września 1994 r., oraz ustalenie, że
powódka M. L. pozostaje w stosunku pracy z pozwanym Zespołem Szkól w A. na
podstawie mianowania, w pełnym wymiarze czasu pracy zgodnie z posiadanymi
przez powódkę kwalifikacjami – od 1 września 2002 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (w skr.: KN) była
6
wielokrotnie nowelizowana, co spowodowało znaczne trudności w jej stosowaniu i
w konsekwencji stało się źródłem wielu sporów. Zmiany te obejmowały również
zasady zatrudniania nauczycieli. W pierwotnym brzmieniu ustawa przewidywała
mianowanie nauczycieli z mocy prawa jako podstawę zawiązania stosunku pracy.
Zgodnie z art. 10 nauczyciel, który spełnił warunki przewidziane w ustępie 2 pkt 1-
6 (m. in. dotyczące obywatelstwa, zdolności do czynności prawnych, kwalifikacji ),
jeżeli bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie przez co
najmniej dwa lata, w pełnym wymiarze zajęć, pracę pedagogiczną, która została
pozytywnie oceniona i jeżeli w okresie 3 lat od dnia zatrudnienia nie dopełniono
obowiązku oceny pracy nauczyciela, a spełnia on pozostałe warunki wymagane do
mianowania, uzyskuje mianowanie z mocy prawa. Na gruncie tego przepisu
przerwy w wykonywaniu pracy spowodowane urlopem wychowawczym nie
podlegały wliczeniu do okresu nieprzerwanej pracy pedagogicznej. Jednak już w
nowym brzmieniu tego przepisu, nadanym mu art. 97 ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty, do okresu nieprzerwanej pracy wliczało się przerwy z
powodu choroby lub urlopów innych niż wypoczynkowe, trwające łącznie nie dłużej
niż trzy miesiące. W przypadku przerwy trwającej dłużej niż trzy miesiące, okres
trzyletniej pracy przedłuża się o czas przerwy przekraczającej trzy miesiące (art. 10
ust. 2 pkt 7). Sąd Okręgowy przeoczył wymienioną zmianę Karty Nauczyciela,
skoncentrował się na brzmieniu przepisu art. 10 Karty w brzmieniu, jakie przepis
ten uzyskał w wyniku kolejnej zmiany , dokonanej ustawą z dnia 14 czerwca 1996
r. (Dz. U. Nr 87, poz. 396). Ustawa nie przewidywała już mianowania z mocy
prawa.
Konsekwencje konstrukcji mianowania z mocy prawa wyjaśniał Sąd
Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r.
(I PZP 14/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 89): 1. uzyskanie przez nauczyciela
mianowania z mocy prawa oznacza, że jego stosunek pracy – po spełnieniu
warunków przewidzianych w art. 10 ust. 2 pkt 7 Karty Nauczyciela - przekształca
się w stosunek pracy z mianowania; szkoła ma obowiązek wydania nauczycielowi
pisemnego potwierdzenia, że uzyskał on mianowanie z mocy prawa; 2 stosunki
pracy nauczyciela nawiązane z innymi szkołami niż szkoła, w której uzyskał on
7
mianowanie z mocy prawa, podlegają tym samym przepisom, które mają
zastosowanie do nauczycieli mianowanych w drodze aktu mianowania i następnie
podejmujących pracę w innej szkole lub szkołach;3 zawarcie w nowej szkole z
nauczycielem umowy o pracę, bez względu na jej rodzaj, mimo że w poprzedniej
szkole uzyskał on mianowanie z mocy prawa, oznacza nawiązanie z nim stosunku
pracy z mianowania, chyba że zachodzą okoliczności, w których przewidziane jest
zawieranie z nauczycielem umowy o pracę.
W przytoczonym stanie prawnym zarzut skargi kasacyjnej naruszenia art. 10
ust. 2 pkt 7 Karty Nauczyciela w brzmieniu nadanym powołaną ustawą o systemie
oświaty z 7 września 1991 r. jest usprawiedliwiony. Rozpoznając sprawę ponownie
Sąd Okręgowy będzie miał również na uwadze, że powołany przepis wymaga
nieprzerwanej pracy pedagogicznej. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym
podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2000
r., że warunek uzyskania przez nauczyciela mianowania z mocy prawa w postaci
nieprzerwanej pracy w szkole, liczonej od dnia zatrudnienia, oznaczał pracę w
jednej szkole( I PKN 622/99, OSNP 2001, nr 20, poz. 613).
Z przytoczonych motywów, na podstawie art. 39815
k.p.c. orzeczono jak w
sentencji wyroku.