Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 460/06
POSTANOWIENIE
Dnia 21 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z wniosku E.Z., D.T., M.S., B.Ł., G.B., R.L., K.N. i H.M.
przy uczestnictwie W.B., W.G. i M.K.
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2007 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania M.K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 29 czerwca 2006 r., sygn. akt [...],
1. uchyla zaskarżone postanowienie w punkcie drugim (pkt 2),
2. nie obciąża wnioskodawców kosztami postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 5 września 2005 r. Sąd Rejonowy w W. orzekł o
pozbawieniu uczestników postępowania W.B., W.G. i M.K. prawa prowadzenia
działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady
nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie
państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu na okres 5 lat. Prawną
podstawą orzeczenia stanowiły art. 373 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r.
– Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) w związku z art.
5 § 1 i 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934
r. – Prawo upadłościowe (jedn. tekst Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.).
Powyższe postanowienie zaskarżyli wszyscy uczestnicy postępowania z tym, że
W.B. i W.G. uczynili to we wspólnym piśmie procesowym natomiast M.K. w
odrębnym piśmie procesowym nadanym na pocztę w dniu 4 października 2005 r.
(k. – 544), a następnie, powtórnie nadanym w dniu 5 października 2005 r. (k. –
569). Apelacja uczestnika M.K. została odrzucona postanowieniem Sądu
Rejonowego z dnia 24 lutego 2006 r. z uwagi na nieuzupełnienie w wyznaczonym
terminie jej braków formalnych po uprzednim oddaleniu wniosku tego uczestnika o
przywrócenie terminu do uzupełnienia braków, natomiast apelacji pozostałych
uczestników postępowania Sąd Rejonowy nadał bieg. W związku z zaskarżeniem
postanowienia odrzucającego apelację Sądowi Okręgowemu w W. zostało
przedstawione do rozpoznania także zażalenie uczestnika M.K. Sąd Okręgowy
obydwa w/w środki odwoławcze rozpoznał w dniu 29 czerwca 2006 r.
Postanowieniem wydanym pod sygnaturą akt [...] uchylił orzeczenie Sądu
Rejonowego o odrzuceniu apelacji wskazując, że bezzasadnie został oddalony
wniosek M.K. o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków formalnych apelacji.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy uchylił w stosunku do W.B. i
W.G. orzeczenie Sądu Rejonowego o zakazie prowadzenia działalności
gospodarczej i pełnienia określonych funkcji i w tym zakresie przekazał sprawę
Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania jednocześnie oddalając
apelację w pozostałej części. Sąd Okręgowy uznał, że apelacja w stosunku do M.K.
3
podlegała oddaleniu jako bezzasadna ze względu na nie przedstawienie żadnych
zarzutów usprawiedliwiających jej uwzględnienie, także wobec tego ostatniego.
W skardze kasacyjnej dotyczącej orzeczenia o oddaleniu apelacji
w pozostałym zakresie (pkt 2 sentencji wyroku Sądu Okręgowego) uczestnik
postępowania M.K. zarzucił naruszenie przepisów postępowania – art. 378 § 1 i 2
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 i art. 379 pkt 5 k.p.c. i wnosił o uchylenie postanowienia
Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W przypadku wielości osób, którym zarzucono winę w rozumieniu art. 373
ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego możność pozbawienia prawa
prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji podlega
rozważeniu wobec każdej z tych osób w sposób zindywidualizowany. Przedmiotem
badania i oceny sądu jest kwestia jakie obowiązki ciążyły na każdej z nich, oraz,
czy zachowanie każdej z nich wyczerpuje przesłanki przewidziane w pkt 1-4
wskazanego przepisu. Może się okazać, że zarówno, gdy obowiązki kilku osób były
różne, jak i gdy obowiązki te były takie same, sankcja w postaci pozbawienia praw
powinna dotknąć wszystkie osoby ale może się też okazać, że powinna dotyczyć
tylko niektórych z wymienionych osób. W sprawie o pozbawienie prawa
prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji każda z osób
występuje w obronie własnego interesu prawnego wyrażającego się w zachowaniu
praw, które w niczym nie są związane z takimi samymi prawami pozostałych
uczestników postępowania i które mocą orzeczenia sądu mogą być utracone przez
wzgląd na indywidualne obowiązki dotyczące konkretnej osoby. W takiej sprawie po
stronie uczestników postępowania nie zachodzi współuczestnictwo procesowe
uprawniające do podejmowania czynności procesowych przez niektórych z nich ze
skutkiem wobec pozostałych. Instytucja współuczestnictwa ma zastosowanie
w procesie (art. 72 – 74 k.p.c.) i nie znajduje zastosowania w postępowaniu
nieprocesowym. Stanowi to oczywistą konsekwencję samej istoty postępowania
nieprocesowego, w którym wynik postępowania, dotyczący praw określonych osób,
4
a nie wspólności praw lub obowiązków tych osób (art. 510 § 1 k.p.c.) przesądza
o jednoczesnym wspólnym ich uczestnictwie w postępowaniu.
Wobec braku wskazania w zaskarżonym postanowieniu prawnej podstawy
orzekania w stosunku do uczestnika M.K. trudno dociec przyczyn stanowiska Sądu
Okręgowego w tym zakresie. Nie można by jednak zarzucić zaskarżonemu
orzeczeniu naruszenia art. 378 § 2 k.p.c., ponieważ ten przepis mógłby doznać
naruszenia gdyby Sąd Okręgowy orzekał w postępowaniu procesowym i na rzecz
współuczestnika, który orzeczenia nie zaskarżył, podczas gdy Sąd Okręgowy
orzekał w postępowaniu nieprocesowym oraz uznał, że apelacja uczestników,
którzy ją wnieśli była skuteczna także wobec uczestnika M.K. Zarzut skarżącego
dotyczący art. 378 § 2 k.p.c. był więc z gruntu chybiony. Również bezzasadny był
zarzut nieważności postępowania z powodu pozbawienia skarżącego możności
obrony jego praw w postępowaniu apelacyjnym. Możność podjęcia obrony
uczestnik M.K. miał zapewnioną przez to, że Sąd Apelacyjny dopuścił go do udziału
w sprawie. Ewentualne uchybienia Sądu w zakresie umożliwienia skarżącemu
osobistego (a nie przez pełnomocnika) udziału w rozprawie apelacyjnej nie mogłyby
być ocenione w kategorii naruszenia art. 379 pkt 5 k.p.c., lecz co najwyżej innego
uchybienia procesowego mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Wymagałoby to jednak wskazania w skardze kasacyjnej jakiemu
przepisowi uchybił Sąd Apelacyjny odmawiając odroczenia rozprawy apelacyjnej
i jaki to miało wpływ na wynik sprawy w stosunku do skarżącego. Takich zarzutów
skarga nie zawiera.
Skarga kasacyjna podlegała jednak uwzględnieniu. Skutecznie skarżący powołał
się na naruszenie art. 378 § 1 k.p.c.
Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego apelacja uczestników W.B. i W.G. nie
została wniesiona na rzecz uczestnika M.K. w związku z czym orzeczenie o
oddaleniu apelacji w pozostałej części było bezprzedmiotowe i jako takie nie
mogło się ostać. Z treści apelacji wynika jednoznacznie, w tym także ze
sformułowania „zaskarżamy w całości”, że apelacja dotyczyła orzeczenia Sądu
Rejonowego wyłącznie w części obejmującej orzeczone zakazy w stosunku do
wnoszących apelację. Jakiekolwiek ewentualne wątpliwości usuwała konstatacja,
5
że uczestnik postępowania M.K. wniósł własną apelację, która – po uchyleniu
postanowienia o jej odrzuceniu – oczekuje na nadanie biegu.
Z tego względu Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie w części
obejmującej oddalenie apelacji w pozostałym zakresie (pkt 2) – art. 39815
§ 1 k.p.c.
in fine.
Uwzględnienie skargi kasacyjnej nastąpiło w przeważającym stopniu
w wyniku okoliczności, które nie zostały przedstawione przez skarżącego
w związku z czym, pomimo formalnego pozostawania wnioskodawców w sytuacji
strony przegrywającej sprawę Sąd Najwyższy odstąpił od obciążenia ich kosztami
postępowania kasacyjnego (art. 10 k.p.c.).