Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 409/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa M. G.
przeciwko M. R.
o zobowiązanie,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 13 kwietnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 24 stycznia 2006 r.,
Uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu w […] do ponownego rozpoznania pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2006 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w K. z dnia 30 lipca 2004 r. w ten sposób, że oddalił powództwo M. G.
przeciwko M. R. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo ustalając, że pozwany M. R.
jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w K. oraz właścicielem
znajdującego się na tej nieruchomości domu mieszkalnego. W dniu 5 lipca 2002 r.
strony zawarły w formie aktu notarialnego umowę przedwstępną sprzedaży prawa
użytkowania wieczystego gruntu oraz własności budynku za kwotę 250.000 zł.
Pozwany otrzymał całą kwotę w dniu zawarcia umowy przedwstępnej. Umowa
przyrzeczona miała zostać zawarta do dnia 5 października 2002 r., z tym, że
sprzedającemu przysługiwało prawo odstąpienia od umowy pod warunkiem zwrotu
kupującemu kwoty 250.000 zł lub równowartości 61.000 USD według średniego
kursu NBP z daty zwrotu - wybór należał do kupującego. Umowa przedwstępna
miała stanowić zabezpieczenie pożyczki w kwocie 250.000 zł udzielonej M. R.
przez M. G. Powód bezskutecznie wzywał pozwanego do zawarcia umowy
przyrzeczonej. Roszczenie o zawarcie tej umowy nie jest przedawnione. Dokonując
ustaleń Sąd pominął dowód z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości,
a także dowód z przesłuchania stron, gdyż pozwany bez usprawiedliwienia nie
stawił się na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku.
Sąd uznał roszczenie za zasadne. Zarzut nieważności umowy z uwagi na
pozorność nie jest zasadny, gdyż strony zawarły umowę przedwstępną jako
swoistą formę zabezpieczenia roszczenia o zwrot pożyczki. Ponadto pozorność nie
występuje, gdyż powód nie wyraził zgody na złożenie pozornego oświadczenia
woli. Umowa stron nie miała na celu ukrycia umowy pożyczki, a świadczy o tym
uregulowanie w umowie prawa odstąpienia.
Rozpoznając apelację pozwanego Sąd drugiej instancji doszedł do
przekonania, że roszczenie powoda jest przedawnione. Strony ustaliły, że umowa
zostanie zawarta do dnia 5 października 2002 r. W tym dniu rozpoczął bieg roczny
termin przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej.
3
W konsekwencji termin przedawnienia upłynął w dniu 5 października 2003 r.,
a pozew został wniesiony w dniu 6 października 2003 r. W stosunku do terminu
przedawnienia nie mają zastosowania przepisy dotyczące terminu, w szczególności
art. 115 k.c. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny nie analizował dalszych zarzutów
apelacji. Na marginesie zauważył jedynie, że pominięcie dowodu z przesłuchania
stron wywołuje wątpliwości. Pozwany został wezwany do osobistego stawiennictwa,
jednak dowód doręczenia wezwania podpisała E. R. „żona", przy czym, jak wynika
z zeznań świadka E. S., pozwany jest rozwiedziony. W tej sytuacji wysoce wątpliwa
jest prawidłowość doręczenia wezwania.
Skarga kasacyjna powoda oparta została na pierwszej podstawie kasacyjnej
i zawiera jeden zarzut - naruszenie art. 115 k.c. Powód podnosi także, że skarga
jest oczywiście zasadna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest oczywiście zasadna. Uszło uwagi Sądu Apelacyjnego, że mamy
do czynienia z terminem przedawnienia, a w przepisach regulujących ten skutek
upływu czasu nie zostały zawarte odrębne reguły dotyczące sposobu obliczania
terminów. Musi to oznaczać, że do biegu terminu przedawnienia znajdują
zastosowanie ogólne przepisy dotyczące terminu, a więc art. 110 - 116 k.c. Z art.
110 k.c. wynika zaś, że jeżeli ustawa, orzeczenie sądu lub decyzja innego organu
państwowego albo czynność prawna oznacza termin nie określając sposobu jego
obliczenia stosuje się „przepisy poniższe". Ani przepisy dotyczące przedawnienia
ani przepisy dotyczące umowy przedwstępnej nie określają sposobu obliczania
terminu przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej. W sposób
oczywisty zatem do określenia końca terminu przedawnienia tego roszczenia
należy stosować art. 115 k.c., z którego wynika, że w sytuacji, gdy koniec terminu
przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.
Dzień 5 października 2003 r. przypadał w niedzielę, a więc dzień ustawowo
wolny od pracy. Oznacza to, że termin upływu przedawnienia roszczenia powoda
o zawarcie umowy przyrzeczonej upływał dnia 6 października 2003 r. i w tym dniu
został wniesiony pozew. Roszczenie nie uległo zatem przedawnieniu, a zarzut
naruszenia art. 115 k.c. jest uzasadniony.
4
W rozpoznawanej sprawie niezbędne było jednak uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w celu rozpoznania przez
Sąd drugiej instancji zarzutów apelacyjnych. Należy także wskazać na trafność
uwagi Sądu Apelacyjnego dotyczącej prawidłowości zawiadomienia pozwanego
o terminie rozprawy. Uznając niestawiennictwo pozwanego za nieusprawiedliwione
Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania stron. Tymczasem
w okolicznościach rozpoznawanej sprawy dowodowi temu należy przypisać istotne
znaczenie, gdyż może on doprowadzić do ustalenia rzeczywistej woli stron umowy
zawartej 5 października 2002 r. i, co za tym idzie, charakteru i celu tej umowy.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
jc