Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 21/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej […]
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "S."
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 kwietnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 maja 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanej na rzecz
powódki kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowa Spółdzielnia, z której – w wyniku podjęcia uchwały o jej podziale
– wyodrębniła się pozwana Spółdzielnia, dochodziła od pozwanej zapłaty za dwa
lokale użytkowe znajdujące się w budynku, do którego prawo własności przeszło na
pozwaną z mocy § 4 pkt 1 uchwały z dnia 23 lutego 2002 r. o podziale Spółdzielni.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo uznając, że w postępowaniu
sądowym mającym za przedmiot rozliczenia z tytułu dokonanego podziału
spółdzielni możliwe jest powoływanie się na wady uchwały o podziale jako podjętej
z naruszeniem art. 108 pr. spółdzielczego. Sąd ten uznał, że zapisy wspomnianej
uchwały dotyczące planu podziału składników majątkowych nie mogą być uznane
za wiążące, w tym także zapis o zobowiązaniu pozwanej do spłaty równowartości
dwóch lokali użytkowych.
Sąd drugiej instancji uwzględnił apelację powódki w ten sposób, że wyrokiem
reformatoryjnym zasądził od pozwanej dochodzoną przez powódkę kwotę
78.831 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania. W ocenie Sądu
odwoławczego niedopuszczalne jest zajmowanie się formalną niezgodnością
z prawem uchwały o podziale w procesie o zapłatę należności uregulowanych w tej
uchwale, zwłaszcza przy braku jakichkolwiek zarzutów pozwanej dotyczących
niezgodności z prawem uchwały o podziale i utworzeniu nowej spółdzielni.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że w postępowaniu rejestrowym nie było
kwestionowane postanowienie zarządzające dokonanie wpisu pozwanej do
rejestru, a zatem nie nastąpiło podważenie mocy dowodowej dokumentu
stanowiącego podstawę wpisu. Zdaniem Sądu drugiej instancji, pozwana nigdy nie
sformułowała zarzutu nieważności uchwały o podziale spółdzielni, podnosząc
jedynie takie okoliczności, jak niedoręczenie jej operatu szacunkowego będącego
podstawą wyceny lokali użytkowych, zawyżoną cenę tych lokali w stosunku do cen
rynkowych, oraz nieodpłatne otrzymanie prawa własności działek. Sąd Apelacyjny
podkreślił, że w uchwale podziałowej uwzględniony został udział pozwanej
w wartości lokali użytkowych i odliczony od ich ogólnej wartości, a pozwana
3
skutecznie nie podważyła dowodów przedstawionych przez powódkę, kwestionując
sposób naliczenia dochodzonej należności i jej wymagalności.
Skarga kasacyjna pozwanej oparta została na obu podstawach kasacyjnych.
Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 108 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uzasadniono przekroczeniem granic
swobodnej oceny dowodów prowadzącej „... do pojawienia się okoliczności z art.
388 § 1 k.p.c...” oraz przepisów art. 111 ustawy Prawo spółdzielcze.
W uzasadnieniu skargi pozwana wywodzi, że uchwała o podziale była
dotknięta istotną wadą polegającą na braku zatwierdzenia sprawozdania
finansowego oraz planu podziału, co skutkuje tym, że zawarty w niej plan podziału
majątku nie może być wiążący i nie może stanowić źródła rozliczeń majątkowych.
Pozwana twierdzi, że w toku sprawy kwestionowała ważność uchwały o podziale,
a odmienne stanowisko Sądu Apelacyjnego jest niezasadne. Wskazuje na
poniesioną szkodę wyrażającą się obowiązkiem zapłaty ceny za lokale użytkowe,
których nie nabyła w drodze umowy sprzedaży, a wyłącznie w drodze podziału
majątku macierzystej spółdzielni.
Powódka w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o oddalenie skargi
i o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego. Zdaniem powódki brak
zaskarżenia i podważenia we właściwym trybie zarówno uchwały o podziale, jak też
postanowienia zarządzającego dokonanie wpisu przesądza o tym, że nie
podważono mocy dowodowej dokumentu będącego podstawą wpisu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie wobec braku w niej
uzasadnionych podstaw.
Chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uzasadniony
przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów. Z mocy art. 3983
§ 3 k.p.c.
podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów. Wobec powyższego można jedynie ubocznie stwierdzić, że
skarżąca nie wskazała nawet dowodów, które w jej ocenie zostały ocenione przez
Sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów.
4
W tej sytuacji oceny zarzutów mieszczących się w ramach pierwszej
podstawy kasacyjnej należało dokonać z uwzględnieniem ustalonego stanu
faktycznego, będącego podstawą orzekania dla Sądu drugiej instancji.
Nietrafny okazał się zarzut błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania
art. 108 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tj. Dz. U. 2003 r., Nr
188, poz. 1848 ze zm.) określonej dalej skrótem „pr.spółdz.”. Przepis art. 108 pr.
spółdz. składa się z dwóch paragrafów, z których pierwszy określa uprawnienie
spółdzielni do podzielenia się i wskazuje tryb dokonania takiego podziału, natomiast
§ 2 wymienionego artykułu wymienia obligatoryjne elementy uchwały o podziale
spółdzielni. Sąd Apelacyjny nie interpretował przepisów zawartych w żadnym z obu
paragrafów art. 108 pr. spółdz., ponieważ za interpretację tych przepisów – wbrew
stanowisku skarżącej – nie można uznać stwierdzenia Sądu Apelacyjnego, że
niedopuszczalne jest zajmowanie się kwestią formalnej niezgodności z prawem
uchwały podziałowej w procesie o zapłatę należności uregulowanych w tej uchwale.
Stwierdzenie to, nie będąc wprost wykładnią normy zawartej w przepisie objętym
zarzutem naruszenia, jest zresztą samo w sobie trafne, a nadto zgodne
z poglądami prezentowanymi w piśmiennictwie. Zważyć bowiem należy, że
elementem wiążących ustaleń zaskarżonego wyroku jest m.in. ustalenie, że
wydane w postępowaniu rejestrowym postanowienie zarządzające dokonanie
wpisu pozwanej do rejestru, na podstawie uchwały o podziale spółdzielni, nie było
kwestionowane w drodze wniesienia od niego środka zaskarżenia. Sąd Najwyższy
w składzie rozpoznającym skargę aprobuje wyrażony w piśmiennictwie pogląd, że
następstwem konstytutywnego charakteru wpisu spółdzielni do rejestru jest
sanujący skutek tego wpisu, a ewentualne uchybienia natury formalnej, które
wystąpiły przy podjęciu uchwały lub nieprawidłowości dotyczące jej treści nie
pozbawiają skuteczności tej uchwały przez cały czas istnienia wpisu w rejestrze.
Innymi słowy, brak skutecznego podważenia postanowienia zarządzającego
dokonanie wpisu spółdzielni do właściwego rejestru ma ten skutek, że nie zostaje
podważona moc dowodowa uchwały stanowiącej podstawę dokonanego wpisu,
ponieważ rezultat taki mógłby zostać osiągnięty albo na podstawie odpowiedniego
orzeczenia sądu odwoławczego wydanego w postępowaniu rejestrowym, albo w
wyniku uprzedniego uwzględnienia powództwa wytoczonego na podstawie art. 42 §
5
3 i 4 pr. spółdz. (uchwała SN z dnia 8 lipca 1992 r. III CZP 82/92, OSP 1993 r., Nr
7-8, poz. 151).
W konsekwencji powyższego stwierdzić należy, że uchwała o podziale spółdzielni
i utworzeniu w jej wyniku nowej spółdzielni, stanowiąca podstawę dokonanego
wpisu do rejestru, nie może być skutecznie kwestionowana z powodu jej
niezgodności z prawem w drodze zarzutu zgłoszonego w sprawie wszczętej
powództwem spółdzielni która uległa podziałowi przeciwko nowopowstałej
spółdzielni o zapłatę należności określonych w uchwale o podziale
(por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 26 marca 2002 r., III CKN 752/00, niepubl.).
Wbrew stanowisku strony skarżącej, pominięcie w uchwale o podziale
spółdzielni jej obligatoryjnych elementów określonych w art. 108 § 2 pr. spółdz. nie
skutkuje sankcją bezwzględnej nieważności tej uchwały, a wspomniana wadliwość
sprawia, że uchwała nią dotknięta nie jest prawnie skuteczna (uchwała SN z dnia
6 sierpnia 1991 r., III CZP 68/91, OSNCP 1992, nr 3, poz. 46; postanowienie SN
z dnia 7 maja 1992 r., I CRN 59/92, OSNCP 1993, Nr 4, poz. 65; wyrok SN z dnia
16 grudnia 1998 r. III CKN 82/98, niepubl; wyrok SN z dnia 16 kwietnia 1999 r.,
II CKN 275/98, niepubl.). Argumentem przemawiającym za wystąpieniem takiego
właśnie skutku, a nie sankcji bezwzględnej nieważności uchwały, są instrumenty
zmierzające do skorygowania wadliwej uchwały przewidziane przepisami art. 108a
§ 4 i § 6 pr. spółdz. (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 6 grudnia 2006 r., IV SK
222/06, niepubl.).
Wynikający z art. 111 pr. spółdz. skutek dokonanego podziału spółdzielni
w postaci przejścia na powstającą spółdzielnię z chwilą jej zarejestrowania
składników majątkowych oraz praw i zobowiązań nie może być rozumiany - jak to
sugeruje skarżąca – jako wyłącznie nieodpłatne przekazanie, jeżeli uchwała
o podziale zawiera w tej materii odmienne postanowienie, a nie została ona
uprzednio skutecznie podważona we właściwym trybie.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 4 pkt 2
6
rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu
(Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).