Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BU 26/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o świadczenie rehabilitacyjne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 czerwca 2007 r.,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych […]
z dnia 24 stycznia 2005 r.,
oddala skargę
Uzasadnienie
Wnioskodawca J. P. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
2
Społecznych z dnia 24 stycznia 2005 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego z
dnia 6 października 2004 r. i oddalającego odwołanie ubezpieczonego od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 czerwca 2004 r.
Skarga została oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art.
138 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie, że przyznane skarżącemu
świadczenie rehabilitacyjne stało się świadczeniem nienależnym, art. 84 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
poprzez uznanie skarżącego za osobę, która pobrała nienależne świadczenie
pieniężne z ubezpieczeń społecznych oraz art. 18 ust. 4 w związku z art. 66 ust. 2
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez uznanie, że świadczenie
rehabilitacyjne przyznane zostało skarżącemu bez podstawy prawnej, bądź prawo
do niego ustało. Skarżący zarzucił także naruszenie przepisów postępowania, które
mogło mieć wpływ na wynik sprawy, polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd
okoliczności, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował zasadności
przyznania mu świadczenia rehabilitacyjnego.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne
z prawem, ponieważ Sąd drugiej instancji uznał wnioskodawcę za osobę
pobierającą nienależne świadczenie całkowicie bezpodstawnie, skoro nie ziścił się
żaden z warunków określonych w art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych. Nie zachodziły także przesłanki z art. 18 ust. 4 oraz art. 66 ust. 2
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa, jak również wynikające z art. 138 ust. 2 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zdaniem skarżącego, Sąd
Okręgowy w Ś. w sprawie VII U …/04 popełnił błąd, przyznając mu prawo do renty
z tytułu niezdolności do pracy od 25 listopada 2003 r., zamiast od dnia
następującego po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Skoro
jednak konstytutywny wyrok przesądził o dacie wypłaty renty, to pomimo
równoczesnego pobierania przez skarżącego dwóch wyłączających się świadczeń
z ubezpieczeń społecznych, nie ma podstaw do uznania, iż świadczenie
rehabilitacyjne było nienależne. Skarżący podniósł, że niezgodny z prawem wyrok
3
Sądu Okręgowego wyrządził mu szkodę w postaci konieczności zwrotu pobranego
wcześniej świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie 5055, 60 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stan faktyczny uwzględniony przez Sąd drugiej instancji był jednoznaczny.
Wnioskodawca J. P. wystąpił w dniu 27 października 2003 r. do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy.
Decyzją z dnia 19 grudnia 2003 r. organ rentowy odmówił prawa do renty,
przyznając ubezpieczonemu świadczenie rehabilitacyjne na okres od 25 listopada
2003 r. do 23 marca 2004 r. Od decyzji odmawiającej prawa do renty
wnioskodawca odwołał się do Sądu Okręgowego, który wyrokiem z dnia 20
kwietnia 2004 r. w sprawie U …/04 przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z
tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 25 listopada 2003 r. do 27
października 2005 r. Do dnia 24 listopada 2003 r. wnioskodawca pobierał zasiłek
chorobowy. W okresie od 25 listopada 2003 r. do 23 marca 2004 r.
ubezpieczonemu wypłacono świadczenie rehabilitacyjne w łącznej kwocie 5055, 60
zł. Decyzją z dnia 23 czerwca 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że
świadczenie rehabilitacyjne wypłacone J. P. było świadczeniem pobranym
nienależnie i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu wypłaconej z tego tytułu kwoty
5055, 60 zł. Sąd Rejonowy wyrokiem z 6 października 2004 r. uwzględnił odwołanie
wnioskodawcy od tej decyzji, uznając że wypłacone świadczenie rehabilitacyjne nie
było pobrane nienależnie, bowiem nie zostały spełnione przesłanki z art. 84 ust. 1 i
ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Odmowa zastosowania przez Sąd pierwszej instancji powyżej wskazanych
przepisów i ich zastosowanie przez Sąd drugiej instancji wynikały z odmiennej
oceny okoliczności ubiegania się przez wnioskodawcę o rentę z tytułu niezdolności
do pracy również na ten okres, przez który wypłacano mu świadczenie
rehabilitacyjne, przyznane przez organ rentowy w związku z negatywnym
załatwieniem wniosku o rentę przy jednoczesnym uznaniu, że ubezpieczony spełnił
warunki uprawniające do świadczenia rehabilitacyjnego. Sąd pierwszej instancji
przyjął w szczególności, że skutkiem wypłacania świadczenia rehabilitacyjnego,
nawet wówczas, gdy ubezpieczony w tym okresie spełnia faktycznie przesłanki
uprawniające go do renty z tytułu niezdolności do pracy, jest powstanie prawa do
4
renty dopiero z dniem zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Tym
samym, przyznanie prawomocnym wyrokiem Sądu prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy również na okres wcześniejszy nie może spowodować
uznania pobieranego w tym samym czasie świadczenia rehabilitacyjnego za
nienależne, bowiem nie ma możliwości stwierdzenia, że wypłacone zostało mimo
zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia albo
wstrzymania jego wypłaty, co jest jednym z elementów definicji nienależnie
pobranego świadczenia w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2007r., Nr 11,
poz. 74 ze zm.).
Sąd Okręgowy, nie negując tego, że zgodnie z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.), prawo do renty z tytułu
niezdolności do pracy powstaje z dniem zaprzestania pobierania świadczenia
rehabilitacyjnego, wyraził jednak zapatrywanie, że ubieganie się przez
ubezpieczonego o rentę z tytułu niezdolności do pracy również w okresie, na który
przyznano mu świadczenie rehabilitacyjne, oznacza faktycznie kwestionowanie
przez samego wnioskodawcę prawa do takiego świadczenia, skoro przesłanek
uprawniających do renty i świadczenia rehabilitacyjnego nie można spełniać
równocześnie. Tym samym uwzględnienie wyrokiem Sądu odwołania od decyzji
poprzez przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy również w okresie, przez
który wnioskodawca pobierał świadczenie rehabilitacyjne, jest równoznaczne ze
stwierdzeniem braku prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, co przy
jednoczesnym pouczeniu wnioskodawcy o tym, że osobie uprawnionej do renty z
tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje uprawnienie do świadczenia
rehabilitacyjnego, wypełnia definicję świadczenia pobranego nienależnie w
rozumieniu art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Biorąc pod uwagę powyższe, wskazać należy, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, usytuowana wśród
nadzwyczajnych środków zaskarżenia, mająca na celu uzyskanie odszkodowania z
tytułu niezgodnego z prawem działania władzy publicznej przez wydanie
orzeczenia, może odnieść zamierzony skutek tylko wówczas, gdy zarzucane w niej
5
naruszenie prawa ma charakter kwalifikowany, elementarny i nie może być
rozumiana jako środek prowadzący do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych
w odniesieniu do każdego wadliwego wyroku (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, Dz. U. Nr 145, poz. 1638). Gdy
się zważy, że przy wydawaniu każdego orzeczenia sądowego dokonywana jest
wykładnia stosowanego prawa, z istoty swej otwarta na wielość możliwych
interpretacji, za niezgodne z prawem można uznać tylko orzeczenie oczywiście
sprzeczne z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo takie, które zostało
wydane w wyniku wykładni oczywiście błędnej lub wadliwego zastosowania prawa
widocznych bez głębszej analizy prawniczej. W związku z tym nie można stwierdzić
niezgodności z prawem orzeczenia opartego na przepisie prawa, którego treść
dopuszcza możliwość różnych interpretacji i gdy za każdą z nich przemawiają
uzasadnione argumenty (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia z 18 stycznia 2006
r., II BP 1/05, OSNP 2006 nr 23 –24, poz. 351, z dnia 13 grudnia 2005 r., II BP
3/05, OSNP 2006 nr 21 - 22, poz. 323, czy z dnia 9 marca 2006 r., II BP 6/05,
OSNP 2007 nr 3-4, poz.42).
Ocenie prawnej zaprezentowanej przez Sąd drugiej instancji trudno przypisać
oczywistą wadliwość, skoro na skutek wyroku uwzględniającego odwołanie
wnioskodawcy, tj. w zgodzie z jego żądaniem, ustalone zostało, że spełniał warunki
uzasadniające prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres przypadający
po zakończeniu okresu zasiłkowego, co wykluczało jego uprawnienie do
świadczenia rehabilitacyjnego w tym samym okresie. Zgodnie z obowiązującymi
przepisami, osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy nie może
bowiem równocześnie spełniać warunków uzasadniających pobieranie świadczenia
rehabilitacyjnego. Tym samym niedopuszczalne jest uzyskiwanie tego rodzaju
świadczeń z ubezpieczenia społecznego w zbiegu, czyli równocześnie, a zatem w
razie zajścia takiej sytuacji, jedno z nich musi być uznane za wypłacone
ubezpieczonemu faktycznie bezpodstawnie. Sąd Okręgowy, inaczej niż Sąd
Rejonowy, przyjął, że takim świadczeniem w okresie od 25 listopada 2003 r. do 23
marca 2004 r. była nie renta z tytułu niezdolności do pracy, a świadczenie
rehabilitacyjne wypłacone wnioskodawcy, biorąc pod uwagę prawomocny wyrok
przesądzający o spełnieniu w tym okresie przez ubezpieczonego warunków
6
uprawniających go do renty. Takiej ocenie nie można postawić zarzutu oczywistej
wadliwości w powyżej wskazanym rozumieniu, a zastosowanie do rozstrzygnięcia
sprawy art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest jedynie
logiczną jej konsekwencją. Te same argumenty odnieść należy do postawionego
przez skarżącego zarzutu naruszenia art. 18 ust. 4 w związku z art. 66 ust. 2
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 2005 r., Nr
31, poz. 267 ze zm.), skoro rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji opierało się
właśnie na stwierdzeniu braku po stronie skarżącego prawa do świadczenia
rehabilitacyjnego. Przepis art. 138 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie stanowił zaś podstawy zaskarżonego
wyroku (nienależnym świadczeniem, według Sądu Okręgowego, nie była renta z
tytułu niezdolności do pracy, a świadczenie rehabilitacyjne), wobec czego nie mógł
być przez Sąd naruszony. Usprawiedliwionej podstawy skargi nie może też
stanowić zarzut naruszenia bliżej nieokreślonych przepisów postępowania, bo nie
został skonkretyzowany w sposób, który umożliwia zajęcie wobec niego
jakiekolwiek stanowiska.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., orzekł jak
w sentencji.