Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 127/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa "T."
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
przeciwko Miastu P.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 27 czerwca 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 13 października 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powód – Przedsiębiorstwo […] żądał uzgodnienia treści księgi wieczystej z
rzeczywistym stanem prawnym poprzez: 1) wyłączenie z księgi wieczystej Kw nr
[…], prowadzonej przez Sąd Rejonowy w P., nieruchomości oznaczonej w
ewidencji nieruchomości jako działka nr 6/29 o obszarze 844 m2
; 2) założenia dla
tej nieruchomości odrębnej księgi wieczystej; 3) wpisanie w dziale II nowo
założonej w ten sposób księgi jako właściciela pozwanego Miasta P. Powód
wywodził, że wspomniana działka nr 6/29 stanowi własność strony pozwanej i stałą
się drogą na mocy decyzji Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru z dnia 15
listopada 1999 r., zapadłej w związku z podziałem większej nieruchomości. Podział
ten został dokonany na podstawie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami w brzmieniu sprzed 15 lutego 2000 r. (Dz.U. nr 115,
poz. 741; j.t.: Dz.U. z 2004 r., nr 261, poz. 2603 ze zm.; cyt. dalej jako ustawa z „21
sierpnia 1997 r.”), co oznacza – zdaniem powoda – że działka taka przechodzi z
mocy prawa na własność gminy z dniem, w którym decyzja o podziale stała się
ostateczna.
Strona pozwana kwestionowała legitymację czynną powoda w danym
sporze, podnosiła bezprzedmiotowość jego żądania, wyrażała wątpliwość do
dopuszczalności ustalania istnienia prawa w postępowaniu o uzgodnienie treści
księgi wieczystej, eksponowała wreszcie brak interesu prawnego powoda
w ustaleniu tego, że prawo własności przeszło na pozwaną stronę.
Sąd Rejonowy oddalił powództwo, dokonując następujących , podstawowych
dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych.
W dziale II księgi wieczystej dla nieruchomości położonej przy ul. J. o pow.
92509 m2
jako właściciel wpisane zostało powodowe Przedsiębiorstwo. W wyniku
podziału tej nieruchomości w jej skład wchodzą obecnie działki przeznaczone m.in.
pod drogi wewnętrzne, w tym sporna działka nr 6/29. Działka ta na mocy decyzji o
podziale z 1999 r. przeznaczona została na drogę osiedlową. Postępowanie
administracyjne w sprawie o ustalenie odszkodowania za przejście na własność
3
nieruchomości obejmującej poszczególne działki przeznaczone na drogi (w tym
działkę nr 6/29) zostało zakończone (prawomocny wyrok NSA z dnia 16
października 2001 r.). NSA oddalił skargę na decyzję Wojewody z dnia 31 marca
2000 r. utrzymującą w mocy zaskarżoną decyzję o odmowie przyznania
odszkodowania ze względu na brak przejścia własności spornych działek na rzecz
strony pozwanej. Pomiędzy stronami toczył się spór o ustalenie, czy inna działka
(nr 6/25), ujawniona w księdze wieczystej nr […], jest własnością Miasta P. Działkę
tę wydzielono w wyniku tej samej decyzji co działkę 6/29 i również ma ona status
drogi wewnętrznej. Prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 9 grudnia
2003 r., oddalającym powództwo o wspomniane ustalenie, stwierdzono m.in. to, ze
nieruchomości drogowe nie przeszły na własność Miasta P. Powód nie składał
wniosku o odłączenie działki nr 6/29 z księgi wieczystej macierzystej i założenie dla
tej działki odrębnej księgi wieczystej.
Analizując treść zgłoszonego przez powoda roszczenia w świetle przepisu
art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Sąd ten
stwierdził, że nie jest możliwe twierdzenie, iż poprzez wyłączenie działki z księgi
wieczystej i założenie dla niej nowej księgi następuje usunięcie niezgodności
pomiędzy stanem prawnym nieruchomości. Niedopuszczalne jest także
powoływanie się na art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. wówczas, gdy możliwe
byłoby skorzystanie z innego roszczenia. Właściciel nieruchomości składającej się
z kilku działek może w każdym czasie żądać odłączenia działki i założenia dla niej
odrębnej księgi wieczystej, gdy stanowi ona odrębną nieruchomość.
Taka możliwość powodowała to, że strona powodowa nie miała w ogóle interesu
prawnego w wytaczaniu omawianego powództwa. Ponadto powód nie wykazał, że
działka nr 6/29 stałą się własnością strony pozwanej (nie przeszła ona na własność
tej strony na podstawie art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.). Nie miał w tym
względzie znaczenia fakt częściowego stwierdzenia nieważności decyzji z dnia
15 listopada 1999 r. (k. 13 i k. 15 akt sprawy).
Apelacja powoda została oddalona. Skarżący wyjaśniał w niej przyczyny,
z powodu których w ten a nie inny sposób sformułował swoje żądanie; wywodził,
że właścicielem spornej działki – wbrew ocenie Sądu pierwszej instancji – jest
pozwana Gmina, a kwestia własności tej działki może być bez przeszkód
4
rozstrzygana w obecnym postępowaniu, ponieważ ukształtowany został nowy stan
prawny w wyniku wydania decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia
23 sierpnia 2004 r., stwierdzającej częściową nieważność decyzji z dnia
15 listopada 1 999 r. (k. 15 akt).
Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego. Podzielił też
ocenę, że rozstrzygnięcie SKO z dnia 23 sierpnia 2004 r. pozostawało bez wpływu
na ocenę kwestii związania sądu orzekającego w niniejszym procesie wyrokiem
NSA z dnia 16 października 2001 r. W wyroku tym, oddalającego skargę powoda
na decyzję Wojewody W[…] utrzymującego w mocy decyzję Prezydenta Miasta P.
z dnia 15 marca 2000 r. i odmawiającą przyznania powodowi odszkodowania za
nieruchomość obejmującą min. sporną działkę nr 6/29, przesądzono, że działki nie
przeszły z mocy prawa na podstawie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 276 sierpnia 1997
r. na własność pozwanego. NSA przesądził zatem to, że własność działek
wydzielonych pod drogi wewnętrzne decyzją z dnia 15 listopada 1999 r., nie
przysługuje Gminie P. Sąd Okręgowy podzielił też stanowisko Sądu Rejonowego,
że wspomniany wyrok NSA jest wiążący w niniejszej sprawie w świetle art. 365 § 1
k.p.c., a nawet gdyby przyjąć brak takiego związania, to brak było podstaw
faktycznych i prawnych do uwzględnienia powództwa. Powołując się na
interpretację prawną art. 98 ust. 1 zd. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r., zawartą
w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r., II CK 312/05, Sąd Okręgowy
stwierdził, że sporna działka nr 6/29 nie stała się własnością miasta Gminy na
podstawie tego przepisu.
W skardze kasacyjnej powoda podniesiono zarzuty naruszenia art. 98 ust. 1
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (w jego
pierwotnym brzmieniu), naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. oraz
art. 365 k.p.c. w zw. z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA. Skarżący
wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i wydanie orzeczenia co do istoty sprawy
przez uwzględnienie żądania powoda w całości, ewentualnie – o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym brak było
podstaw faktycznych i prawnych uwzględnienia żądania strony powodowej na
podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie
z tym przepisem, w razie niezgodności między stanem nieruchomości ujawnionym
w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest
wpisane lub jest wpisane błędnie, albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego
obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Swoje żądanie
powód wywodził z twierdzenia, że w wyniku decyzji o podziale własnej
nieruchomości z dnia 15 listopada 1999 r. strona pozwana na podstawie art. 98 ust.
1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. stała się ex lege właścicielem spornej działki.
W rozpatrywanej sprawie podstawowe znaczenie miało zatem określenie
statusu prawnej spornej działki nr 6/29 po wydaniu decyzji o podziale
nieruchomości z dnia 15 listopada 1999 r. (k. 13 akt). Nie można podzielić
stanowiska powoda, że na podstawie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami (w jego pierwotnym brzmieniu, tj. –
obowiązującym przed dniem 15 lutego 2000 r.) strona pozwana stała się ex lege
właścicielem spornej działki nr 6/29 w 1999 r. Trafnie w tym zakresie Sąd
Okręgowy powołał się na interpretację przepisu art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r., dokona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r.,
II CK 312/05 (OSNC 2006, z. 9, poz. 156). W wyroku tym stwierdzono, że działka
gruntu, wydzielona pod drogę na podstawie art. 98 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. w pierwotnym brzmieniu (Dz.U. nr 115, poz. 741, tj. przed
nowelizacją z dnia 15 lutego 2000 r.), przechodzi na własność gminy, jeżeli
przeznaczona została na urządzenie drogi publicznej w rozumieniu ustawy z dnia
21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj.: Dz.U. z 2004 r., nr 204, poz. 2086 ze
zm.). Wyrok ten zapadł w zbliżonym jak w rozpatrywanej sprawie stanie
faktycznym, ale przy odmiennie sformułowanym żądaniu strony powodowej (spór
o ustalenie własności działki przeznaczonej na „drogę” po wydaniu decyzji
o podziale nieruchomości na wniosek właściciela nieruchomości). Sąd Najwyższy
w obecnym składzie podziela zawarte w powołanym orzeczeniu argumenty
i ostateczną konkluzję prawną, iż także pod rządami art. 98 ust. 1 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. w wersji pierwotnej (obowiązującej przed dniem 15 lutego
6
2000 r.) jedynie drogi publiczne, wydzielone w wyniku podziału nieruchomości na
wniosek właściciela, przechodziły na własność jednostek samorządowych albo
Skarbu Państwa. Tylko takie rozumienie użytego w pierwotnej wersji
wspomnianego przepisu wyrażenia „droga” (de lege lata – od dnia 15 grudnia
2000 r. – figuruje już w ustawie zwrot „drogi publiczne”) daje się uzasadnić
w kontekście art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu
przestrzennym (j.t.: Dz.U. z 1999 r., nr 15, poz. 139 ze zm.), według którego
w planie miejscowym ustala się, poza liniami rozgraniczającymi ulice i terenami
niezbędnymi do wydzielenia ścieżek rowerowych, place oraz drogi publiczne wraz
z urządzeniami pomocniczymi. W konsekwencji wydzielenia w wyniku podziału
nieruchomości innych dróg (np. wewnętrznych), przejście ich na własność
jednostek samorządowych lub Skarbu Państwa nie mogło nastąpić ex lege,
a jedynie na podstawie odpowiednich czynności prawnych. Z ustaleń dokonanych
przez oba Sądy merytorycznie wynika to, że działka nr 6/29 przeznaczona została
pod wewnętrzne drogi osiedlowe (s. 13 – 14 akt sprawy), a powód eksponował
nabycie własności tej działki ex lege na podstawie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r.
Zarzut naruszenia art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. okazał się
zatem nieuzasadniony. Niewykazanie przez powoda nabycia własności spornej
działki przez stronę pozwaną w sposób wskazany w pozwie i skardze kasacyjnej
czyni w ogóle bezpodstawne zagadnienie opierające się o treść art. 10 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. W tej sytuacji inne zarzuty
kasacyjne należy uznać za bezprzedmiotowe. Oznaczało to konieczność oddalenia
skargi kasacyjnej powoda jako nieuzasadnionej (art. 39814
k.p.c.).