Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 298/07
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku N. K.
przy uczestnictwie dłużnika J. F.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej wierzyciela od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 8 lutego 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika
postępowania kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 6 listopada 2006 r. oddalił wniosek
N. K. o wpis w księdze wieczystej nr (...) hipoteki przymusowej w kwocie 40 000 zł. Sąd
ten ustalił, że w dniu 2 lutego 2006 r. zapadło postanowienie co do planu podziału sumy
uzyskanej z egzekucji w sprawie prowadzonej przeciwko K. S. Wnioskodawczyni -
Komornikowi Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w W. została w nim przyznana kwota 40
000 zł z sumy stanowiącej uzupełnienie ceny nabycia nieruchomości, do zapłaty której
został zobowiązany nabywca J. K. Umową z dnia 4 sierpnia 2005 r. sprzedał on
nieruchomość P. L., od którego w dniu 27 grudnia 2005 r. kupił ją uczestnik
postępowania J. F. Sąd Rejonowy uznał, że do powstania hipoteki, którą wierzyciel na
2
podstawie art. 1037 § 3 k.p.c. nabywa z mocy prawa, konieczny jest wpis w księdze
wieczystej. Z tego względu hipoteka na rzecz wnioskodawczyni nie powstała z chwilą
uprawomocnienia się postanowienia o planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji. W
ocenie Sądu pierwszej instancji art. 1037 § 3 k.p.c. dotyczy roszczeń przeciwko
nabywcy nieruchomości (licytanta, który uzyskał przybicie), a nie późniejszych
właścicieli nieruchomości. W rozpoznawanej sprawie, w chwili złożenia wniosku o wpis
hipoteki, dłużnik wymieniony w tytule wykonawczym nie był właścicielem nieruchomości,
co sprzeciwiało się uwzględnieniu wniosku.
Sąd Okręgowy w G. po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni oddalił ją
postanowieniem z dnia 8 lutego 2007 r., podzielając ustalenia faktyczne Sądu pierwszej
instancji i jego ocenę, że hipoteka przysługująca wierzycielowi na podstawie art. 1037 §
3 k.p.c. nie może powstać bez konstytutywnego wpisu w księdze wieczystej. Brak było
natomiast podstaw do dokonania wpisu na podstawie art. 109 ust. 1 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece z tego względu, że w chwili złożenia wniosku dłużnik nie był już
właścicielem nieruchomości.
Skarga kasacyjna wnioskodawczyni została oparta o podstawę naruszenia prawa
materialnego. Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 1037 § 3 k.p.c. oraz art. 67 ustawy z 6
lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze
zm.; dalej u.k.w.h.) w wyniku ich błędnej wykładni. W oparciu o te zarzuty wniosła o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze kasacyjnej zasadnie zakwestionowano ocenę Sądu Okręgowego, że
powstanie hipoteki unormowanej w art. 1037 § 3 k.p.c. wymaga dokonania jej
konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej. Pozostaje ona w sprzeczności z
brzmieniem tego przepisu, który stanowi wyraźnie, że wierzyciel, któremu przydzielono
roszczenie przeciwko nabywcy, nabywa hipotekę na sprzedanej nieruchomości z mocy
samego prawa. Skoro zaś hipoteka powstaje z mocy prawa, to nie można jednocześnie
przyjąć, że jej powstanie jest uzależnione od wpisu hipoteki w księdze wieczystej. W
skardze kasacyjnej zasadnie podniesiono, że odmiennego stanowiska nie uzasadnia
regulacja dotycząca hipoteki zawarta w art. 67 u.k.w.h., która przewiduje, że do
powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej, gdyż przepis ten ma
charakter przepisu ogólnego i nie jest wykluczone powstanie hipoteki na innych
zasadach, w oparciu o przepisy szczególne, do których można zaliczyć art. 1037 § 3
3
k.p.c. Za taką oceną przemawia również treść ostatniego zdania art. 1037 § 3 k.p.c., w
którym jest mowa o podstawie ujawnienia hipoteki na wniosek wierzyciela, który nabył ją
z mocy prawa, a nie podstawie do powstania hipoteki (po dokonania wpisu w oparciu o
postanowienie sądu dotyczące planu podziału, stanowiące jednocześnie tytuł
egzekucyjny).
Powyższe nie przesądza jednak o zasadności skargi kasacyjnej, gdyż Sąd
Okręgowy przyjął istnienie przeszkody do uwzględnienia wniosku o wpis hipoteki także z
tego względu, że w chwili jego złożenia dłużnik nie był już właścicielem nieruchomości.
Sąd drugiej instancji uzasadniając to stanowisko odwołał się zasadnie do brzmienia art.
109 ust. 1 u.k.w.h., który stanowi, że wierzyciel może uzyskać hipotekę przymusową na
nieruchomościach dłużnika. Hipoteka z art. 1037 § 3 k.p.c. ma bowiem charakter
hipoteki przymusowej, powstającej z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o
podziale sumy. Za stanowiskiem tym przemawia także treść art. 1037 § 3 k.p.c. w
powiązaniu z art. 65 u.k.w.h. Hipoteka uregulowana w art. 1037 § 3 k.p.c. zabezpiecza
roszczenie przydzielone wierzycielowi przeciwko nabywcy nieruchomości, który w
zakresie tego roszczenia jest dłużnikiem, a plan podziału stanowi przeciwko niemu tytuł
egzekucyjny (art. 1037 § 2 k.p.c.). Z istoty hipoteki przymusowej wynika, że można nią
obciążyć nieruchomość osoby odpowiadającej wobec wierzyciela, a dopiero po
ustanowieniu hipoteki wierzyciel ma możliwość dochodzenia zaspokojenia z
nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to czyją stała się własnością
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2004 r., III CK 243/02, w
uzasadnieniu którego stwierdzono, że ujawnienie wniosku o wpis hipoteki przymusowej
w księdze wieczystej nie może przesądzać o wpisie tej hipoteki, gdy w chwili jego
dokonywania nieruchomość, na której hipoteka ma być ustanowiona nie stanowi już
własności dłużnika). Jeśli zatem postanowienie dotyczące planu podziału, o którym
mowa w art. 1037 § 2 k.p.c. zostało wydane już po przeniesieniu własności
nieruchomości nabytej w postępowaniu egzekucyjnym na inną osobę, która nie
odpowiada wobec wierzyciela z tytułu roszczenia przydzielonego mu wobec nabywcy, to
brak jest podstaw do ujawnienia na jego nieruchomości hipoteki przysługującej
przeciwko innej osobie (nabywcy nieruchomości). Z tego względu zaskarżone
postanowienie, mimo błędnego uzasadnienia odnoszącego się do oceny charakteru
hipoteki uregulowanej w art. 1037 § 3 k.p.c. odpowiada prawu i skarga kasacyjna
podlegała oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).
4
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 391
§ 1 i 39821
k.p.c.