Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 405/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa F. M.
przeciwko A. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 31 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2006 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 grudnia 2006 r., w uwzględnieniu apelacji
pozwanego A. K., zmienił wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia 20 lipca 2006 r. w ten
sposób, że zasadzoną tym wyrokiem na rzecz powoda F. M. kwotę 79.926,73 zł z
ustawowymi odsetkami obniżył do kwoty 21.252,07 zł, oddalił powództwo w części
dotyczącej różnicy między tymi kwotami, zmienił zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie
2
o kosztach postępowania, oddalił apelację w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach
procesu w instancji odwoławczej.
Rozstrzygnięcie to jest wynikiem przyjęcia, że pozwany, na podstawie art. 23 ust.
1 (w brzmieniu pierwotnym) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i
egzekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.) ponosi
odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną powodowi. Pozwany, jako komornik, w toku
postępowania egzekucyjnego wyegzekwował bowiem od powoda należność nieobjętą
tytułem wykonawczym w postaci ugody sądowej zaopatrzonej w klauzulę wykonalności,
która tylko co do kwoty 6.500 zł (którą powód zapłacił dobrowolnie w toku postępowania
egzekucyjnego) stanowiła tytuł wykonawczy. Szkoda wyrządzona powodowi wyraża się
kwotą 72.105,75 zł, na którą składa się, wyegzekwowana z rachunku bankowego kwota
1529,75 zł i wartość ciągnika siodłowego sprzedanego w toku egzekucji, wynosząca
70.576,00 zł. Według Sądu Apelacyjnego pozwany, przekazując wierzycielowi kwotę
wyegzekwowaną od powoda zwolnił go z długu, który powód uznał w ugodzie sądowej
[należność z faktury nr (…)/01 z dnia 8 lutego 2001 r. powiększona o 20.000 zł], wobec
czego powód nie poniósł w tym zakresie szkody. Spowodowało to obniżenie
odszkodowania zasądzonego przez Sąd pierwszej instancji o kwotę 58.674,66 zł.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w części zmieniającej wyrok Sądu pierwszej instancji,
zmniejszającej odszkodowanie zasądzone na rzecz powoda i oddalające w tym zakresie
powództwo zaskarżył skargą kasacyjną powód. Podstawami skargi kasacyjnej są:
naruszenie prawa materialnego, a to art. 518 § 1 i art. 519 § 1 i 2 k.c. przez ich
niezastosowanie oraz art. 361 § 1 i 2 k.c. „przez błędną wykładnię przepisu w zakresie
zdefiniowania czasu powstania szkody, tj. przez nieprzyjęcie, że w momencie dokonania
sprzedaży zajętego ciągnika siodłowego oraz przelania środków z rachunku bankowego
wystąpiła szkoda, a komornik stał się z tego tytułu dłużnikiem (podmiotem
odpowiedzialnym do naprawienia szkody) powoda” oraz naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 776 k.p.c. „przez faktyczne uznanie prawa komornika do
dokonania czynności egzekucyjnej polegającej na spłaceniu wierzyciela dłużnika,
pomimo nieistnienia tytułu wykonawczego”. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie apelacji w całości, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Niezrozumiały jest zarzut skargi kasacyjnej naruszenia art. 776 k.p.c. W sprawie
ustalone zostało, że pozwany prowadził egzekucję należności przewyższającej 6.500 zł
z naruszeniem tego przepisu i z tego względu stwierdzona została jego
odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną powodowi. Jak wynika z uzasadnienia skargi
kasacyjnej skarżący stwierdzenia tego nie podważa. Zarzuca jedynie wadliwość
przyjęcia przez Sąd Apelacyjny, że pozwany przekazując wierzycielowi
wyegzekwowaną kwotę zwolnił w tym zakresie powoda z jego długu wobec wierzyciela,
co spowodowało obniżenie odszkodowania zasądzonego przez sąd pierwszej instancji.
Kwestia ta nie pozostaje jednakże w jakimkolwiek związku z przepisem art. 776 k.p.c.
Zarzut skargi kasacyjnej jego naruszenia należy zatem uznać za niezasadny.
Przyjmując, że powód nie poniósł szkody w zakresie, w jakim pozwany
przekazując wierzycielowi wyegzekwowaną kwotę zwolnił powoda z długu wobec
wierzyciela, Sąd Apelacyjny, choć wyraźnie nie nazwał tak tego, zastosował znaną
prawu polskiemu zasadę kompensacji szkody z korzyścią uzyskaną
przez poszkodowanego (compensatio lucri cum damno). Pozwala ona na zmniejszenie
odszkodowania należnego poszkodowanemu o wartość korzyści jaką uzyskał
poszkodowany na skutek zdarzenia, które spowodowało szkodę.
Nie może być wątpliwości, że pozwany, bezpodstawnie przekazując wierzycielowi
kwotę wyegzekwowaną od powoda, rozdysponował środkami należącymi do powoda i
nie działał jako osoba trzecia wymieniona w art. 518 § 1 pkt 1-4 k.c. Nie może więc być
mowy o wstąpieniu przez niego w prawa zaspokojonego wierzyciela na podstawie
wymienionego przepisu, co mogłoby oznaczać, że powód, aczkolwiek został zwolniony z
zobowiązania wobec swego wierzyciela, to jest zobowiązany wobec pozwanego, a
zatem doznana przez niego szkoda nie uległa zmniejszeniu o wartość tego
zobowiązania.
Oczywiście nie można uznać, że w okolicznościach sprawy doszło do przejęcia
przez pozwanego długu powoda wobec jego wierzyciela już tylko z tego względu, że nie
została zawarta stosowna umowa i brak było koniecznej zgody dłużnika (powoda) lub
wierzyciela (art. 519 § 2 k.c.). Bezprzedmiotowe jest zatem rozważanie skutków
prawnych przejęcia długu (art. 519 § 1 k.c.).
Zarzuty skargi kasacyjnej naruszenia art. 518 § 1 i art. 519 § 1 i 2 k.c. przez ich
niezastosowanie nie mogą zatem uzasadniać uwzględnienia skargi kasacyjnej.
Kwestia kompensacji szkody z korzyścią uzyskaną przez poszkodowanego nie
mieści się w granicach regulacji zawartej w art. 361 § 1 k.c. Wprawdzie jest ona objęta
4
regulacją zawartą w art. 361 § 2 k.c., ale sformułowanie przez skarżącego podstawy
kasacyjnej naruszenia tego przepisu przez błędną wykładnię w żaden sposób nie
pozwala na przyjęcie, że jest to zarzut dotyczący wykładni w zakresie przyjętej przez
Sąd Apelacyjny dopuszczalności – co do zasady – dokonania kompensacji szkody z
korzyścią uzyskaną przez powoda, bądź przesłanek zastosowania tej kompensacji. W
każdym razie chwila wyrządzenia szkody jest bez znaczenia dla możliwości
skompensowania szkody z korzyścią, jeżeli zachodzą przesłanki uzasadniające taką
kompensatę.
Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39813
§ 1 k.p.c. jest związany granicami
podstaw kasacyjnych. Wspomniane – niejasne – sformułowanie podstawy kasacyjnej
naruszenia art. 361 § 1 i 2 k.c. nie zostało bliżej wyjaśnione w uzasadnieniu skargi
kasacyjnej. Zarzut objęty tą podstawą nie uzasadnia uznania, że zaskarżony wyrok
wydany został z naruszeniem wymienionych przepisów.
Z wymienionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.).