Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 144/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku C. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.
o rentę inwalidy wojennego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 30 stycznia 2007 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych – III Oddział w W. (organ rentowy) decyzją
z dnia 4 lutego 2005 r. odmówił C. S. ur. (...) 1923 r. (wnioskodawca) prawa do
renty inwalidy wojennego podnosząc, że orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z
dnia 15 grudnia 2004 r. stwierdzona została u wnioskodawcy całkowita niezdolność
2
do pracy i samodzielnej egzystencji, jednakże bez związku z pobytem w więzieniu z
przyczyn politycznych w okresie od czerwca 1946 r. do marca 1953 r.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4
sierpnia 2006 r. XIV U 559/05 oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej
decyzji organu rentowego.
Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów: ortopedy,
neurologa, neurochirurga, laryngologa, pneumonologa, psychiatry i gastrologa na
okoliczność, czy wnioskodawca jest niezdolny do pracy w związku z pobytem w
więzieniu w okresie od czerwca 1946 r. do marca 1953 r. W ocenie Sądu, w żadnej
z przedłożonych przez biegłych opinii nie stwierdzono, aby wskazany okres
przebywania w więzieniu z przyczyn politycznych miał wpływ na jego obecną
zdolność do pracy. Sąd mając na uwadze przepis art. 12 ust. 1, 2, 3 i 4 ustawy z
dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego ( jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
N r 42, poz. 371) stwierdził, że między obecnym stanem zdrowia wnioskodawcy a
jego pobytem w więzieniu we wskazanym okresie, nie istnieje związek, co sprawia,
że zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 30 stycznia 2007 r. uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił odwołanie
wnioskodawcy.
Sąd stwierdził między innymi, że Sąd pierwszej instancji – mimo posiadania
pełnej wiedzy o treści rozstrzygnięcia we wcześniejszej sprawie o sygnaturze akt
XIV U …/01, która toczyła się przed Sądem Okręgowym – Sądem Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. – rozpoznał merytorycznie niniejszą sprawę,
pomimo tego że zarówno w poprzedniej jak i w obecnej sprawie zachodzi
identyczność stron jak i identyczność roszczeń. Jest niewątpliwe, że w dacie
wydania zaskarżonej decyzji istniało prawomocne rozstrzygnięcie sądowe ( wyrok
Sądu Apelacyjnego z dnia 28 kwietnia 2004 r.) oddalający apelację wnioskodawcy).
Sąd stwierdził, że wprawdzie w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych osoba zainteresowana może odwoływać się od każdej decyzji organu
rentowego i kwestionować nawet te elementy, które nie wynikają wprost z treści
decyzji, lecz na skutek takich działań nie może dochodzić do tego, aby w trakcie
3
każdego kolejnego procesu sądowego zainteresowany zgłaszał identyczny zarzut i
uzyskiwał w następstwie tego kolejny wyrok. Sytuacja taka jest niedopuszczalna w
świetle art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
Wnioskodawca zaskarżył powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną, w
której zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj.: 1) art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
przez przyjęcie, że zachodzi nieważność postępowania, 2) art. 366 k.p.c. przez
przyjęcie, że w sprawie istnieje identyczny stan faktyczny jak w sprawie o
sygnaturze XIV U …/01 i sprawie III AUa …/02, 3) art. 233 k.p.c. przez przyjęcie, że
stan zdrowia wnioskodawcy jest identyczny jak w zamkniętych już i
rozstrzygniętych sprawach i nie zmienił się od czasu ostatniego rozstrzygnięcia w
prawach o podanych wyżej sygnaturach. Wskazując na powyższe podstawy wniósł
o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy, aczkolwiek nie wszystkie
postawione w niej zarzuty są usprawiedliwione.
2. Powołując się na podstawę kasacyjną wskazaną w art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. i podnosząc w jej ramach zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.
wnioskodawca podjął próbę zakwestionowania dokonanej przez Sąd drugiej
instancji oceny zebranego materiału dowodowego, Tak skonstruowany
zarzut naruszenia przepisów postępowania nie może odnieść zamierzonego
skutku, a to ze względu na treść art. 3983
§ 3 k.p.c. stanowiącego, że
podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia
faktów lub oceny dowodów. Przyjęcie przez ustawodawcę takiego
rozwiązania podyktowane było potrzebą zharmonizowania podstaw
kasacyjnych z charakterem postępowania kasacyjnego i zakresem
rozpoznania skargi, oznaczonym w art. 39813
§ 2 k.p.c., a także
jednoznacznego określenia funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa,
sprawującego nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie
orzekania (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23
września 2005 r., III CSK 13/05, OSNC 2006/4/76). Art. 3983
§ 3 k.p.c.
4
wprawdzie nie wskazuje expressis verbis konkretnych przepisów, których
naruszenie, w związku z ustalaniem faktów i przeprowadzaniem oceny
dowodów, nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą
podstawę kasacyjną, nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje on art. 233
k.p.c. Wszakże ten właśnie przepis określa kryteria oceny wiarygodności i
mocy dowodów. Podniesiony przez wnioskodawcę zarzut jego naruszenia
usuwa się zatem spod kontroli kasacyjnej.
3. Zgodnie z art. 365 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i
sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe.
Oznacza to więc, iż sprawa o ten sam przedmiot pomiędzy tymi samymi
stronami nie może ponownie się toczyć. Prowadzenie zaś procesu o to samo
roszczenie jest niedopuszczalne, ponieważ proces taki podważałby powagę
rzeczy osądzonej prawomocnym wyrokiem (art. 366 k.p.c.), a takie
postępowanie byłoby dotknięte nieważnością (art. 379 pkt 3 k.p.c.). Za trafne
należy uznać stanowisko judykatury, że wszczynające postępowanie
sądowe odwołanie od decyzji w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych pełni rolę pozwu, stąd też w sytuacji, gdy o to samo roszczenie
między tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona,
sąd powinien odwołanie odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt. 2 k.p.c.
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., sygn. akt II
UKN 105/98, z dnia 25 września 1998 r., sygn. akt II UKN 357/98). W
sprawie będącej przedmiotem sporu zachodzi tożsamość podmiotowa stron.
Jednakże kwestionowanie przez wnioskodawcę zaskarżonej decyzji nie
stanowi próby wszczęcia kolejnego postępowania w tej samej sprawie, w
oparciu o te same dowody, co niewątpliwie prowadziłoby do
niekończących się procedur emerytalno - rentowych, a następnie
sądowych w tej samej sprawie. Nie budzi bowiem wątpliwości,
że w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w W. z dnia 28 kwietnia 2004 r. III AUa 643/02 stan zdrowia
wnioskodawcy i jego związek z pobytem w więzieniu z przyczyn politycznych
w okresie od czerwca 1946 r. do marca 1953 r. ustalono na podstawie opinii
biegłych sądowych lekarzy specjalistów: pulmonologa, neurologa, gastrologa
5
i psychiatry. Tymczasem w niniejszym postępowaniu Sąd pierwszej instancji
dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów: ortopedy, neurologa,
neurochirurga, laryngologa, pneumonologia, psychiatry i gastrologa na
okoliczność, czy wnioskodawca jest niezdolny do pracy w związku z
pobytem w więzieniu we wskazanym okresie. Należy przyjąć, że tożsamość
roszczenia nie zachodzi przy zmianie okoliczności faktycznych, a te -
związane z jego stanem zdrowia wnioskodawcy domagającego się prawa do
renty inwalidy wojennego - powinny być ocenione na podstawie opinii
biegłych. O tożsamości przedmiotu sporu o rentę inwalidy wojennego
świadczy bowiem nie tylko tożsamość żądania zawartego we wniosku o
rentę inwalidy wojennego rozstrzygniętego decyzją organu rentowego z dnia
25 kwietnia 2001 r. z żądaniem zawartym we wniosku rozstrzygniętym
zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją organu rentowego, ale także
stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w
poprzednim postępowaniu. Nietrafnie więc Sąd drugiej instancji
zakwestionował na gruncie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. postępowanie Sądu
Okręgowego, które w istocie nie zmierzało do obalenia ustaleń
prawomocnego wyroku, lecz miało na celu - przez prowadzenie dowodu z
opinii biegłych - ustalenie spełnienia warunków do świadczenia w dniu
wydania zaskarżonej decyzji. Sprawa, w której Sąd pierwszej instancji
rozpoznawał odwołanie od tej decyzji, dotyczyła innej materii niż przedmiot
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem (por. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II UK 403/03, OSNP 2005 nr 3, poz.
44; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 11/2005 OSNP
2006/5-6/98).
4. W związku z powyższym uzasadniony jest zarzut naruszenia
zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 366 k.p.c. Zgodnie bowiem z
utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego o wystąpieniu stanu powagi
rzeczy osądzonej rozstrzyga nie tylko sama tożsamość stron, występujących
w poprzednim postępowaniu w odmiennych rolach procesowych, ale
równocześnie tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia.
Dopiero kumulacja obu tych przesłanek przesądza o wystąpieniu powagi
6
rzeczy osądzonej prowadzącej do nieważności postępowania
(niepublikowany wyrok z dnia 13 kwietnia 2007 r. I CSK 479/2006).
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
/tp/