Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 579/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej nr (...) nieruchomości
położonej w B. przy ul. E.
przeciwko (...) Spółce Restrukturyzacji Kopalń Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 maja 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 16 maja 2007
r., sygn. akt I ACa (…),
I uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) podpunkt 3 (trzeci) w
części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 151.628, 20 (sto pięćdziesiąt
jeden tysięcy sześćset dwadzieścia osiem 20/100) zł, w punkcie I
(pierwszym) podpunkt 4 (czwarty) oraz w punkcie III (trzecim) i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego;
II oddala skargę kasacyjną w pozostałym zakresie.
2
Uzasadnienie
Powodowa Wspólnota Mieszkaniowa nr (...) w B., ul. E. domagała się od
pozwanej (...) Spółki Restrukturyzacyjnej Kopalń – Spółki z o.o. zapłaty ogólnej kwoty
172.215,11 zł z odsetkami od poszczególnych terminów zapłaty. Ta ogólna należność
odpowiada opłatom eksploatacyjnym i opłatom za dostarczenie usługi w 2002 r. i w
styczniu 2003 r., niezapłaconych przez stronę pozwaną.
Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej ogólną kwotę
170.576,74 zł z ustawowymi odsetkami od dnia zapłaty poszczególnych, określonych w
wyroku sum pieniężnych [k. (…) akt sprawy]. Rozstrzygnięcie to oparł na następujących
ustaleniach faktycznych.
W dniu 25 marca 2003 r. odwołano poprzedniego zarządcę Wspólnoty, a w dniu
31 marca 2003 r. powołano nowego zarządcę – Zakład Gospodarki Mieszkaniowej –
Spółkę z o.o. W dniu 23 lutego 2000 r. i 28 lutego 2002 r. odbyły się zebrania Wspólnoty
Mieszkaniowej. Zebranie z dnia 23 lutego 2001 r. zatwierdziło plan gospodarczy na rok
2001 r., uchwałami z dnia 23 lutego 2001 r. ustalono fundusz remontowy. Podjęto też
uchwałę o wymianie okien. Zebranie z 2002 r. przewidywało sprawozdanie zarządcy z
wykonania planu gospodarczego na rok 2001, omówienie planu gospodarczego na rok
2002, podjęcie uchwały dotyczącej zatwierdzenia planu gospodarczego na rok 2002
oraz ustalenie zaliczek na eksploatację i fundusz remontowy. Uchwałami z 28 lutego
2002 r. przyjęto sprawozdanie finansowe na rok 2001, ustalono plan gospodarzy
Wspólnoty za okres 1 styczeń 2002 - 31 grudzień 2002 r. Powód przedstawił
zestawienie należności czynszowych dotyczących mieszkań pozwanej Spółki,
wyszczególniając w nim opłaty na fundusz remontowy, ogrzewanie, wodę, gaz,
oświetlenie za okres od stycznia 2002 r. do czerwca 2002 r. i inne okresy.
Sąd Okręgowy dokonał analizy dokumentów przedstawionych przez Wspólnotę,
w szczególności – rachunków dołączonych do pozwu i stwierdził, że obejmują one
koszty eksploatacji, fundusz remontowy, opłatę za wodę, centralne ogrzewanie, wywóz
nieczystości. Z dokumentów tych wynika liczba mieszkań, ilość lokatorów, powierzchnia
zajmowana przez stronę pozwaną. Same opłaty znajdują potwierdzenie w wielkości
ustalonej planem za rok 2001 i 2002. Ich wyliczenie budzi wątpliwości w zakresie
wysokości. Pozwana strona nie zaskarżyła podjętych przez Wspólnotę uchwał. Nietrafne
jest stanowisko pozwanego, że powód powinien wykazać, że wspomniane uchwały
Wspólnoty zostały podjęte prawidłowo i są ważne. Nie można też przyjąć dowolności
3
Wspólnoty w wystawianiu rachunków. Pozwana częściowo uiściła należności
przysługujące Wspólnocie. Potrącenie dokonane przez pozwanego w toku
postępowania świadczy o tym, że uznał on dochodzone roszczenie co do zasady.
Wzywając pozwanego do ugodowego załatwienia sprawy, strona powodowa przerwała
bieg terminu zasiedzenia.
W rezultacie Sąd Okręgowy uznał bezpodstawność zarzutów podnoszonych
przez stronę pozwaną, dotyczącą prawidłowości podejmowanych przez Wspólnotę
uchwał. Uchwały te są już prawomocne.
W wyniku wniesionej apelacji strony pozwanej Sąd Apelacyjny zmienił
zaskarżony wyrok i zasądził od strony pozwanej kwotę 10.429 zł z odsetkami od kwot
wyszczególnionych w pkt I.1 wyroku, umorzył postępowanie w zakresie ograniczenia
powództwa, a w pozostałej części powództwo oddalił; oddalił także apelację w
pozostałym zakresie. Sąd Apelacyjny stwierdził, że częściowe oddalenie apelacji odnosi
się do kwoty 10.185,23 zł i do kwoty 243,75 zł [k. (…) akt sprawy], a w pozostałym
zakresie apelację uznał za uzasadnioną.
Skuteczny okazał się zarzut przedawnienia roszczenia o zapłatę kwoty 8 519,56
zł (kwota ujęta w poz. 1 w pozwie). Uwzględnienie roszczeń powoda powinno nastąpić
tylko odnośnie tych kwot, co do których nastąpiła już częściowa zapłata długu i
dokonano potrącenia (kwoty ujęte w poz. 7-8 w pozwie). Dalsze roszczenia strony
powodowej (o zapłatę kwot wskazanych w pkt 2-6 pozwu) Sąd Apelacyjny uznał za
ostatecznie nieudowodnione co do wysokości. Wbrew bowiem stanowisku Sądu
pierwszej instancji, strona powodowa nie wykazała w sposób dostateczny podstaw i
sposobu obliczenia należności dochodzonej w pozwie. Ogólne stwierdzenie Sądu
Okręgowego o prawidłowości wyliczeń dokonanych przez Wspólnotę nie zostało poparte
żadnymi przekonywującymi wyliczeniami tego Sądu. Podjęte uchwały Wspólnoty nie
mogą stanowić podstawy ustalenia wysokości zobowiązania strony pozwanej w zakresie
dotyczącym wydatków na jej lokale.
W skardze kasacyjnej powodowej Wspólnoty, którą zaskarżono wyrok Sądu
Apelacyjnego w odniesieniu do pkt I.3 i 4 i pkt III, podniesiono zarzut naruszenia art. 123
§ 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 185 k.p.c., art. 13 i 14 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o
własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903) w zw. z art. 6, art. 233 k.p.c. i art. 102
k.p.c. Strona skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w części objętej
skargą i zasądzenia na jej rzecz kwoty 160.147,74 zł z odsetkami od kwot podanych na
4
s. 3 i 4 skargi, ewentualnie – o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej
części i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Apelacyjny wynika to, że wniosek o
zawezwanie do próby ugodowej z dnia 31 stycznia 2005 r. został złożony w dniu 11
lutego 2005 r. [zał. do apelacji, (…) akt sprawy], a nie – jak twierdzi skarżący – we
wrześniu 2004 r. Skoro roszczenie obejmujące kwotę 8.519,56 zł było wymagalne w
dniu 15 stycznia 2002 r. (poz. 1 pozwu), to nie doszło jednak do przerwania trzyletniego
terminu przedawnienia tego roszczenia. Roszczenie Wspólnoty Mieszkaniowej o zapłatę
tej kwoty należało zatem uznać za przedawnione. Nieuzasadniony okazał się zatem
zarzut naruszenia art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 185 k.p.c.
Nie sposób twierdzić, że podniesienie zarzutu potrącenia przez stronę pozwaną
stanowiło w okolicznościach niniejszej sprawy nadużycie prawa (art. 5 k.c.), gdyż - jak
wywodzi skarżący - wydatki związane z nieruchomością, obciążające bezsprzecznie
stronę pozwaną musieliby po upływie przedawnienia ponieść członkowie Wspólnoty.
Wspólnotę łączyła przecież odpowiednia umowa z podmiotem wykonującym zarząd.
Dopuszczenie do przedawnienia roszczenia wobec Wspólnoty mogło się zatem łączyć z
określonym sposobem wykonywania zarządu.
W postępowaniu kasacyjnym nie może być brany pod uwagę zarzut naruszenia
art. 233 k.p.c., motywowany dowolną oceną zgromadzonych w sprawie dowodów (art.
3983
§ 3 k.p.c.). Natomiast dalsze uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c.
koresponduje z motywacją naruszenia art. 6 k.c. (kwestionowanie stanowiska Sądu
Apelacyjnego, że strona powodowa nie wykazała zasadności swojego roszczenia).
Z treści zarzutu sformułowanego w pkt 2 skargi i jego uzasadnienia wynika to, że
skarżący powołuje się na fakt uznania całego dochodzonego roszczenia przez stronę
pozwaną z tej racji, iż zapłaciła ona znaczną część zadłużenia bez jednoczesnego
kwestionowania wysokości płaconych rachunków. W skardze kasacyjnej brak natomiast
zarzutu naruszenia art. 123 § 1 pkt 2 k.c. lub przynajmniej zarzutu naruszenia art. 65
k.c., które pozwoliłyby Sądowi Najwyższemu na stosowną weryfikację ocen prawnych
dokonanych przez Sąd Apelacyjny. W związku z tym kwestia uznania roszczenia, w
ujęciu sugerowanym przez powodową Wspólnotę, nie może być w ogóle brana pod
uwagę w postępowaniu kasacyjnym.
Natomiast w całej rozciągłości należy podzielić zarzut naruszenia art. 6 k.c.,
wyrażający się w kategorycznym przyjęciu przez Sąd Apelacyjny, stanowiska, że
5
powodowa Wspólnota w ogóle nie wykazała wysokości dochodzonych należności
wobec strony pozwanej. Rzecz jasna, chodzi o problem udowodnienia wierzytelności
Wspólnoty wymienionych w poz. 2-6 w pozwie. Roszczenie określone w poz. 1 pozwu
uległo przedawnieniu, natomiast kwoty wymienione w poz. 7 i 8 pozwu Sąd Apelacyjny
uznał za udowodnione i zasądził je w pkt I.1 zaskarżonego wyroku.
Po pierwsze, z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika to, że Sąd Apelacyjny
przyjął fakt nieudowodnienia należności powodowej Wspólnoty co do wysokości, a nie
co do samej zasadności roszczenia.
Po drugie, dochodzone w pozwie należności odzwierciedlają koszty, które zostały
poniesione i wymagają stosownej repartycji pomiędzy uczestników Wspólnoty. W
ogólnie określonych należnościach na pewno znajdowały się należności związane z
utrzymaniem lokalu pozwanej i należności związane z zarządem nieruchomością
wspólną. Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. z
2000 r. Nr 80, poz. 903), właściciel ponosi wydatki związane z utrzymywaniem lokalu i
jest zobowiązany uczestniczyć w kosztach zarządu związanych z utrzymaniem
nieruchomości wspólnej. W art. 14 tej ustawy przykładowo wymieniono koszty zarządu
nieruchomością wspólną. Nie można twierdzić, że do rozłożenia kosztów na
poszczególnych właścicieli doszło w sposób dowolny, skoro podejmowane były
stosowne uchwały Wspólnoty, także z udziałem przedstawicieli strony pozwanej.
Po trzecie, w aktach sprawy znajduje się bogata dokumentacja, na która powołuje
się powodowa Wspólnota w celu wykazania samej struktury zadłużenia strony pozwanej
(punktu widzenia należności określonych w art. 13 i 14 ustawy z dnia 24 czerwca 1994
r.) i globalnej sumy zadłużenia. W piśmie strony powodowej z dnia 10 kwietnia 2006 r.
powód powołuje się na wspomnianą dokumentację i po kolei omawia jej treść [k. (…) akt
sprawy]. Strona powodowa przedstawiła też szczegółowe „Rozliczenie wspólnoty
mieszkaniowej” [k. (…) akt sprawy]. Jeżeli dokumentacja taka budziła obiekcje Sądu
Apelacyjnego odnośnie do odpowiedniego ujęcia struktury poniesionych kosztów
(wyodrębnienia płatności związanych z eksploatacją lokali, stanowiących własność
pozwanej oraz związanych z zarządem nieruchomością wspólną), wystarczającej
kalkulacji, ich obliczania (sposób i miarodajne kryteria) i innych zagadnień
szczegółowych (np. sposób obliczania wysokości funduszu remontowego, sposób
obliczania wydatków na media), można było skorzystać na pewno z odpowiedniej opinii
biegłego (art. 232 zd. II k.p.c.). Oznacza to, że Sąd Apelacyjny nie wykorzystał jednak
wszystkich możliwości procesowych służących do finansowego i rzeczowego
6
zweryfikowania wysokości należności dochodzonych przez Wspólnotę wobec pozwanej
Spółki, uczestnika tej Wspólnoty.
Po czwarte, oba sądy meriti ustaliły to, że strona pozwana jednak dokonała
zapłaty części obciążających ją należności [por. np. k. (…) akt]. Sąd Apelacyjny nie
wyciąga jednak odpowiednich wniosków z tak ustalonego faktu w sferze obciążającego
stronę powodową ciężaru dowodu, przynajmniej w odniesieniu do tych należności, które
były objęte zapłaconymi fakturami.
Skoro zarzut naruszenia art. 6 k.c. okazał się uzasadniony, należało zaskarżony
wyrok uchylić w pkt I, ppkt 3 w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty
151.628,20 zł, w pkt I ppkt 4 oraz w punkcie III i w tym zakresie przekazać sprawę
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego (art. 39815
§ 1 k.p.c.). W pozostałym zakresie należało
skargę kasacyjną oddalić (odnośnie do kwoty 8.519,56 zł, określonej w pozwie w poz. 1;
art. 39814
k.p.c.).