Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 73/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. P.
przeciwko G. L.
z udziałem interwenienta ubocznego Fabryki (…) Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 lipca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 lipca 2007 r., sygn.
akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną; odstępuje od obciążenia powoda kosztami zastępstwa
prawnego na rzecz interwenienta ubocznego w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 9 lutego 2007 r. zasądził od pozwanego na
rzecz powoda 175.157,87 zł tytułem kar umownych za nienależyte wykonanie umowy
polegającej na zamontowaniu w jego nowowybudowanym domu kompletu okien i
2
umorzył postępowanie o kwotę 18.100 zł., przekazaną mu przez pozwanego na pokrycie
kosztów usunięcia wad.
Sąd ustalił, że termin wykonania tego dzieła strony oznaczyły na 22 listopada
2003 r. Okna zamontowano 26 listopada, lecz miały one liczne wady, które powód
reklamował pozwanemu, a ten producentowi okien – Fabryki (…) Spółce z o.o.,
występującej w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej.
Wielokrotne próby podejmowane przez pracowników Spółki usunięcia usterek poprawiły
stan okien tylko częściowo. W tej sytuacji powód wystąpił z pozwem o zasądzenie kar
umownych, określonych w zawartym kontrakcie „odszkodowaniem”. Podstawowym
problemem i punktem spornym w sprawie okazało się rozumienie zawartego w umowie
zastrzeżenia o tych karach następującej treści: w wypadku nieterminowego wykonania
zlecenia pozwany zapłaci powodowi odszkodowanie umowne w wysokości 1% wartości
zlecenia za każdy dzień zwłoki”. Interwenient uboczny, który przejął główny ciężar
procesu po stronie pozwanej, wskazywał, że zgodnie z brzmieniem dodatkowego
zastrzeżenia, kary umowne należały się za nieterminowe wykonanie umowy dzieła, nie
przewidziano ich zaś za nieusunięcie usterek. Powód zaś utrzymywał, że prawidłowa
wykładnia tego fragmentu umowy prowadzi do wniosku, że kary dotyczą także sytuacji,
w której oddane dzieło ma wady, których nie usunięto w terminie. Sąd Okręgowy
przyznał w tym sporze rację powodowi, przyjmując, że zastrzeżenie kary umownej miało
na względzie nie tylko terminowość wykonania dzieła, ale także jego odpowiednią
jakość. Dlatego uwzględnił powództwo.
Na skutek apelacji interwenienta od tego orzeczenia, Sąd Apelacyjny wyrokiem z
dnia 26 lipca 2007 r. zmienił je, obniżając zasądzoną kwotę do 1.125,20 zł. i oddalając
powództwo w pozostałym zakresie. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko apelującego, że
wspomniane zastrzeżenie umowne trzeba rozumieć w ten sposób, że kara została
przewidziana tylko za nieterminowe wykonanie dzieła, w związku z czym należy się za
cztery dni zwłoki w terminie zamontowania okien, a zatem w pozostałym zakresie
roszczenie powoda należało oddalić, jako niezasadne.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną powód w części
oddalającej powództwo. Zarzucił naruszenie art. 382 i art. 79 k.p.c. oraz art. 65 § 2 i art.
483 § 1 k.c., wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o zmianę i uwzględnienie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niezasadny jest zarzut procesowy naruszenia art. 79 k.p.c.
3
Interwenient uboczny określany bywa obrazowo jako pomocnik procesowy strony
do której przystąpił, w związku z czym jego działania nie powinny pozostawać w
sprzeczności z wyraźną wolą tej strony. Uwzględniając fakt, iż, co do zasady, strona
może zmieniać i odwoływać swoje czynności procesowe, należy przyjąć, że tym bardziej
może zmienić czy odwołać czynności interwenienta. Dlatego w doktrynie przyjmuje się
trafnie obowiązywanie zasady domniemania zgodności jego działań z wolą strony, do
której przystąpił. Domniemanie to przestaje obowiązywać, gdy występuje wyraźna
sprzeczność pomiędzy zachowaniami strony i interwenienta w procesie. Dotyczy to
przykładowo sytuacji, kiedy interwenient wnosi środek odwoławczy od wyroku
uwzględniającego powództwo, mimo jego uznania przez stronę pozwaną. Należy
wówczas przyjąć, że środek ten podlega odrzuceniu, jako niedopuszczalny (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1998 r., I CKN 658/97, OSNC 1898, nr 12, poz. 218).
W niniejszej sprawie takiej rażącej sprzeczności w stanowiskach procesowych
pozwanego i interwenienta nie ma, wobec czego zarzut naruszenia przez Sąd
Apelacyjny art. 79 k.p.c. jest bezpodstawny.
Nie jest też trafny zarzut uchybienia art. 382 k.p.c., gdyż Sąd Apelacyjny nie
pominął żadnej istotnej części materiału dowodowego. Sąd ten prawidłowo skupił się na
ustaleniu treści i wykładni oświadczeń woli stron dotyczących zastrzeżonej kary
umownej, pozostałe okoliczności sprawy były bowiem bezsporne. Przeprowadzona
analiza treści tego dodatkowego zastrzeżenia umownego doprowadziła Sąd do
prawidłowego wniosku, że dotyczy ono – zgodnie z jego brzmieniem - tylko
nieterminowego wykonania umowy o dzieło. Należy bowiem podkreślić, że sama ustawa
w art. 471 k.c. wymienia dwie podstawowe formy uchybienia obowiązkowi
dotrzymywania umowy: niewykonanie i nienależyte wykonanie umowy, w związku z
czym nie należy ich utożsamiać. W wypadku umowy o dzieło nienależyte jej wykonanie
polegać będzie z reguły na oddaniu dzieła z usterkami i wiążącą się z tym
odpowiedzialnością wykonawcy za stwierdzone wady. Odpowiedzialność ta różni się
treściowo od odpowiedzialności za niedotrzymanie terminu wykonania umowy. Skoro
zatem strony wyraźnie w umowie stwierdziły, że zastrzegają karę umowną za
nieterminowe jej wykonanie, Sąd Apelacyjny trafnie uznał, że nie można w drodze
domniemań rozszerzać odpowiedzialności z tego tytułu i przyjmować, iż odnosiły tę karę
także do drugiej postaci niedotrzymania umowy, jaką jest wykonanie dzieła z wadami.
Wprawdzie zgodzić się należy ze skarżącym, że miał on prawo zakładać, iż okna
zostaną wykonane bezusterkowo, ale to samo przekonanie można odnieść do
4
terminowego wykonania umowy. Jeżeli zatem dopilnował zastrzeżenia kary za
nieterminowość oddania dzieła, powinien tak samo uczynić to w przypadku oddania
dzieła z wadami. Warto przy tym dodać, że, jak uczy praktyka obrotu gospodarczego,
sam mechanizm liczenia kar za oddanie przedmiotu umowy z wadami różni się od
nieterminowego przekazania dzieła, gdyż odpowiedzialność za wady przyjmowana jest z
reguły od daty ich nieusunięcia w wyznaczonym terminie. Także zatem z tego
praktycznego punktu widzenia trudno jest przyjmować - bez wyraźnego postanowienia
umownego - że przewidziana w kontrakcie kara za nieterminowość oddania dzieła
odnosi się także do oddania go z wadami. Dokonywanie tak rozciągliwej wykładni treści
umowy może prowadzić do naruszenia istotnej wartości, jaką jest pewność zasad obrotu
gospodarczego. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy nie podzielił - wychodzących z
odmiennych założeń - materialnoprawnych zarzutów skargi kasacyjnej naruszenia art.
65 § 2 oraz art. 483 § 1 k.c. W rezultacie skarga ta, jako nie mająca usprawiedliwionych
podstaw, podlegała oddaleniu (art. 39814
k.p.c.). Jednocześnie względy słuszności
przemawiały za nieobciążaniem powoda kosztami zastępstwa prawnego w instancji
kasacyjnej na rzecz interwenienta (art. 102 k.p.c.).