Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 października 2008 r.
II UK 51/08
Przepis art. 7 pkt 5a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i ren-
tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.;
obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) stanowiący, że okre-
sami nieskładkowymi są przypadające przed nabyciem prawa do emerytury lub
renty okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem w wieku
do lat 4 w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie bez względu na
liczbę dzieci do 6 lat, nie przesądza o kolejności zaliczania tych okresów do
stażu ubezpieczeniowego przy ustalaniu prawa do renty.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie: SN Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), SA Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 paź-
dziernika 2008 r. sprawy z wniosku Renaty K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w W. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z
dnia 8 listopada 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 26 marca 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu całko-
witej niezdolności do pracy na czas od 31 marca 2006 r. do 1 września 2007 r. Na
skutek apelacji strony pozwanej - organu rentowego - zarzucającej naruszenie prawa
materialnego - art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) ze względu
na brak spełnienia przesłanki w postaci zgromadzenia przez wnioskodawczynię wy-
2
maganych prawem okresów składkowych, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do
zmiany zaskarżonego wyroku i oddalił apelację.
Podstawę takiego rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia faktyczne, z których wy-
nikało, iż wnioskodawczyni (urodzona 30 września 1968 r.) w okresie ostatniego
dziesięciolecia od dnia powstania niezdolności do pracy (1 września 1994 r. do 1
września 2004 r.) udokumentowała 5-letni okres składkowy i nieskładkowy. Do
okresu składkowego Sąd zaliczył: zatrudnienie w B.C. Sp. z o.o. (od 22 maja 2000 r.
do 31 grudnia 2003 r., tj. 3 lata 7 miesięcy i 9 dni); pobieranie zasiłku dla bezrobot-
nych (od 28 stycznia 2004 r. do 27 lipca 2004 r., tj. 6 miesięcy), co łącznie stanowiło
okres 4 lat, 1 miesiąca i 9 dni. Brakujący staż ubezpieczeniowy stanowił okres nie-
składkowy przypadający w tym dziesięcioleciu z tytułu opieki nad dzieckiem do 4
roku życia, tj. okres opieki nad synem Dominikiem urodzonym 29 maja 1992 r. w
czasie od 1 września 1994 r. do 29 maja 1996 r. ograniczony do 1/3 okresów skład-
kowych, tj. 16 miesięcy, co łącznie wynosiło 5 lat 6 miesięcy i 9 dni okresów skład-
kowych i nieskładkowych. Mając powyższe na uwadze Sądy orzekające w tej spra-
wie stwierdziły, że ubezpieczona spełniła przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z
art. 58 ust. 1 pkt 5 oraz art. 7 pkt 5a powołanej ustawy, skoro w ostatnim 10-leciu od
daty złożenia wniosku posiadała pięcioletni staż ubezpieczeniowy (okres od 13
stycznia 1995 r. do 13 stycznia 2005 r.) w rozmiarze 5 lat 4 miesięcy i 24 dni, w tym 4
lata 1 miesiąc i 9 dni okresów składkowych i 1 rok, 3 miesiące i 25 dni okresów nie-
składkowych.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł organ rentowy, za-
skarżając go w całości. Zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię przepisów art. 5 ust. 2 i art. 7 pkt 5a w związku z art. 57 pkt 2 i art. 58 ust. 1
pkt 5 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, polegającą na przyjęciu nieprawidłowej zasady obliczania
okresów nieskładkowych ubezpieczonej.
W uzasadnieniu skargi organ rentowy wskazał na potrzebę rozstrzygnięcia
wątpliwości prawnych dotyczących zasad stosowania przepisów art. 5 ust. 2 w
związku z art. 7 pkt 5a i art. 57 pkt 2 oraz art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy o emery-
turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w sytuacji gdy przedłożone
dowody wskazują jednoznacznie, że okresy opieki nad dziećmi w rozmiarze ograni-
czonym do 1/3 udowodnionych okresów składkowych przypadają przed dziesięciole-
ciem poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy i zgłoszenie wniosku o usta-
3
lenie prawa o renty. Istnieje zatem potrzeba wskazania przez Sąd Najwyższy, czy
jest możliwe z punktu widzenia powołanych wyżej przepisów ustawy dowolne wybra-
nie okresu opieki spośród kilku okresów niewykonywania pracy z powodu opieki nad
dzieckiem do lat 4 w granicach do 3 lat na każde dziecko, czy też przyjąć należy ko-
lejność kalendarzową, wynikającą z dat urodzenia dzieci. Jeżeli zatem przepis art. 7
pkt 5a ustawy stanowi zasadę, że okresy opieki ustala się na każde dziecko i okres
ten jest ograniczony barierą wiekową, którą jest 4 rok życia dziecka oraz przyjętą
przez ustawodawcę liczbą 6 lat, to tym samym nie można było pominąć przy oblicza-
niu okresów nieskładkowych okresu opieki nad pierwszym dzieckiem wnioskodaw-
czyni i urodzenia przez nią łącznie czworga dzieci, a przyjęcie okresu opieki nad
dzieckiem ostatnio urodzonym, na które ze względu na ograniczenie do 6-ciu lat
okresu opieki nie może już być uwzględniony jako okres nieskładkowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. Przepis art. 57 pkt 2 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określa jako jeden z
warunków przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy posiadanie wy-
maganego okresu składkowego i nieskładkowego. Zgodnie z art. 58 ust. 1 wymaga-
ny okres zatrudnienia oznacza określoną liczbę lat w zależności od tego, w jakim
wieku osoba ubiegająca się o przyznanie renty stała się niezdolna od pracy. Dla
osób, których niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej trzydziestu lat, okres
ten wynosi 5 lat, z zawartym w ust. 2 tego przepisu zastrzeżeniem, że okres ten
powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o
rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Dla osób, które stały się nie-
zdolne do pracy po ukończeniu 30 lat, określony w art. 57 pkt 2 wymóg oznacza po-
siadanie pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w określonym prze-
dziale czasowym, natomiast okresy składkowe i nieskładkowe przypadające w innym
przedziale czasowym nie są brane pod uwagę przy ustalaniu prawa. Właśnie ze
względu na ten dodatkowy warunek dotyczący wyłącznie okresu pięcioletniego, wy-
maganego od osób, u których niezdolność do pracy powstała powyżej 30 roku życia
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2004 r., I UK 56/04, OSNP 2005 nr
12, poz. 178) wymagany okres składkowy i nieskładkowy należy obliczać jedynie z
dziesięcioletniego okresu aktywności zawodowej. Dlatego tylko w stosunku do pozo-
4
stałych kategorii osób wymienionych w ust. 1 pkt 1, 2, 3, 4 przepisu art. 58 ustawy,
wymagany okres składkowy i nieskładkowy może być obliczany z całego okresu ak-
tywności zawodowej. Tym samym w przypadku osób spełniających przesłanki z art.
58 ust. 1 pkt 5 ustawy należy okresy niewykonywania pracy z powodu sprawowania
opieki (art. 7 pkt 5-7 ustawy) wiązać z okresem dziesięciolecia przed zgłoszeniem
wniosku. W niniejszej sprawie okresem niewykonywania pracy przez wnioskodaw-
czynię z powodu sprawowania opieki wpisującym się w dziesięciolecie wyznaczone
art. 58 ust. 2 ustawy był okres opieki nad synem Dominikiem (urodzonym 29 maja
1992 r.) w czasie od 1 września 1994 r. do 29 maja 1996 r. (art. 7 pkt 5a ustawy).
Argumenty organu rentowego przedstawione w skardze w postaci twierdzenia,
że „nie można było pominąć przy obliczaniu okresów nieskładkowych okresu opieki
nad pierwszym dzieckiem wnioskodawczyni i urodzenia przez nią łącznie czworga
dzieci a przyjęcie okresu opieki nad dzieckiem ostatnio urodzonym, na które ze
względu na ogranicznik 6 lat okres opieki nie może już być uwzględniony jako okres
nieskładkowy”, w ocenie składu orzekającego nie zasługują na poparcie.
Po pierwsze, przepis art. 7 pkt 5a ustawy - stanowiący, że okresami nieskład-
kowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy
niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4 w granicach
do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie bez względu na liczbę dzieci do 6 lat - nie
przesądza o kolejności zaliczania tych okresów do stażu ubezpieczeniowego przy
ustalaniu prawa do renty. Po drugie, w niniejszej sprawie okresy opieki nad wcze-
śniej urodzonymi dziećmi ubezpieczonej nie były uwzględniane przy ustalaniu stażu
ubezpieczeniowego zgodnie z dyspozycją art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust.
pkt 5a oraz ust. 2 ustawy, tym samym okresy opieki w granicach do 3 lat na każde
dziecko oraz łącznie bez względu na liczbę dzieci do 6 lat, nie zostały „wyczerpane”.
Po trzecie, przyjęcie stanowiska organu rentowego dyskryminowałoby ubezpieczo-
nych posiadających wiele dzieci w porównaniu z ubezpieczonymi mającymi jedno
dziecko urodzone w dziesięcioletnim okresie wymienionym w art. 58 ust 2 ustawy,
skoro wcześniejsze urodzenie dzieci tej kategorii ubezpieczonych, dla których naby-
cie prawa do renty uzależnione byłoby od spełnienia warunków wskazanych w art. 57
ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. pkt 5a oraz ust. 2 ustawy, powodowałoby nie-
możność uwzględnienia okresu nieskładkowego z tytułu opieki nad kolejnym dziec-
kiem urodzonym w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed
dniem powstania niezdolności do pracy.
5
Z tych wszystkich względów należało oddalić skargę i orzec jak w sentencji,
po myśli art. 39814
k.p.c.
========================================