Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 16 października 2008 r., III CZP 88/08
Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
Sędzia SN Iwona Koper
Sąd Najwyższy w sprawie postępowania upadłościowego ''O.T.K." sp. z o.o. w
K. przy uczestnictwie wierzycieli Haliny P. i Jerzego P. po rozstrzygnięciu w Izbie
Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 16 października 2008 r. zagadnienia
prawnego przedstawionego przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w
Krakowie postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r.:
„Czy od zażalenia na zarządzenie o zwrocie zgłoszenia wierzytelności przez
sędziego komisarza, opłatę należy pobrać na zasadzie art. 75 pkt 3, art. 19 ust. 3
pkt 2 czy też art.14 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.)?”
podjął uchwałę:
Od zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza o zwrocie zgłoszenia
wierzytelności pobiera się opłatę podstawową.
Uzasadnienie
Sędzia-komisarz w postępowaniu upadłościowym dłużnika zarządził zwrot
wierzycielom pisma obejmującego zgłoszenie wierzytelności w związku z
niespełnieniem odpowiednich wymogów formalnych (art. 242 ustawy z dnia 28
lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, Dz. U Nr 60, poz. 535, ze zm. –
dalej: "Pr.u.n."). W toku rozpatrywania zażalenia powodów Sąd Rejonowy rozważał,
jaką opłatę należy pobrać od tego środka zaskarżenia i na jakiej podstawie prawnej.
W ocenie Sądu, kwestii tej nie reguluje art. 75 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U Nr 187, poz.1398 ze zm. – dalej:
„u.k.s.c.”), natomiast w grę mógłby wchodzić art.19 ust. 3 pkt 2 lub art. 14 ust. 3
u.k.s.c. W związku z tym, że zgłoszenie wierzytelności powinno wskazywać m.in.
określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi (art. 240 Pr.u.n.), nie ma
wątpliwości co do tego, do jakiej wartości wyjściowej odnieść należy regułę
wynikającą z art. 19 ust. 3 pkt 2 u.k.s.c., przewidującą jedną piątą opłaty od
zażalenia. Sąd Rejonowy wskazał zatem na możliwość zastosowania tego właśnie
przepisu do określenia opłaty od zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza o
zwrocie zgłoszenia wierzytelności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że na zarządzenie
sędziego-komisarza w przedmiocie zwrotu zgłoszenia wierzytelności, wydane w
toku postępowania upadłościowego, przysługuje zażalenie (np. uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 2 marca 2005 r., III CZP 98/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 21 i z
dnia 2 marca 2005 r., III CZP 90/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 20). Zarządzenie o
zwrocie zgłoszenia wierzytelności ma charakter rozstrzygnięcia ogólnego, nie
należy natomiast do grupy orzeczeń właściwych tylko dla postępowania
upadłościowego, odnośnie do których przyjęto ograniczenia w zakresie możliwości
ich zaskarżania (art. 222 Pr.u.n.).
W literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego brak jak dotychczas
wyraźnych wypowiedzi odnoszących się wprost do tego, jaką opłatę i na podstawie
których przepisów należy pobrać od zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza
w przedmiocie zwrotu zgłoszenia wierzytelności(art. 240 Pr.u.n.).
Zgodnie z art. 75 pkt 2 u.k.s.c., opłatę w kwocie 200 zł pobiera się m.in. od
zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu upadłościowym i
naprawczym. W przepisie tym określono różne formy środków prawnych (wnioski,
zażalenie, sprzeciw), od których pobiera się stałą opłatę, w tym także od zażalenia
na postanowienia wydane w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. W
związku z tym, że w takim postępowaniu sędzia-komisarz może wydawać zarówno
postanowienia, jak i zarządzenia brak usprawiedliwionych podstaw do twierdzenia,
iż przepis ten obejmuje także opłatę stałą od zażalenia na zarządzenie sędziego-
komisarza, w tym – od zażalenia na zarządzenie o zwrocie zgłoszenia
wierzytelności, wspomina się bowiem expressis verbis o "zażaleniu na
postanowienia", a więc o jednej tylko postaci rozstrzygnięcia sędziego-komisarza.
Eksponując w art. 75 u.k.s.c tylko niektóre środki prawne, od których pobiera się
opłatę stałą, ustawodawca zróżnicował jednak reguły pobierania opłat i ich
wysokość w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. Nie można zatem uznać
za trafną sugestię Sądu Rejonowego zmierzającą do rozszerzającej wykładni art.
75 pkt. 3 u.k.s.c. i motywowanie jej potrzebą ujednolicenia opłat pobieranych w
takim postępowaniu.
Sąd Rejonowy sugerował także możliwość określenia opłaty od zażalenia na
zarządzenie o zwrocie zgłoszenia wierzytelności na podstawie art.19 ust. 3 pkt 2
u.k.s.c., zgodnie z którym piątą część opłaty pobiera się od zażalenia, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej. Zdaniem tego Sądu, w świetle art. 240 Pr.u.n.
zgłoszenie wierzytelności powinno m.in. określać wierzytelność z należnościami
ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnych i te wierzytelności mogłyby
stanowić „wartości wyjściowe” dla ustalenia wysokości opłaty od zażalenia na
zarządzenie sędziego-komisarza o zwrocie zgłoszenia wierzytelności. W tej
propozycji interpretacyjnej nie dostrzeżono, że art. 19 u.k.s.c. powinien być
interpretowany w powiązaniu z art. 18 u.k.s.c., ułamkowa zatem część opłaty,
określona w art. 19 u.k.s.c., powinna być obliczona przy uwzględnieniu opłaty
pobieranej od pisma wszczynającego postępowanie, o jakim wspomina art.18 ust. 1
u.k.s.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego i w literaturze wyraża się trafne
stanowisko, że zgłoszenie wierzytelności do masy upadłości stanowi formę jej
dochodzenia i tym samym zgłoszenie spełnia funkcję zbliżoną do wytoczenia
powództwa lub zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. W
związku z tym, że de lege lata nie pobiera się jednak opłaty od zgłoszenia
wierzytelności (art. 239-240 Pr.u.n.), odpada możliwość określenia wysokości opłaty
od zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza w sposób określony w art. 19
u.k.s.c. Nie mogą być też brane w pod uwagę w tym zakresie środki prawne
otwierające poszczególne etapy postępowania upadłościowego, np. wniosek o
ogłoszeniu upadłości lub wniosek o wszczęcie postępowania naprawczego.
Wyłączenie możliwości zastosowania art. 75 pkt 3 i art. 19 ust. 3 pkt 2 u.k.s.c.
w zakresie ustalenia opłaty od zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza o
zwrocie zgłoszenia wierzytelności prowadzi do wniosku, że właściwą podstawą
prawną ustalenia opłaty stanowi art. 14 ust. 1 i 3 u.k.s.c., zgodnie bowiem z regułą
wyrażoną w art. 3 ust. 2 pkt 2 u.k.s.c., opłacie podlega m.in. zażalenie, jeżeli
przepis ustawy przewiduje jej pobranie. Obowiązek uiszczenia tej opłaty wynika z
art.14 ust. 3 u.k.s.c., przewidującego opłatę podstawową. W rezultacie, od
zażalenia na zarządzenie sędziego-komisarza o zwrocie zgłoszenia wierzytelności
(art. 240 Pr.u.n. ) pobiera się opłatę stałą określoną w art. 14 ust. 3 u.k.s.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie (art. 390 § 1
k.p.c.).