Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 103/08
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi R. B.
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 22
grudnia 2002 r., sygn. akt I ACa (…),
w sprawie z powództwa A. P. i L. P.
przeciwko R. B.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 grudnia 2008 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 28 maja 2008 r.,
sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
W dniu 10 marca 2008 r. R. B. – pozwany w sprawie wytoczonej przez A. P. i L.
P. o odszkodowanie, zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia
12 grudnia 2002 r. (który uprawomocnił się w dniu 10 marca 2003 r.), wniósł skargę
o wznowienie postępowania zakończonego tym wyrokiem. Skarżący zażądał
wznowienia postępowania na tej podstawie, że wyrok został uzyskany za pomocą
przestępstwa (art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c.), tj. na podstawie fałszywych zeznań świadków i
sfałszowanej opinii biegłego, w stosunku do których toczy się postępowanie karne.
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 28 maja 2008 r. odrzucił skargę. Sąd ten
wskazał, że stosownie do art. 404 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z
powodu przestępstwa jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym
wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że
zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. W postępowaniu karnym, na
które powołuje się skarżący, zapadło nieprawomocne postanowienie odmawiające
wszczęcia postępowania, wobec czego nie zachodzi podstawa wznowienia
przewidziana w art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. Okoliczność, że wnosząc skargę przed
rozpoczęciem biegu terminu do jej wniesienia (art. 407 § 1 k.p.c.) skarżący kierował się
potrzebą zachowania pięcioletniego terminu do żądania wznowienia postępowania (art.
408 k.p.c.) „nie może mieć decydującego znaczenia, gdyż Sąd musi stosować
obowiązujące prawo. To zaś… nie przewiduje możliwości wniesienia skargi opartej na
art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. przed zaistnieniem któregoś ze zdarzeń wymienionych w art.
404 k.p.c. Tym samym nie jest możliwe, jak chce tego skarżący, zawieszenie
postępowania w oczekiwaniu na zakończenie postępowania karnego i uprawomocnienie
się wydanego orzeczenia.”
W zażaleniu na wymienione postanowienie R. B. wniósł o jego uchylenie.
Skarżący podniósł, że jeżeli dojdzie do prawomocnego skazania świadków i biegłego,
zaskarżone postanowienie powoduje, że pozbawiony zostanie możności żądania
wznowienia postępowania, albowiem upłynie przewidziany w art. 408 k.p.c. termin do
żądania wznowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wprawdzie samodzielną podstawą wznowienia postępowania jest uzyskanie
wyroku za pomocą przestępstwa (art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c.), ale jeżeli wyrok został
uzyskany za pomocą przestępstwa, można żądać wznowienia – jak stanowi art. 404
k.p.c. – jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem
skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało
umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. W sytuacji, gdy postępowanie karne
toczy się, nie można zatem żądać wznowienia postępowania. Oznacza to, że brak jest
podstawy do wznowienia.
Podstawa wznowienia postępowania i okoliczności, które uprawniają
do skorzystania z określonej podstawy wznowienia powinny występować w chwili
złożenia skargi o wznowienie, bądź najpóźniej w chwili orzekania o wznowieniu (art. 316
§ 1 w zw. z art. 406 k.p.c.).
3
Stosownie do art. 408 k.p.c., po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się
wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, z wyjątkiem wypadku, gdy strona
była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Nie jest
wykluczone, że podstawa wznowienia ujawni się po upływie pięciu lat od
uprawomocnienia się wyroku lub zaistnienia okoliczności uprawniających do
skorzystania z danej podstawy wznowienia. W takiej sytuacji – z wyjątkiem
wymienionego wyżej wypadku – nie można jednakże żądać wznowienia postępowania.
W ten sposób wartość, jaką jest niewzruszalność prawomocnego wyroku, znalazła
pierwszeństwo przed uprawnieniem do podważenia wyroku wydanego w warunkach
uzasadniających wznowienie postępowania.
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości
„prewencyjnego” wniesienia skargi o wznowienie postępowania przed upływem pięciu
lat od uprawomocnienia się wyroku po to, żeby zapobiec upływowi terminu do żądania
wznowienia. Dotyczy to każdego przypadku, gdy brak jest podstawy do wznowienia,
nawet gdy istnieją przesłanki do przewidywania, że podstawa wznowienia może ujawnić
się później lub zaistnieją okoliczności, które uprawniają do skorzystania z określonej
podstawy wznowienia. Nie inaczej należy ocenić sytuację, gdy toczy się postępowania
karne, ale nie zostało ono zakończone. W przeciwnym wypadku mogłoby dojść do
wznowienia postępowania po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku, co
przez wprowadzenie terminu określonego w art. 408 k.p.c. ustawodawca – preferując
niewzruszalność prawomocnego wyroku po upływie tego terminu – chciał uniemożliwić.
Wynik postępowania karnego, który będzie znany po upływie pięciu lat od
uprawomocnienia się wyroku, jest obojętny dla wyniku postępowania o wznowienie
toczącego się przed upływem tego terminu. Dla wyniku tego postępowania istotne jest
przede wszystkim ustalenie dopuszczalności wznowienia, a zatem czy zachodzi – jak
wskazano wyżej, najpóźniej w chwili orzekania o wznowieniu – podstawa wznowienia,
która umożliwia to wznowienie i czy skarga o wznowienie została wniesiona w
przepisanym terminie. Brak jest zatem przesłanek do zawieszenia postępowania o
wznowienie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego, którego
wynik może dopiero spowodować, że podstawa wznowienia, którą jest uzyskanie
wyroku za pomocą przestępstwa, stanie się podstawą umożliwiającą żądanie
wznowienia (art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.).
Z przytoczonych względów zażalenie, jako niezasadne, należało oddalić
(art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39814
k.p.c.).