Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 244/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa P.(...) Spółki z o.o. w G.
przeciwko S.(...) S.A. z siedzibą w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 22 listopada
2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
P.(...) spółka z o.o. domagała się zasądzenia od spółki S.(...) kwoty 514.432,14 zł
z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23.04.2007 r.
powództwo oddalił, ustalając co następuje:
Poprzednik prawny pozwanej spółki zawarł w dniu 1.12.2000 r. ze stroną
powodową umowę sprzedaży udziału wynoszącego (...)/57258 części we
współużytkowaniu wieczystym w nieruchomości gruntowej położonej w W. przy ul. P.,
oznaczonej jako działki ewidencyjne nr (…)/4/ i (…)/16, o łącznej powierzchni 5 ha 72
ary 58 m2
wraz z takim samym udziałem we współwłasności wzniesionych na niej
2
budynków za cenę 2.840.863 zł. Na tej podstawie powodowa Spółka została wpisana do
księgi wieczystej jako użytkownik wieczysty, zaś wykreślenie nastąpiło w 2006 r.
Wyrokiem z dnia 29.09.2003 r., Sąd Okręgowy w W., wydanym w sprawie IV C (…)
zobowiązał powodową Spółkę P.(...) do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na
rzecz poprzednika prawnego pozwanej Spółki udziału wynoszącego (...)/57258 w
użytkowaniu wieczystym za jednoczesnym zwrotem kwoty 450.000 zł. Ustalono, że
pismem z dnia 12.08.2005 r. Zarząd Mienia Skarbu Państwa wezwał powodową Spółkę
do zapłaty kwoty 514.432,14 zł tytułem opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za lata
2004 i 2005 r. Powodowa Spółka w dniu 21.08.2005 r. wezwała pozwaną Spółkę do
uiszczenia tej należności, co pozostało bez odpowiedzi.
Sąd Okręgowy oddalając powództwo wskazał, że powodowa Spółka wpisana do
księgi wieczystej jako użytkownik wieczysty obowiązana była - stosownie do art. 238 k.c.
i art. 71 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami – do uiszczenia
opłaty rocznej z tego tytułu. Gdyby powodowa Spółka uiściła tę należność, to kwotę tę
można byłoby traktować jako nienależne świadczenie, skoro z nieruchomości faktycznie
korzystała pozwana Spółka.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22.11.2007 r. oddalił apelację powodowej Spółki.
W skardze kasacyjnej powodowa Spółka zarzuciła naruszenie art. 405 k.c. przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. W związku z tym wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez uwzględnienie żądania
względnie przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wstępnie należy wskazać, że zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy
rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw,
biorąc z urzędu po rozwagę, jedynie nieważność postępowania. Jeśli więc w skardze
kasacyjnej zarzucono jedynie naruszenie art. 405 k.c., to w takich granicach skarga
kasacyjna podlega rozpoznaniu.
Ustalenia faktyczne dokonane w niniejszej sprawie, niekwestionowane przez
strony, pozwalają stwierdzić bezspornie, że:
Po pierwsze, powodowa Spółka nabyła udział w użytkowaniu wieczystym i udział
we własności budynków na podstawie umowy z dnia 1.12.2000 r. sporządzonej w formie
aktu notarialnego i wpisana została jako użytkownik wieczysty dla księgi wieczystej w
uwzględnieniu wniosku wieczystoksięgowego zawartego w tej umowie i przy
zastosowaniu art. 29 ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.
3
U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.). Oznacza to, że dokonany wpis, o
charakterze konstytutywnym (art. 27 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce
nieruchomościami – Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 1361 ze zm.), wywołał skutek prawny
od chwili złożenia wniosku do sądu wieczystoksięgowego.
Po drugie, wyrokiem z dnia 29.09.2003 r. Sąd Okręgowy zobowiązał powodową
Spółkę do zwrotnego przeniesienia udziału użytkowania wieczystego i własności
budynków na rzecz pozwanej Spółki za jednoczesnym zwrotem kwoty 450.000 zł. Z
treści skargi kasacyjnej powodowej Spółki wynika, że wyrok ten uprawomocnił się
dopiero w dniu 10.08.2005 r. Oznacza to, że dopiero ten prawomocny wyrok zastępował
oświadczenie woli powodowej Spółki o przeniesieniu udziału w użytkowaniu wieczystym
i własności budynków z powrotem na pozwaną Spółkę. Także w tym przypadku wpis
użytkowania wieczystego na rzecz pozwanej Spółki w miejsce powodowej Spółki miał
charakter konstytutywny. Taki wpis - co jest bezsporne - nastąpił dopiero w 2006 r. W
konsekwencji użytkownikiem wieczystym do tego czasu była powodowa Spółka.
Po trzecie, obowiązek uiszczenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
obciąża – zgodnie z art. 238 k.c. – użytkownika wieczystego. Prawidłowo więc właściciel
gruntu wezwał powodową Spółkę do uiszczenia należnej opłaty rocznej z tytułu
użytkowania wieczystego za lata 2004 i 2005. Należy przy tym zauważyć, że jest to
obowiązek cywilnoprawny i zakwalifikowanie tego wezwania o zapłatę przez Sąd
Apelacyjny jako decyzji administracyjnej jest błędne. Skoro powodowa Spółka nie uiściła
tej należności, to nastąpiło wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu
wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 24.02.2005 r. IC (…),
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Jest więc bezsporne, że zarówno w chwili
wniesienia pozwu, jak i orzekania przez Sąd Apelacyjny (art. 316 § 1 k.p.c.) przedmiotowa
należność nie została uiszczona.
Po czwarte, powodowa Spółka uzasadniając swoje żądanie wskazuje, że skoro
pozwana Spółka faktycznie korzystała z nieruchomości w zakresie udziału, który nabyła
powodowa Spółka, to ją obciąża opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego. Tak
skonstruowane powództwo nie mogło być uwzględnione w ramach bezpodstawnego
wzbogacenia. Wskazano już poprzednio, że obowiązek uiszczenia opłaty rocznej
spoczywa na użytkowniku wieczystym (art. 238 k.c.) i nie ma znaczenia, czy użytkownik
ten korzysta z tej nieruchomości. Tym użytkownikiem wieczystym była powodowa Spółka
od 2000 r. do 2006 r. Właściciel gruntu nie miał podstawy prawnej, aby wezwanie o
uiszczenie opłaty rocznej skierować do pozwanej Spółki, jako podmiotu korzystającego
4
z nieruchomości. Jeżeli po zawarciu umowy sprzedaży udziału w użytkowaniu wieczystym
i własności budynków powodowa Spółka nie została dopuszczona do współposiadania, to
przysługiwało jej roszczenie z art. 346 k.c. Skoro tego nie uczyniła to, po uiszczeniu
obowiązujących ją - jako użytkownika wieczystego należności publicznoprawnych
(podatki) i cywilnoprawnych (opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego) mogła
wystąpić o ich zwrot w stosunku do pozwanej Spółki. Nie sposób jednak mówić o
uzyskanych przez pozwaną Spółkę korzyściach, jeżeli należności te nie zostały
uiszczone. W tym kontekście nie można uznać za uzasadniony zarzut naruszenia art. 405
k.c.
Z tych względów skargę kasacyjną należało oddalić (art. 39814
k.p.c.).