Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 19 grudnia 2008 r.
III SZP 2/08
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2008 r.
sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów prze-
ciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych SA z siedzibą w W. o
uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, na skutek zagadnienia praw-
nego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca
2008 r. [...]
„Czy pełnomocnikiem procesowym Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone
może być pracownik Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Pracownik Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może być
pełnomocnikiem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w
sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 8 lipca 2008 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie po roz-
poznaniu na rozprawie sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów (Prezesa UOKiK) przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń
S. A. z siedzibą w W. o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, na
skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w Warszawie z dnia 26 listopada 2007 r. przedstawił na podstawie art.
390 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie
prawne: „Czy pełnomocnikiem procesowym Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
2
Konsumentów w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone
może być pracownik Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów?”
Wątpliwości Sądu Apelacyjnego dotyczące zasad reprezentacji Prezesa
UOKiK pojawiły się w następującym stanie faktycznym. Pozwem z dnia 11 kwietnia
2007 r., który wpłynął do Sądu Okręgowego w dniu 17 maja 2007 r., skierowanym
przeciwko PZU SA, podpisanym z upoważnienia Prezesa UOKiK przez Zastępcę
Dyrektora Departamentu Polityki Konsumenckiej, Prezes UOKiK wniósł o uznanie
wskazanych w pozwie postanowień wzorca umowy - Ogólnych Warunków Ubezpie-
czenia Autocasco - za niedozwolone. Upoważnienie dla Zastępcy Dyrektora Depar-
tamentu Polityki Konsumenckiej zostało udzielone przez Prezesa UOKiK na podsta-
wie art. 86 k.p.c. oraz art. 87 § 2 k.p.c. w związku z § 2 Statutu UOKiK stanowiącego
załącznik do Zarządzenia nr 142 Prezesa Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 2001 r.
w sprawie nadania statutu UOKiK (M.P. Nr 47, poz. 779 ze zm.). W odpowiedzi na
pozew strona pozwana wniosła o zwrot pozwu lub o jego odrzucenie z uwagi na brak
umocowania do wytoczenia powództwa osoby wnoszącej pozew. Zdaniem strony
pozwanej upoważnienie z 11 kwietnia 2007 r. nie daje umocowania komukolwiek do
wystąpienia z pozwem w imieniu Prezesa UOKiK, gdyż upoważniona na jego mocy
osoba - Zastępca Dyrektora Departamentu Polityki Konsumenckiej - nie może być
pełnomocnikiem Prezesa UOKiK jako pracownik tego Urzędu. Powołany w upoważ-
nieniu przepis art. 87 § 2 k.p.c. umożliwia ustanowienie pracownika pełnomocnikiem
tylko w przypadku przedsiębiorców lub osób prawnych. Prezes UOKiK nie jest ani
osobą prawną, ani przedsiębiorcą. Na podstawie art. 47938
k.p.c. jedynym podmio-
tem uprawnionym do występowania z powództwem o uznanie postanowień wzorca
umowy za niedozwolone jest Prezes UOKiK. Zdaniem pozwanej postanowienia sta-
tutu UOKiK upoważniają Prezesa tego Urzędu jedynie do udzielania pracownikom
upoważnienia do podejmowania decyzji w imieniu Prezesa UOKiK, a nie do udziela-
nia pracownikom pełnomocnictw procesowych. Dlatego Prezes UOKiK może wystę-
pować w postępowaniu przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jedynie
samodzielnie albo przez pełnomocników procesowych określonych w art. 87 § 1
k.p.c.
Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił powyższy
wniosek pozwanej; uznając, że w sprawie nie zachodzą podstawy uzasadniające
zwrot bądź odrzucenie pozwu, wyrokiem z dnia 26 listopada 2007 r. uwzględnił w
części powództwo Prezesa UOKiK. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że legityma-
3
cja czynna Prezesa UOKiK do wytoczenia pozwu o uznanie postanowień wzorca
umowy za niedozwolone wynika bezpośrednio z art. 47938
k.p.c. Prezes UOKiK
może w takiej sprawie udzielić pełnomocnictwa pracownikowi Urzędu na podstawie
art. 86 k.p.c. i art. 87 § 2 k.p.c. w związku z § 2 statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, obowiązującego w dacie wniesienia pozwu.
Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony apelacją przez obie strony postę-
powania. Apelację w imieniu Prezesa UOKiK wniosła Monika S. - dyrektor Departa-
mentu Polityki Konsumenckiej, legitymująca się pełnomocnictwem Prezesa UOKiK
do wniesienia apelacji od wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia
26 listopada 2007 r.
W apelacji strony pozwanej podniesiono zarzut naruszenia art. 4798a
§ 1 k.p.c.
przez jego niezastosowanie i niezwrócenie pozwu, który posiadał nieusuwalne braki
formalne, gdyż został podpisany przez osobę niemogącą występować w niniejszej
sprawie. Poza argumentami podniesionymi w toku postępowania przed Sądem
pierwszej instancji, strona pozwana dodatkowo podniosła, że w postępowaniach w
sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Prezes UOKiK
może działać wyłącznie na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego a
nie przepisów uokik, ponieważ zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm., dalej: uokik), jej
postanowień nie stosuje się do spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za nie-
dozwolone. Zdaniem pozwanej przepis § 2 statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów nie upoważnia Prezesa UOKiK do udzielania pełnomocnictw proce-
sowych pracownikom do występowania przed sądem, a jedynie do „podejmowania
decyzji w określonych sprawach, w jego imieniu”, a zatem decyzji wydawanych na
podstawie uokik.
Rozpoznając apelacje obu stron od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów w Warszawie, Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość będą-
cą przedmiotem zagadnienia prawnego w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu posta-
nowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że Prezes UOKiK jest centralnym organem admi-
nistracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów, a
swoje zadania wykonuje przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Organizację Urzędu określa statut nadany w drodze zarządzenia Prezesa Rady Mini-
strów. Statut, nadany Urzędowi na mocy zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia
31 grudnia 2001 r. na podstawie art. 29 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
4
konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze
zm.); został uchylony z dniem 21 kwietnia 2007 r. w związku z wejściem w życie
nowej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wobec treści jej art. 136 ust. 1,
który enumeratywnie wymienia przepisy wykonawcze zachowujące moc do czasu
wydania nowych przepisów wykonawczych. W przepisach tych nie został wymienio-
ny dotychczasowy statut. Urząd otrzymał nowy statut dopiero na podstawie zarzą-
dzenia Prezesa RM z dnia 20 czerwca 2007 r. (M.P. Nr 39, poz. 451), które weszło w
życie w dniu 1 lipca 2007 r. Wobec tego w dacie wniesienia pozwu (17 maja 2007 r.)
Urząd nie miał obowiązującego statutu. Nie było więc podstawy prawnej do upoważ-
nienia na mocy § 2 statutu Zastępcy Dyrektora Departamentu Polityki Konsumenckiej
UOKiK do wystąpienia z powództwem. Przepis § 2 ust. 3 statutu z 2001 r. (tak samo
- statutu z 2007 r.) przyznał Prezesowi UOKiK uprawnienie do upoważniania pra-
cowników Urzędu wymienionych w postanowieniach statutu do „podejmowania decy-
zji w określonych sprawach w imieniu Prezesa UOKiK”. Jednakże chociaż ustawa
określa szereg zadań Prezesa UOKiK (art. 31 ustawy), to nie upoważnia go do wy-
stępowania z powództwami w sprawach o uznanie postanowień wzorca za niedo-
zwolone. Sąd Apelacyjny odwołał się także do treści art. 25 zdanie 2 uokik, zgodnie z
którym „przepisów ustawy nie stosuje się do spraw o uznanie postanowień wzorca
umowy za niedozwolone”. Oznacza to, że Prezes UOKiK nie może upoważnić pra-
cowników podległego mu Urzędu do reprezentowania go w sprawie sądowej o uzna-
nie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Wyłączone jest bowiem zastoso-
wanie przepisów ustawy - w tym przepisów dotyczących sposobu działania Prezesa
UOKiK - w postępowaniach sądowych w sprawach o uznanie postanowień wzorca
umowy za niedozwolone. W uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego wska-
zano również, że upoważnienie do wydania decyzji w sprawach z zakresu właściwo-
ści Prezesa UOKiK ma zupełnie inny charakter niż upoważnienie procesowe do wy-
stępowania w sprawie w charakterze pełnomocnika procesowego Prezesa UOKiK,
ponieważ uprawnienie do występowania z powództwem nie wynika z przepisów
uokik, ale z Kodeksu postępowania cywilnego Prezes UOKiK nie mógł zatem udzielić
upoważnienia do występowania w jego imieniu z pozwem w sprawie o uznanie po-
stanowień wzorca za niedozwolone na podstawie uokik. Sąd Apelacyjny rozważył,
czy Prezes UOKiK mógłby udzielić takiego pełnomocnictwa pracownikowi na pod-
stawie art. 87 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny wskazał, że Prezes UOKiK nie jest przedsię-
biorcą i nie posiada osobowości prawnej. Nie może też zostać uznany za jednostkę
5
organizacyjną Skarbu Państwa, która wytaczając powództwo o uznanie wzorca za
niedozwolony występuje jako stationes fisci. Do wytoczenia powództwa został bo-
wiem upoważniony Prezes UOKiK, a nie działający w imieniu Skarbu Państwa Pre-
zes UOKiK. W rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego to Prezes
UOKiK jest stroną postępowania w sprawie o uznanie wzorca za niedozwolony, a
jako strona nieposiadająca osobowości prawnej i niebędąca przedsiębiorcą może
udzielić pełnomocnictwa wyłącznie na podstawie art. 87 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny
wskazał także na to, że jedynie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji wymie-
nionych w art. 47928
§ 1 k.p.c. - na podstawie art. 47929
§ 3 k.p.c. - pracownik Urzędu
może być pełnomocnikiem Prezesa UOKiK. Na tej podstawie Sąd Apelacyjny skłania
się ku stanowisku, zgodnie z którym pracownik Urzędu nie może być pełnomocni-
kiem Prezesa UOKiK w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedo-
zwolone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z przedstawionego przez Sąd Apelacyjny stanu faktycznego sprawy wynika,
że wytoczenie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po-
wództwa o uznanie wskazanych w pozwie postanowień wzorca umowy za niedo-
zwolone oraz następnie dokonywanie przez niego czynności procesowych wzbudziło
kontrowersję dotyczącą reprezentacji Prezesa UOKiK przed sądem, kontrowersję
szerszą od zagadnienia działania przez pełnomocnika procesowego. Działająca za
prezesa UOKiK Monika S. dyrektor Departamentu Polityki Konsumenckiej w postę-
powaniu apelacyjnym legitymowała się pełnomocnictwem upoważniającym do wnie-
sienia apelacji oraz „do podpisywania innych pism procesowych w toku postępowa-
nia przed Sądem Apelacyjnym”. Nie budzi wątpliwości dokonana zatem przez Sąd
Apelacyjny kwalifikacja sytuacji procesowej Moniki S. jako pełnomocnika procesowe-
go Prezesa UOKiK; przynajmniej w zakresie postępowania apelacyjnego odpowiada
ona stanowisku Prezesa UOKiK powołującego się w udzielonym pełnomocnictwie na
art. 86 k.p.c. Nie jest natomiast w pełni jasne to jakie znaczenie nadawał Prezes
UOKiK „upoważnieniu” z dnia 11 kwietnia 2007 r., temu upoważnieniu na podstawie
którego Monika S. podpisała w imieniu Prezesa pozew. Wprawdzie także w tym do-
łączonym do pozwu upoważnieniu, powołano - jako podstawę - art. 86 i art. 87 § 2
k.p.c., co wskazywałoby na nadanie mu znaczenia pełnomocnictwa procesowego,
6
jednakże powołany art. 86 k.p.c. dopuszcza działanie stron i ich organów „osobiście”,
a ponadto w tym „upoważnieniu”, a więc w dokumencie nienazwanym pełnomocnic-
twem, jako jego podstawę powołano także § 2 statutu Urzędu Ochrony Konkurencji
(obowiązującego w dacie upoważnienia), który w ust. 3 przewidywał możliwość upo-
ważnienia pracowników Urzędu „do podejmowania decyzji w określonych sprawach
w jego imieniu”. Stwierdzając powyższe należy na tym poprzestać, bez rozpatrzenia
kwestii form w jakich Prezes UOKiK może działać przed sądem „osobiście” w rozu-
mieniu art. 86 k.p.c. Kwestia ta bowiem nie została objęta zagadnieniem prawnym
przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy nie może zaś, szanując właściwość Sądu drugiej instancji, wyjść
poza granice zagadnienia prawnego, które ten Sąd określił w postanowieniu z dnia 8
lipca 2008 r., ograniczając w ten sposób, przynależną mu w rozpoznawanej sprawie
władzę sądowniczą (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
30 marca 1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999 nr 10, poz. 166).
Pozostając w granicach przedstawionego zagadnienia Sąd Najwyższy roz-
strzygnął kwestię dopuszczalności działania Prezesa UOKiK przed sądem przez peł-
nomocnika, będącego pracownikiem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W tym przedmiocie decydując tylko w zakresie niezbędnym, uwzględniono kwestię
struktur w jakich następuje wykonywanie zadań przez Prezesa UOKiK . Merytorycz-
ne rozpoznanie przedstawionego zagadnienia można zacząć od oczywistego raczej
stwierdzenia, iż źródła prawne odpowiednie do przedmiotu tego zagadnienia, będą-
cego sytuacją postępowania (działania przez pełnomocnika w określonym postępo-
waniu) muszą dotyczyć norm postępowania. Niewątpliwe jest także to, że skoro cho-
dzi o postępowanie sądowe, toczące się według procedury określonej w Kodeksie
postępowania cywilnego, to w odpowiednich przepisach tego Kodeksu znajdują się
poszukiwane regulacje. Zanim zostaną one wskazane trzeba zaznaczyć, że proce-
dura sądowa (Kodeks postępowania cywilnego) ma tu pełną wyłączność; w szcze-
gólności w sprawie sądowej nie wchodzi w rachubę zastosowanie procedury admini-
stracyjnej (kpa), nie jest także możliwe sięgnięcie do przepisów postępowania za-
wartych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.
O niepodleganiu działania Prezesa UOKiK w postępowaniu sądowym przez
pełnomocnika procesowego przepisom postępowania zawartym w ustawie o ochro-
nie konkurencji i konsumentów przesądza to, że postępowanie takie o jakie chodzi w
sprawie, to jest postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za
7
niedozwolone, zostało uregulowane wyłącznie w Kodeksie postępowania cywilnego
(por. rozdział 3 Działu IVa Tytułu VII). Nie ma w ustawie o ochronie konkurencji i
konsumentów żadnej regulacji w tym przedmiocie, a pełną jasność w tej kwestii za-
pewnia art. 25 uokik potwierdzający, iż „przepisów ustawy nie stosuje się do spraw o
uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone”. Kompetencja Prezesa
UOKiK w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za nie-
dozwolone ma swą źródłową podstawę wyłącznie w przepisach Kodeksu postępo-
wania cywilnego. Dotyczy ona zadania Prezesa, o którym mowa w art. 31 pkt 17
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to jest zadania określonego w „usta-
wach odrębnych”.
Mając na uwadze powyższe ustalenie wyłączności sądowej procedury cywilnej
należy określić konsekwencje prawnoprocesowe powierzonej (w art. 47938
§ 1 k.p.c.)
Prezesowi UOKiK, kompetencji do wytoczenia powództwa w sprawach rozpozna-
wanych według przepisów rozdziału poświęconego postępowaniu w sprawach o
uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Nie może tu chodzić o nic
innego jak tylko o wyposażenie Prezesa UOKiK w uprawnienie bycia powodem, że
Prezes może wytoczyć powództwo, a gdy już to zrobi, to staje się powodem ze
wszystkimi atrybutami sytuacji procesowej powoda przewidzianymi w procedurze
cywilnej dla tego postępowania. Uzyskawszy status strony (powoda) postępowania
sądowego wszczętego wniesieniem pozwu, Prezes UOKiK ma zdolność sądową, a
nie jakakolwiek inna struktura z którą jest powiązany. Chodzi tu bowiem o „wypo-
sażenie” w przedmiotową kompetencję centralnego organu administracji rządowej
właściwego w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów (art. 29 ust. 1 ustawy o
okik). Działając w ramach zakresu działania jako centralny organ administracji pu-
blicznej (rządowej) Prezes UOKiK, jest jednostką organizacyjną niebędącą osobą
prawną wykonując zadania (kompetencje) własne o charakterze publicznym i w
swoim imieniu. Nie może więc być traktowany w tym postępowaniu inaczej jak tylko
według przyznanej mu przepisem szczególnym zdolności sądowej. W szczególności
wyłączone jest stosowanie do Prezesa UOKiK przepisu art. 67 § 2 k.p.c., określają-
cego dokonywanie czynności procesowych za Skarb Państwa przez organ państwo-
wej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie,
lub organ jednostki nadrzędnej. Prezes UOKiK korzystający z przyznanej mu legity-
macji nie jest reprezentantem Skarbu Państwa, bo Skarb Państwa nie jest stroną
tego postępowania.
8
Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedo-
zwolone jest szczególnym rodzajem postępowania odrębnego w sprawach gospo-
darczych. Jeśli przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące postępowania
odrębnego nie przewidują odmiennych uregulowań w odniesieniu do określonych
instytucji procesowych, należy w tym zakresie - zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c. - stoso-
wać przepisy o procesie o ile nie kolidują one z przepisami dotyczącymi postępowa-
nia odrębnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I
CKN 351/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 47; postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 2004 r., III SZP 1/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 118;
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r., III SZP 1/08, OSNP 2008 nr
19-20, poz. 304). Ponieważ przepisy rozdziału 3 Działu IV a Tytuł VII Kodeksu po-
stępowania cywilnego nie normują odrębnie reprezentacji podmiotów legitymowa-
nych do wystąpienia z powództwem o uznanie postanowień wzorca umowy za nie-
dozwolone, to kwestię dopuszczalności występowania przez pracownika UOKiK w
charakterze pełnomocnika Prezesa UOKiK w postępowaniu objętym zakresem nor-
mowania przedmiotowego rozdziału, należy rozstrzygnąć na podstawie przepisów
dotyczących stron, w szczególności art. 86 i art. 87 k.p.c. Stosownie do art. 86 k.p.c.
strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobi-
ście lub przez pełnomocnika, według wyboru strony. Przepis art. 87 k.p.c. określa kto
może być w postępowaniu cywilnym pełnomocnikiem strony i jest katalogiem za-
mkniętym. Osoba spoza tego katalogu nie może być skutecznie ustanowiona pełno-
mocnikiem strony (T.Ereciński w [:] T.Ereciński, J.Gudowski, M.Jedrzejewska: Ko-
mentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, Część pierwsza. Postępowanie roz-
poznawcze, Warszawa 2002, s. 228), chyba że przepisy szczególne, w tym przepisy
o postępowaniach odrębnych, wprost przewidują taką możliwość, jak to ma miejsce
np. w art. 47929
§ 3 k.p.c., który rozszerza krąg osób mogących być pełnomocnikami
procesowymi o pracowników UOKiK. Jednakże przepis ten dotyczy wyłącznie postę-
powań w sprawach z zakresu ochrony konkurencji, określonych w rozdziale 2 Działu
IVa Tytuł VII Kodeksu postępowania cywilnego. Nie może natomiast dotyczyć postę-
powania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, które
normuje rozdział 3 Działu IVa tego Kodeksu, a zatem na podstawie art. 47929
§ 3
k.p.c. pracownicy UOKiK mogą być pełnomocnikami Prezesa UOKiK tylko w spra-
wach wymienionych w art. 47928
§ 1 pkt 1-4 k.p.c.
9
Zezwolenie ustawodawcy na to, ażeby określony organ państwowy, wyposa-
żony w zdolność procesową, mógł działać w postępowaniu sądowym przez pełno-
mocnika ustanowionego spośród pracowników urzędu będącego jego strukturą po-
mocniczą odnosi się także do organów regulacyjnych - w postępowaniu w sprawach
z zakresu regulacji energetyki (art. 47951
k.p.c.), w postępowaniu w sprawach z za-
kresu regulacji telekomunikacji i poczty (art. 47962
k.p.c.) i w postępowaniu w spra-
wach z zakresu regulacji transportu kolejowego (art. 47973
k.p.c.). Każda z tych re-
gulacji ma ona charakter regulacji specjalnej, polegającej na rozszerzającym dosto-
sowaniu katalogu osób uprawnionych do wykonywania pełnomocnictwa procesowe-
go z art. 87 k.p.c., do postępowań sądowych z udziałem organów, które - przed
przeniesieniem sprawy na drogę sądową (na skutek odwołania lub zażalenia) - pro-
wadziły odpowiednie postępowania na podstawie odrębnych regulacji procesowych z
zaangażowaniem pracowników struktur pomocniczych odpowiednich organów.
W systemowym kontekście powyższych regulacji tym bardziej pewnie przed-
stawia się wniosek o braku podstawy prawnej do rozszerzenia katalogu pełnomocni-
ków z art. 87 k.p.c. w stosunku do Prezesa UOKiK w przedmiotowym postępowaniu,
zasadniczo innym od wymienionych wyżej postępowań sądowych wynikających z
odwołań od decyzji (zażaleń na postanowienia) organów regulacyjnych. Wobec tego,
że rozpatrywanego postępowania nie obejmują specjalne regulacje pełnomocnictwa,
to do działania Prezesa UOKiK przez pełnomocnika w tym postępowaniu zastoso-
wany być musi przepis ogólny, to jest art. 87 § 1 k.p.c. Nie może natomiast, w zakre-
sie regulacji ogólnej być zastosowany art. 87 § 2 k.p.c., dotyczący pełnomocników
osoby prawnej lub przedsiębiorcy. Prezes UOKiK bowiem nie jest osobą prawną, a w
przedmiotowym postępowaniu uzyskał czynną legitymację procesową wyłącznie ze
względu na posiadany status centralnego organu administracji rządowej. Tak więc,
zgodnie z art. 87 § 1 k.p.c. pełnomocnikiem Prezesa UOKiK nie może być pracownik
UOKiK, chyba że jest adwokatem lub radcą prawnym.
Bacząc na to, by roztrząsane zagadnienia nie wykraczały poza zakres zagad-
nienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, nie roz-
strzygając o sposobie działania przez Prezesa UOKiK osobiście w rozumieniu art. 86
k.p.c., stwierdzić trzeba, że także zawarte w ustawie o ochronie konkurencji i konsu-
mentów przepisy dotyczące ustroju Prezesa UOKiK (por. przepisy Działu V rozdziału
1 ustawy z 16 lutego 2007 r.) nie stwarzają podstawy do zmodyfikowania powyż-
szych ustaleń wynikających z kompetencji Prezesa określonych ustawą procesową
10
(k.p.c.). Należy zauważyć, że chodzi tu o kompetencję szczególną ze względu na jej
przedmiot (uprawnienie do wytoczenia specjalnego powództwa), kompetencję o cha-
rakterze procesowym realizowaną w postępowaniu sądowym w procedurze tego po-
stępowania oraz kompetencję szczególną w stosunku do zakresu działania Prezesa
ukształtowanego w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 31 pkt 17 tej
ustawy). Nie jest zatem wystarczającą podstawą do niezastosowania ustawowych
przepisów postępowania sądowego, albo do ich istotnej modyfikacji, art. 29 ust. 6
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, stanowiący, że Prezes Urzędu wyko-
nuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wy-
konywanie zadania nie mogłoby w tym wypadku polegać na jego przekazaniu struk-
turze pomocniczej, niewyposażonej bezpośrednio przez ustawę w określone kom-
petencje. Konsekwentnie do tego, podstawy do swoistego przekazania kompetencji
nie stwarzają przepisy statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, skoro
statut ten - stosownie do art. 34 ustawy - nadawany jest w drodze zarządzenia Pre-
zesa Rady Ministrów dla spraw określających „organizację Urzędu”; organizację
Urzędu a nie wykonywanie kompetencji należącej do Prezesa Urzędu jako central-
nego organu administracji rządowej.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione za-
gadnienie prawne odpowiadając na pytanie przedstawione przez Sąd Apelacyjny w
Warszawie.
========================================