Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 241/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa G. S.A. w D.
przeciwko S. K.
o naruszenie prawa rejestracji wzoru przemysłowego oraz o zakazanie czynów
nieuczciwej konkurencji,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 lutego 2008
r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powodowa Spółka domagała się nakazania pozwanemu:
1. zaniechania naruszenia prawa ochronnego na wzór przemysłowy o nazwie
„rękojeść sztućców” nr […], jako wyłącznie przysługującego stronie
powodowej,
2. wycofania z obrotu wszelkich sztućców naruszających prawo powódki
wynikające z rejestracji w/w wzoru przemysłowego oraz zniszczenia takich
sztućców jeszcze nie wprowadzonych do obrotu,
3. zamieszczenia w dzienniku „Rzeczpospolita” w dodatku „Ekonomia Rynek”
oświadczenia w formacie A5 o treści: „S. K. – właściciel Przedsiębiorstwa
[…] przyznaje, że wprowadzając do obrotu sztućce oznaczone jako „Komplet
72 sztuk w walizce” naruszył prawa ochronne na wzór przemysłowy nr […]
przysługujący „G.” SA w D., czy naraził tę spółkę na straty”,
4. zaniechania czynów nieuczciwej konkurencji w stosunku do powódki
poprzez zakazanie wprowadzenia przez niego do obrotu produktu o nazwie
„72 sztuk w walizce” stanowiącego naśladownictwo produktu powódki o
nazwie „Model 10 w walizce”,
5. wydania korzyści jakie pozwany osiągnął wprowadzając do obrotu sztućce
z naruszeniem prawa ochronnego powódki,
6. złożenia wykazu ilościowego i wartościowego importowanych sztućców
naruszających prawo wynikające z rejestracji wzoru przemysłowego RP
6048.
Sąd Okręgowy wyrokiem częściowym z dnia 6 października 2006 r.
uwzględnił powództwo w zakresie roszczeń opisanych wyżej w pkt 1 – 4.
Wniesioną od tego wyroku apelację Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia 13
lutego 2008 r.
Według dokonanych ustaleń strona powodowa w 2003 r. rozpoczęła
produkcję sztućców o wzorze przemysłowym nr […] zarejestrowanym na jej
wniosek w Urzędzie Patentowym i rozpoczęła ich wprowadzanie do obrotu
3
w komplecie pod nazwą „Model 10 w walizce”. Pozwany sprzedawał na rynku
polskim komplety sztućców produkowanych przez stronę powodową pod nazwą
„Model 10”, natomiast w 2004 r. wprowadził na rynek polski, importowane przez
producenta chińskiego, sztućce o podobnej rękojeści w kompletach pod nazwą
„Komplet 72 sztuk w walizce”. Sztućce o wzorze rozprowadzanym na rynku przez
pozwanego, produkowane są przez producenta chińskiego od 1998 r., a
wystawione były na Międzynarodowych Targach AMBIENTE we Frankfurcie
n. Menem w 2001 r. Trzonki sztućców produkowanych przez stronę powodową
oraz sztućców sprzedawanych przez pozwanego maja taki sam kształt, wykonane
są z tego samego materiału, a ich ornamentyka i kolorystyka są bardzo zbliżone.
Jedyna różnica polega na umieszczeniu w sztućcach produkcji powodowej spółki
ornamentu w postaci trzech złączonych płatków jako lustrzanego odbicia.
Sąd Apelacyjny w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody stwierdził,
że sztućce importowane przez pozwanego nie wywołują odmiennego ogólnego
wrażenia niż sztućce produkcji strony powodowej. Pozwany naruszył więc prawo
ochronne przysługujące powódce na podstawie art. 105 ust. 2 ustawy z dnia
30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej, dalej jako „p.w.p.” lub „prawo
własności przemysłowej” (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117 ze zm.).
Powódce przysługują zatem na podstawie art. 105 ust. 2, 287 w zw. z art. 292
p.w.p. roszczenia o zaniechanie przez pozwanego naruszeń tego prawa, złożenie
przez pozwanego w środkach społecznego przekazu oświadczenia o określonej
treści, a także zakazanie wprowadzania do obrotu, wycofanie z obrotu oraz
zniszczenie sztućców, których jeszcze pozwany nie sprzedał. Sąd ten podniósł
ponadto, że pozwany działaniem polegającym na wprowadzeniu do obrotu
sztućców posiadających taki sam wygląd zewnętrzny jak sztućce produkowane
i wprowadzane do obrotu przez stronę powodową naruszył dobre obyczaje
kupieckie, co kwalifikuje je – zgodnie z art. 3 i 13 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r.
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, dalej jako „u.z.n.k.” lub „ustawa o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji” (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm.) –
jako czyn nieuczciwej konkurencji. Skarga kasacyjna oparta została na podstawie
naruszenia art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. przez jego niezastosowanie, art. 328 § 2 w zw.
z art. 391 § 1 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia wyroku w części wskazującej
4
na naruszenie art. 3 u.z.n.k. w sposób nie odpowiadający wymaganiom
przewidzianym w tym przepisie, a także na podstawie naruszenia art. 13 u.z.n.k.
przez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że wprowadzenie do obrotu
sztućców zakupionych u producenta chińskiego stanowi czyn nieuczciwej
konkurencji oraz wyrażającą się w przyjęciu, że umieszczenie przez pozwanego
wyraźnego wskazania na firmę importera oraz nazwy modelu produktu, nie
wytłacza możliwości wprowadzenia w błąd potencjalnych klientów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Oceniając znaczenie uregulowania przyjętego w art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c.
wskazać należy, że rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu
administracji publicznej, jeżeli jej treść stanowi konieczny element podstawy
rozstrzygnięcia merytorycznego lub formalnego sprawy cywilnej. Nie można
dopatrzyć się takiego związku między decyzją, która zostanie wydana
w postępowaniu w przedmiocie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru
przemysłowego, a postępowaniem sądowym, w którym powód dochodzi roszczenia
z przysługującego mu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Dla oceny tego
roszczenia, w sytuacji, gdy powód wykazał, że przysługuje mu prawo chronione na
wzór przemysłowy, ewentualna decyzja unieważniająca to prawo, nota bene
wywołująca skutki prawne ex nunc, nie ma znaczenia prejudycjalnego. Zarzut
naruszenia art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. przez odmowę zawieszenia postępowania
należało więc uznać za bezzasadny.
Tak samo ocenić należało zarzut naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. Może on stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy,
gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiada wszystkich koniecznych
elementów bądź zawiera tak oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę
kasacyjną. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie jest dotknięte takimi wadami.
Z jego treści wynika na jakiej podstawie faktycznej i prawnej oparte zostało
rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku.
Uznając skargę kasacyjną za bezzasadną także z punktu widzenia
powołanych w niej podstaw materialno-prawnych, rozpocząć należy od
stwierdzenia, że w skardze kasacyjnej brak jest zarzutów naruszenia przepisów
5
prawa własności przemysłowej, w oparciu o które Sąd Apelacyjny udzielił powodowi
ochrony, uwzględniając roszczenia, które powód zgłosił na podstawie przepisów
prawa własności przemysłowej. Skarżący tym samym nie zakwestionował
skutecznie prawa przysługującego powodowi z rejestracji wzoru przemysłowego.
Wobec tego, że skarga kasacyjna oparta została wyłącznie na zarzucie
naruszenia przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, które Sąd
Apelacyjny też zastosował, rodzi się pytanie o stosunek przepisów prawa ochrony
własności przemysłowej do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tym
bardziej, że ta ostatnia nie zawiera definicji wzoru przemysłowego. Zauważyć
należy, że ustawy te określają różny zakres ochrony. Prawo własności
przemysłowej chroni prawo podmiotowe osoby, która uzyskała rejestrację wzoru
przemysłowego, podczas gdy ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji chroni
rynek jako całość i ma na celu zapewnienie swobodnego, niezakłóconego
i uczciwego działania konkurencji.
Różny zakres ochrony tych ustaw oczywiście nie oznacza, że przepisy tych
ustaw wzajemnie się wyłączają. Podzielając pogląd o przenikaniu się tych ustaw,
trzeba podkreślić, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, chroniąc rynek
jako całość, służy też ochronie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego w tym
sensie, że przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji mogą być
samodzielną podstawą ochrony, gdy chodzi o wzór przemysłowy nie korzystający
z prawa rejestracji, mogą także uzupełniać ochronę uzyskiwaną na podstawie
prawa własności przemysłowej, gdy chodzi o wzór przemysłowy zarejestrowany.
Zakazy przewidziane w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie mogą
natomiast zastępować ochrony wynikającej z przepisów regulujących prawa
bezwzględne (patent, znak towarowy, wzór przemysłowy itp.) ani powodować
ochrony wynikającej z tych przepisów.
W rozpoznawanej sprawie powództwo zostało uwzględnione na podstawie
przepisów prawa własności przemysłowej, których naruszenia przez Sąd skarżący
nie zarzucił. Jedynie w części orzekającej o zaniechaniu czynów nieuczciwej
konkurencji Sąd Apelacyjny zastosował przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji.
6
W judykaturze utrwalone jest stanowisko, zgodnie z którym, nieuczciwe
w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest każde zachowanie
się przedsiębiorcy (w tym stypizowane w art. 10), które narusza m.in. dobre
obyczaje i zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3
u.z.n.k.). Konieczne jest jedynie wykazanie przez uprawnionego, jaki dobry obyczaj
doznał naruszenia oraz, że nieprzestrzeganie tego obyczaju zagroziło lub naruszyło
interes konkurenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 stycznia 2007 r., V CSK
311/06, Biul. SN 2007, nr 5, poz. 11).
Dobrym obyczajem w rozumieniu art. 3 u.z.n.k. jest – jak wskazał Sąd
Apelacyjny - niepodszywanie się pod firmę i renomę konkurencyjnego
przedsiębiorstwa. Sąd Apelacyjny, wskazując na naruszenie tego obyczaju przez
pozwanego trafnie zaznaczył, że skoro pozwany sprzedawał produkty strony
pozwanej, a aktualnie, oprócz tych produktów, sprzedaje prawie identyczne
produkty sprowadzane z Chin, zachodzi szczególne niebezpieczeństwo
wprowadzenia klientów w błąd. Importowanie od producenta chińskiego
i wprowadzanie do obrotu sztućców o takim samym kształcie, kolorystyce
i wzornictwie, jakie produkuje strona powodowa - w walizkach o takim samym
kształcie, w których – jak ustalił Sąd Apelacyjny, a Sąd Najwyższy jest tymi
ustaleniami związany - sztućce ułożone są w prawie identyczny sposób,
a w wewnątrz i na zewnątrz walizki brak jest oznaczenia producenta, niewątpliwie
wyczerpuje znamiona czynu nieuczciwej konkurencji. Pamiętać należy, że istotne
znaczenie dla oceny podobieństwa produktów z punktu widzenia art. 13 ust. 1
u.z.n.k. ma nie sama wielkość, forma i kształt produktu, lecz wymienione cechy
w powiązaniu z opakowaniem, sam produkt bowiem nie odrywa się od opakowania,
skoro bez niego w ogóle nie może być wprowadzony do obrotu. Podlegającym
ocenie zatem nie jest sam produkt, ale produkt w opakowaniu. Nawet bowiem
w wypadku, gdy produkt nie jest wierną imitacją innego produktu, może być
podobny w takim stopniu, że sposób jego oznaczenia (albo brak oznaczenia) może
nie być wystarczający dla odróżnienia produktu od podobnego produktu innego
producenta. Zachowanie pozwanego, który wprowadzał na rynek opisane
w ustaleniach Sądu importowane sztućce i sprzedawał je w takich opakowaniach,
o jakich mowa w dokonanych ustaleniach, wyczerpuje znamiona naśladownictwa
7
tzw. niewolniczego, wprowadzającego klienta w błąd co do osoby producenta. Sąd
Apelacyjny zasadnie podkreślił, że wystarczające jest takie podobieństwo produktu
oryginalnego i kopiowanego, by uważny klient na podstawie ogólnego wrażenia nie
był w stanie odróżnić obu produktów. Warunek ten – w świetle okoliczności
ustalonych w sprawie - został spełniony.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).