Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 254/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa R.U. i W.U.
przeciwko T.K. i Bankowi S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 28 grudnia 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
R.U. i W.U. żądali zasądzenia od pozwanego Banku oraz T.K. solidarnie
kwoty 50 031 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28 grudnia 2004 r. twierdząc, że
pozwany Bank, wykonując ugodę zawartą z powodami w toku prowadzonego
przeciwko nim postępowania egzekucyjnego, bezpodstawnie przekazał sporną
kwotę pieniężną tytułem opłaty egzekucyjnej T.K., jako komornikowi prowadzącemu
egzekucję. Zdaniem powodów pozwany Bank ponosi odpowiedzialność
za powstałą szkodę wskutek nienależytego wykonania ugody, natomiast pozwany
T.K. odpowiada na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Sąd I instancji uwzględniając prawie w całości powództwo w stosunku do
pozwanego Banku, zasądził na rzecz powodów dochodzoną kwotę 50 031 zł
z odsetkami od dnia 12 lutego 2007 r. (tj. od daty wniesienia pozwu), w pozostałej
części, a więc w zakresie żądania odsetek za wcześniejszy okres, powództwo
oddalił oraz oddalił w całości powództwo w stosunku do T.K.
Według dokonanych w sprawie ustaleń w czasie prowadzonej przez
komornika T.K. - na wniosek pozwanego Banku, złożony w dniu 13 kwietnia 2004
r. - egzekucji należności pieniężnych z tytułu nie spłaconego przez powodów
kredytu inwestycyjnego, odsetek, kosztów procesu i kosztów egzekucji, pozwany
Bank oraz powodowie zawarli w dniu 8 września 2004 r. ugodę. Zgodnie z jej
ustaleniami przekazana Bankowi przez powodów w dniu 4 czerwca 2004 r. kwota
300 000 zł miała zostać przeznaczona na zapłatę prowizji w kwocie 50 000 zł
należnej Bankowi z tytułu zawarcia ugody, a ponadto na spłatę już powstałych
kosztów postępowania egzekucyjnego w kwocie 30 zł. Pozostała kwota 249 970 zł
miała zostać przeznaczona na koszty postępowań egzekucyjnych, które ulegną
umorzeniu na wniosek, do złożenia którego Bank się zobowiązał. Pozwany
Komornik, odpowiadając na pismo Banku z dnia 28 października 2004 r. wyjaśnił,
wskazując podstawę wyliczeń, że koszty postępowania egzekucyjnego, które
uległoby umorzeniu na wniosek Banku wyniosą kwotę 50 031 zł. Kwotę tę Bank
przelał na konto pozwanego komornika w dniu 28 grudnia 2004 r. Pismem z tej
samej daty Bank przesłał powodom rozliczenie kwoty 300 000 zł, w którym podano
3
m.in. kwotę 50 031 zł jako koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego
przez pozwanego Komornika oraz kwotę 51 561,90 zł jako koszty egzekucji
prowadzonej przez komornika w O. Na wniosek Banku złożony dopiero w dniu 20
czerwca 2005 r. pozwany Komornik postanowieniem z dnia 26 lipca 2005 r.
umorzył postępowanie. Komornik nie wydał postanowienia o ustaleniu kosztów
egzekucji uznając je za zbędne w sytuacji, gdy zostały już zapłacone przez
wierzyciela. W styczniu 2006 r. powodowie powiadomieni zostali, że zwróconą
przez komornika w O. kwotę 51 561,90 wpłaconą na koszty egzekucji, pozwany
Bank zaliczył na spłatę należności głównej.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 28 grudnia 2007 r., uwzględniając
apelację pozwanego T.K., zmienił wyrok Sądu I instancji i powództwo oddalił oraz
oddalił apelację powodów, orzekając odpowiednio o kosztach procesu za obie
instancje. Sąd ten uznał, że uiszczona na rzecz pozwanego Komornika opłata w
kwocie 50 031 zł stanowiła świadczenie należne, przysługujące na podstawie art.
49 u.k.s.e. w brzmieniu sprzed 13 listopada 2004 r. Pozwany Bank przekazując tę
kwotę pozwanemu Komornikowi wykonał w sposób należyty ugodę z dnia 8
września 2004 r. Powodowie ponadto nie wykazali szkody i jej wysokości, przelana
bowiem na rzecz pozwanego Komornika kwota 50 031 zł pomniejszyła pasywa
powodów, do których zaliczyć należało przysługujące komornikowi opłaty
przewidziane w art. 49 u.k.s.e.
W skardze kasacyjnej, na podstawie której powodowie zaskarżyli wyrok
Sądu Okręgowego w całości, sformułowane zostały zarzuty naruszenia art. 770
w zw. z art. 7701
i art. 767 k.p.c., art. 49 i 45 ust. 2 u.k.s.e. w zw. z art. 405 k.c. art.
354 § 1, art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 471 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy bezzasadnie uznał, że pozwany Bank, przekazując
pozwanemu Komornikowi kwotę 50 031 zł tytułem kosztów egzekucji wykonał
w sposób należyty ugodę z dnia 8 września 2004 r. W ugodzie – jak wynika
z ustaleń – powodowie wyrazili zgodę na zaspokojenie przez pozwany Bank –
z kwoty przez nich wpłaconej – kosztów prowadzonych postępowań
egzekucyjnych, które ulegną umorzeniu na wniosek Banku. Nie oznacza to, że była
4
to zgoda na zapłatę kosztów w dowolnie wskazanej wysokości, ani też w wysokości
wskazanej przez komornika w zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji.
Przyjąć należało, że była to zgoda na zaspokojenie kosztów, które należą się
komornikowi w przypadku umorzenia egzekucji na wniosek wierzyciela, a więc
kosztów, które komornik ustala w postanowieniu, które ma obowiązek wydać
w następstwie umorzenia postępowania egzekucyjnego. Obowiązek taki wynikał
z art. 59 u.k.s.e. w brzmieniu obowiązującym zarówno w chwili wszczęcia egzekucji
(13 kwietnia 2004 r.), jak i w chwili wydania postanowienia o umorzeniu
postępowania egzekucyjnego (26 lipca 2005 r.). W odniesieniu do postępowań
egzekucyjnych wszczętych przed 13 listopada 2004 r. wysokość opłaty pobieranej
przez komornika określał art. 49 u.k.s.e. w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia
18 września 2001 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. 130, poz. 1452). Abstrahując od dokonanej – pod
wpływem wypowiedzi w judykaturze i doktrynie – zmiany tego przepisu,
wprowadzonej w życie 13 listopada 2004 r. (ustawa z dnia 24 września 2004 r.
o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 236, poz. 2356), podkreślić należy, że Trybunał
Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 maja 2005 r. P 6/04 (OTK-A, 2005, nr 5,
poz. 50), a więc przed umorzeniem postępowania przez pozwanego komornika,
orzekł – w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego do dnia 13 listopada
2004 r. – o niezgodności z Konstytucją art. 49 ust. 1 zdanie trzecie, stanowiącego,
że opłatę, o której mowa w tym przepisie komornik pobiera również w wypadku
umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela. Trybunał Konstytucyjny uznał,
że pobieranie opłaty egzekucyjnej w przypadku umorzenia postępowania
egzekucyjnego jest sprzeczne z zasadniczą koncepcją ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji, która wymaga uwzględnienia realnego, a nie czysto
formalnie rozumianego nakładu kosztów, czasu i wysiłku ze strony komornika jako
kryterium przyznania mu wynagrodzenia.
W świetle powyższego nie znajduje usprawiedliwienia przekazanie
komornikowi kwoty w wysokości aż 50 031 zł tytułem opłaty egzekucyjnej, ani też
nie wydanie przez komornika postanowienia o ustaleniu kosztów, do wydania
którego komornik był - jak podkreślono - zobligowany na podstawie art. 59 u.k.s.e.
5
Tylko ubocznie dodać należy, że w równolegle toczącym się innym postępowaniu
egzekucyjnym, prowadzonym przez innego komornika, na skutek zaskarżenia
postanowienia wydanego w trybie art. 59 u.k.s.e., komornik zwrócił opłatę
egzekucyjną pobraną w kwocie ponad 50 000 zł.
Skarżący trafnie zatem zarzucili naruszenie art. 49 i 45 ust. 2 u.k.s.e.
w zw. z art. 405 k.c. przez uznanie, że pozwany Komornik był uprawniony do
pobrania kwoty 50 031 zł tytułem kosztów egzekucji, a także naruszenie art. 354
§ 1 w zw. z art. 471 k.c. przez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu,
że przekazanie pozwanemu komornikowi spornej kwoty stanowiło należyte
wykonanie zobowiązania. Sąd Okręgowy także bezzasadnie uznał, naruszając
powołany w skardze kasacyjnej art. 361 § 2 k.c., że powodowie nie wykazali
szkody, bowiem – jak argumentował Sąd – „jako dłużnicy i tak ostatecznie
musieliby ponieść koszty umorzonej egzekucji”. Taka argumentacja byłaby trafna
przy założeniu, że prawidłowo wyliczone koszty wyniosłyby 50 031 zł.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39815
oraz art.108 § 2 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).