Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 91/08
POSTANOWIENIE
Dnia 30 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa L.S.
przeciwko C.M. i W.M.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 stycznia 2009 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 września 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 września 2008 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił, jako spóźniony, wniosek pełnomocnika powoda o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej oraz odrzucił skargę kasacyjną powoda.
Sąd ustalił, że w dniu 3 lipca 2008 r. doręczono pełnomocnikowi powoda,
na jego wniosek, odpis wyroku Sądu drugiej instancji z uzasadnieniem. W dniu
12 sierpnia 2008 r. powód złożył wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika
z urzędu w postępowaniu kasacyjnym, a na wezwanie Sądu, wyjaśnił w dniu
25 sierpnia 2008 r., że wnosi też o zwolnienie go od kosztów sądowych w tym
postępowaniu. Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2008 r. Sąd Apelacyjny zwolnił
powoda od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym i ustanowił dla niego
pełnomocnika z urzędu w tym postępowaniu. Okręgowa Rada Adwokacka w dniu
28 sierpnia 2008 r. wyznaczyła jako pełnomocnika z urzędu adw. B.O., która
zawiadomienie o tym otrzymała w dniu 2 września 2008 r. W dniu 9 września 2008
r. pełnomocnik z urzędu złożyła wniosek o sporządzenie i przesłanie jej kserokopii
określonych dokumentów z akt, które otrzymała w dniu 11 września 2008 r., a w
dniu 18 września 2008 r. złożyła skargę kasacyjną wraz z wnioskiem o
przywrócenie terminu do jej wniesienia.
Odrzucając ten wniosek jako spóźniony, Sąd Apelacyjny wskazał,
że zgodnie z art. 169 § 1 k.p.c. wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej należało złożyć w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia
terminu. W ocenie Sądu pełnomocnik powoda już od dnia 3 września 2008 r. mógł
zapoznać się z aktami sprawy w celu wniesienia skargi kasacyjnej i nie wskazał
przyczyn, które sprawiły, że tego nie uczynił, a dopiero w dniu 9 września 2008 r.
rozpoczął czynności, które miały mu to umożliwić. Sąd Apelacyjny uznał,
że siedmiodniowy termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczął bieg w dniu 4 września 2008 r., a najpóźniej
w dniu 10 września 2008 r. Już bowiem od dnia 3 września 2008 r. pełnomocnik
mógł zapoznać się z aktami sprawy, a w dniu 9 września 2008 r. możliwość ta się
urzeczywistniła, skoro złożył wniosek o sporządzenie kserokopii dokumentów z akt,
3
a więc już w tym dniu miał realną możliwość zapoznania się z aktami, do czego nie
jest niezbędne oczekiwanie na przesyłanie kserokopii do kancelarii. W tym stanie
rzeczy trzeba uznać, zdaniem Sądu, że najpóźniej w tym dniu miał realną
możliwość zapoznania się z aktami sprawy w celu wniesienia skargi kasacyjnej,
a więc ustała przyczyna uchybienia terminu i w ciągu 7 dni od tej daty powinien być
złożony wniosek o przywrócenie terminu. Ponieważ wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej wraz ze skargą został złożony w dniu
18 września 2008 r., a więc dwa dniu po terminie, Sąd Apelacyjny na podstawie
art. 171 k.p.c. odrzucił wniosek jako spóźniony i w konsekwencji na podstawie art.
3986
§ 2 k.p.c. odrzucił także skargę kasacyjną jako spóźnioną.
W zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej pełnomocnik
powoda zawarł wniosek na podstawie art. 380 k.p.c. o rozpoznanie również
postanowienia Sądu Apelacyjnego o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu
do wniesienia skargi kasacyjnej zarzucając, że narusza ono art. 171 oraz art. 169
§ 1 k.p.c. Powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego i podniósł, że skoro wraz
z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej należy złożyć
tę skargę, to jeśli przyczyną uchybienia terminu do wniesienia skargi jest
niemożność zapoznania się z aktami sprawy przez pełnomocnika ustanowionego
z urzędu, to przyczyna ta ustaje, gdy pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość
wniesienia skargi kasacyjnej, a nie w dniu, gdy dowiedział się, że został
ustanowimy pełnomocnikiem. Wskazał, że dopiero od dnia, w którym otrzymał
z Sądu kserokopie dokumentów z akt sprawy, mógł zapoznać się z aktami i skoro
w ciągu 7 dni od tej daty sporządził i złożył skargę kasacyjną wraz z wnioskiem
o przywrócenie terminu, należy uznać, że uczynił to w terminie. Wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane są dwa stanowiska, co
do tego, kiedy, w rozumieniu art. 169 § 1 k.p.c., ustaje przyczyna uchybienia
terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego
przez sąd z urzędu tuż przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej albo
już po jego upływie. W postanowieniach z dnia 27 czerwca 2000 r. I CZ 62/00
4
(OSNC 2001/1/17), z dnia 4 marca 2005 r. II UZ 72/04 (OSNP 2005/20/325), z dnia
11 sierpnia 1998 r. II CKN 415/98 i z dnia 19 lutego 1999 r. II CKN 1135/98
(nie publ.) Sąd Najwyższy stwierdził, że ponieważ wraz z wnioskiem
o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej należy wnieść skargę,
to pełnomocnik musi mieć możliwość zapoznania się z aktami sprawy w celu
sporządzenia skargi kasacyjnej. Dlatego dopiero w dniu, gdy ustanowiony z urzędu
adwokat miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej, a nie w dniu,
w którym dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem, ustaje przyczyna
uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej. Możliwość sporządzenia
skargi kasacyjnej adwokat ma dopiero po zapoznaniu się z aktami sprawy, co ma
obowiązek uczynić bez nieuzasadnionej zwłoki, przy uwzględnieniu normalnego
obciążenia pracą zawodową.
Natomiast w postanowieniu z dnia 11 października 2001 r. IV CZ 163/01
(OSNC 2002/5/70 Sąd Najwyższy stwierdził, że z punktu widzenia art. 169 § 1
k.p.c. przeszkoda do dokonania czynności procesowej w terminie jest kategorią
obiektywną, a zatem jej ustanie nie może być ustalane przez wskazanie
okoliczności subiektywnej, to jest dnia, w którym ustanowiony z urzędu adwokat
miał rzeczywistą możliwość dokonania czynności procesowej (wniesienia skargi
kasacyjnej). We wskazanym wyżej przypadku obiektywną przyczyną uchybienia
terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej jest brak adwokata lub radcy prawnego
uprawnionego do wniesienia skargi. Przeszkoda ta ustaje z chwilą wyznaczenia
adwokata z urzędu i od tego dnia rozpoczyna bieg siedmiodniowy termin z art. 169
§ 1 k.p.c., jak w przypadku ustania każdej innej przeszkody, np.: choroby, która
uniemożliwiała dokonanie czynności procesowej w terminie. Termin ten może być
przywrócony na ogólnych zasadach, a ewentualne nieodłącznie do wniosku
o przywrócenie terminu skargi kasacyjnej, podlega uzupełnieniu w trybie art. 130
k.p.c.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela pierwsze ze wskazanych wyżej
stanowisk, które zostało także przyjęte przez skład siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego w uchwale z dnia 17 lutego 2009 r. III CZP 117/08 (jeszcze nie publ.).
5
W rozpoznawanej sprawie jednak, przedmiotem odmiennych ocen Sądu
i skarżącego nie jest to, czy przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia skargi
kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu ustaje w chwili, gdy miał
on rzeczywistą możliwość, po zapoznaniu się z aktami, sporządzenia i wniesienia
skargi kasacyjnej, czy w dniu, gdy dowiedział się o ustanowieniu go
pełnomocnikiem z urzędu. Sąd Apelacyjny bowiem przyjął, podobnie jak skarżący,
że chwilą tą jest rzeczywista możliwość zapoznania się przez adwokata z urzędu
z aktami sprawy i sporządzenia skargi kasacyjnej. Inaczej tylko niż skarżący określił
chwilę, gdy adwokat, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, realnie mógł się
zapoznać z aktami. Przedmiotem kontrowersji jest zatem określenie,
w okolicznościach sprawy, chwili, gdy adwokat rzeczywiście mógł zapoznać się
z aktami sprawy, a ponieważ także tylko to jest przedmiotem zarzutu zażalenia,
a nie to w jakim czasie, po zapoznaniu się z aktami sprawy adwokat mógł
sporządzić skargę kasacyjną, tylko ta okoliczność może być poddana ocenie Sądu
Najwyższego, przy pozostawieniu nie zakwestionowanego założenia, przyjętego
zarówno przez Sąd Apelacyjny, jak i przez skarżącego w zażaleniu, że adwokat
mógł sporządzić (bo rzeczywiście sporządził) skargę kasacyjną w ciągu siedmiu dni
od chwili, gdy miał realną możliwość zapoznania się z aktami sprawy.
Niewątpliwie zgodzić się należy ze stanowiskiem wyrażonym w zażaleniu,
że adwokat powinien mieć rzeczywistą możliwość zapoznania się z aktami sprawy
przed sporządzeniem skargi kasacyjnej i oczywiście nikt nie może od niego
wymagać pisania skargi w sekretariacie sądu, równocześnie z zapoznawaniem się
z aktami, co sugeruje się w zażaleniu, jako konsekwencję stanowiska Sądu
Apelacyjnego. Rzecz jednak w tym, że ze stanowiska zajętego w zaskarżonym
postanowieniu konsekwencje takie nie wynikają. Jak słusznie przyjął Sąd
Apelacyjny, pełnomocnik z urzędu powoda, który w dniu 2 września 2008 r.
dowiedział się o wyznaczeniu go pełnomocnikiem, miał obowiązek bez
nieuzasadnionej zwłoki podjąć czynności niezbędne do wypełnienia obowiązku
procesowego, dla którego został ustanowiony, a więc do sporządzenia skargi
kasacyjnej, do czego niezbędne było zapoznanie się z aktami sprawy. Jeżeli nie
występowały jakieś nadzwyczajne przeszkody, a nie ma podstaw do przyjęcia,
że występowały, pełnomocnik, przy uwzględnieniu normalnego obciążenia pracą
6
zawodową, powinien w ciągu 2, 3 dni, a najpóźniej w ciągu tygodnia, od chwili, gdy
dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem, udać się do Sądu w celu
zapoznania się z aktami i ewentualnego sporządzenia w tym czasie, na miejscu
kserokopii niezbędnych dokumentów. Taki okres należy uznać za wystarczający
i realny do zapoznania się z aktami sprawy, do czego niewątpliwie nie jest
konieczne, wbrew stanowisku skarżącego, oczekiwanie na przesłanie przez sąd do
kancelarii zamówionych kserokopii dokumentów z akt. Trafna jest zatem ocena
Sądu Apelacyjnego, której nie podważono skutecznie w zażaleniu, że najpóźniej
w dniu 9 września 2008 r., to jest w dniu, gdy pełnomocnik przez osobę
upoważnioną, złożył wniosek o sporządzenie kserokopii z niektórych dokumentów
z akt sprawy, miał on rzeczywistą możliwość zapoznania się z aktami w celu
sporządzenia skargi kasacyjnej. Skoro nie zostało zakwestionowane w zażaleniu,
że możliwe było sporządzenie skargi kasacyjnej w ciągu 7 dni od zapoznania się
z aktami, nie ma podstaw do podważenia stanowiska Sądu Apelacyjnego,
że w dniu 9 września 2008 r. ustała przyczyna uchybienia terminowi do
sporządzenia skargi i od dnia 10 września 2008 r. rozpoczął bieg siedmiodniowy
termin z art. 169 § 1 k.p.c. do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do jej
wniesienia, który upłynął w dniu 16 września 2008 r. Zatem wniosek ten złożony
w dniu 18 września 2008 r. podlegał odrzuceniu na podstawie art. 171 k.p.c.,
jako wniesiony po terminie.
Nie znajdując podstaw do zakwestionowania w oparciu o art. 380 k.p.c.
stanowiska Sądu Apelacyjnego w przedmiocie odrzucenia wniosku o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na
postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej, jako wydane zgodnie z art. 3986
§ 2
k.p.c., w konsekwencji odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu.