Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 257/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa A.S.
przeciwko "E." Spółce z o.o. w likwidacji
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 czerwca 2007 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie apelacyjne
i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powód domagał się zasądzenia od pozwanej „E.” w likwidacji kwoty 800.000,
zł z odsetkami i kosztami procesu, powołując się na weksel wystawiony w dniu 13
marca 2001 r.
Sąd Okręgowy w J. uwzględnił zarzuty strony pozwanej od wydanego w dniu
22 września 2006 r. nakazu zapłaty i wyrokiem z dnia 4 stycznia 2007 r. uchylił ten
nakaz oraz oddalił powództwo.
Sąd ustalił, że strony współpracowały gospodarczo. Powód mieszkał kilka lat
u prezesa zarządu pozwanej Spółki M.N., pozostawał w nieformalnym związku z
jego córką. Zerwanie konkubinatu w 2005 r. zantagonizowało relacje osobiste tych
osób i utrudniło rozliczenie majątkowe kontrahentów.
W dniu 3 stycznia 2001 r. strony zawarły umowę o wykonanie dla powoda
przez stronę pozwaną kompletnej linii do przetwarzania odpadów z tworzyw
sztucznych na olej syntetyczny, w terminie do 30 kwietnia 2001 r., za
wynagrodzeniem w wysokości 400 000, zł. Umowa ta nie została finalnie wykonana
z uwagi na nie uzyskanie pozwolenia na budowę na nieruchomości M.N.
(w planowanym miejscu zainstalowania urządzeń przetwórczych). Podstawową
część wykonywanych urządzeń powód jednak otrzymał i to o większej wartości
(600 000 zł), niż suma wpłaconych przez niego zaliczek (295 000 zł).
Sąd ustalił ponadto, że każda wpłata zaliczki była zabezpieczona wekslem
gwarancyjnym. Będący podstawą tego roszczenia weksel z dnia 13 marca 2001 r.,
opiewający na 800 000, zł, został sporządzony przy udziale powoda i M.N., w
związku z czym pozwana nie może kwestionować żadnego wpisu. Był to weksel
gwarancyjny, mający zabezpieczać wykonanie umowy z dnia 3 stycznia 2001 r.
Sąd Okręgowy uznał, że kluczowe znaczenie ma treść aneksu nr 1 z dnia
2 lipca 2002 r. oraz jego wykładnia. Przewidziany tam aport finansowy powoda,
określony wartością wszystkich weksli (też weksla z 13 marca 2001 r.), został
wniesiony na pokrycie jego udziału w kapitale zakładowym nowotworzonej spółki
z o.o. „E.R.”. Spółka ta została utworzona zgodnie z wolą stron i wpisana do KRS,
w związku z czym zostały spełnione przesłanki warunkujące wygaśnięcie
wszystkich zobowiązań wekslowych strony pozwanej, w tym zobowiązanie
wekslowego dochodzonego w rozpoznawanej sprawie.
3
W następstwie apelacji powoda, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20
czerwca 2007 r. zmienił zaskarżony wyrok i utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia
22 września 2006 r. oraz orzekł o kosztach procesu.
Sąd ten powołał się na ustalenia faktyczne dokonane w dotychczasowym
postępowaniu podkreślając, że sporny weksel został wystawiony na sumę
800 000 zł. Weksel ten - w ocenie Sądu Apelacyjnego – nie był wekslem
gwarancyjnym, lecz wekslem zupełnym, gdyż został wypełniony w całości (art. 101
pr. wekslowego). Wynikało z niego bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty sumy
wekslowej, wykluczające zarzuty osobiste wynikające z causy.
Sąd przyjął ponadto, że w zarzutach od nakazu zapłaty strona pozwana nie
twierdziła, że weksel z 13 marca 2001 r. miał charakter gwarancyjny, nie twierdziła
również, że zobowiązanie wekslowe wygasło. Późniejsze przedstawienie takich
twierdzeń było spóźnione (art. 495 § 3 k.p.c.).
Strona pozwana w skardze kasacyjnej wniosła o uchylenie bądź o zmianę
wyroku odwoławczego.
Skarżąca powołała się na naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art.
10, 17 i 101 prawa wekslowego oraz art. 5 i 65 k.c., przez przyjęcie, że
zobowiązanie wekslowe nie wygasało.
Przedstawiła też zarzut nieważności postępowania apelacyjnego wskutek
pozbawienia jej możności działania w tym postępowaniu (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
Zakwestionowała również zastosowanie prekluzji dowodowej przewidzianej w art.
495 § 3 k.p.c. oraz „wyłączenie” z treści aneksu nr 1 weksla z 13 marca 2001 r.
(art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadniony jest zarzut nieważności postępowania apelacyjnego wynikający
z pozbawienia strony pozwanej możności działania w tym postępowaniu (art. 379
pkt 5 k.p.c.). Strona ta niewątpliwie nie została zawiadomiona o rozprawie
apelacyjnej, ponieważ zawiadomienie skierowano na niewłaściwy adres w innym
mieście, a zwrócone, nie doręczone zawiadomienie pozostawiono bezzasadnie w
aktach ze skutkiem doręczenia. Co więcej, na rozprawie apelacyjnej został wydany
4
wyrok zmieniający, w całości niekorzystny dla strony nieobecnej. Nie odroczenie
rozprawy apelacyjnej, mimo obowiązku wynikającego z art. 214 § 1 k.p.c., wywołuje
skutki przewidziane w art. 39813
§ 1 k.p.c., art. 39815
k.p.c. oraz art. 386 § 2 k.p.c.
w związku z art. 39821
k.p.c., tj. konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku,
zniesienia postępowania apelacyjnego i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania.
Na tle innych zarzutów kasacyjnych należy zauważyć, że merytoryczne
rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego było następstwem wyrażonego poglądu, iż
weksel z dnia 13 marca 2001 r. nie był wekslem gwarancyjnym, ponieważ został
„w całości wypełniony”. Z takim poglądem nie można się zgodzić, ponieważ weksel
gwarancyjny może być wystawiony jako weksel in blanco, ale także jako weksel
zupełny. W obrocie gospodarczym weksle gwarancyjne (kaucyjne, depozytowe)
funkcjonują zazwyczaj jako weksle in blanco, ale takie spostrzeżenie wynikające
z praktyki nie ma prawnego znaczenia i nie może tworzyć ograniczeń bez
ustawowego wsparcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2001 r.,
IV CSK 92/07, OSNC 2008, nr 10, poz. 117).
W rozpoznawanej sprawie istotne jest również to, iż weksel z dnia 13 marca
2001 r. nie został przeniesiony do obrotu, np. w drodze indosu, stąd dopuszczalne
są zarzuty dłużnika ze stosunku podstawowego oraz co do wypełnienia weksla
niezgodnie z treścią wcześniejszego porozumienia (zob. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 8 października 2004 r., V CK 670/03, OSNC 2005, nr 9, poz.
162 oraz z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 86/06, niepubl.).
Zastrzeżenia wywołuje ponadto stanowisko Sądu Apelacyjnego, co do
prekluzji dowodowej przewidzianej w art. 495 § 3 k.p.c. Złożone przez stronę
pozwaną zarzuty od nakazu zapłaty są obszerne, a wynika z nich, że skarżąca
powołuje się m.in. na wygaśnięcie zobowiązań wekslowych oraz na wypełnienie
(przerobienie) spornego weksla w sposób niezgodny z porozumieniem, a także
ujawnia, że weksle zostały „wystawione do umowy z dnia 3 stycznia 2001 r.” i
opiewały na kwoty opłacone przez powoda na poczet wynagrodzenia
przewidzianego tą umową. Do akt został dołączony weksel z 13 marca 2001 r.,
5
w związku z czym prekluzją dowodową nie może być objęta ocena jego charakteru
prawnego; w tej kwestii wypowiada się miarodajnie sąd.
Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w sentencji.