Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 17 lutego 2009 r.
I UZ 36/08
Sprawa, w której organ rentowy przyznał emeryturę a ubezpieczony kwe-
stionuje jedynie jej wysokość, nie jest sprawą o przyznanie emerytury w rozu-
mieniu art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c.
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lutego
2009 r. sprawy z odwołania Ireny K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w K. o przeliczenie emerytury w części indywidualnej od kwoty bazowej
1. 903,03 zł na skutek zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjne-
go w Krakowie z dnia 6 października 2008 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z 14 lutego 2006 r. pozwany organ rentowy przyznał ubezpieczonej
Irenie K. emeryturę zwykłą po emeryturze wcześniejszej.
W odwołaniu ubezpieczona żądała przyjęcia nowej kwoty bazowej - 1.903,03
zł - do wyliczenia całości świadczenia, czyli nie tylko do części socjalnej, lecz również
do części stażowej (indywidualnej) emerytury.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
29 września 2006 r. zmienił decyzję i zobowiązał pozwanego do wyliczenia emery-
tury w części indywidualnej od kwoty bazowej 1.903,03 zł - począwszy od 1 stycznia
2006 r.
W apelacji pozwany zarzucił, że Sąd Okręgowy w orzekaniu wyszedł ponad
żądanie oraz że w sprawie nie ustalono wartości przedmiotu zaskarżenia.
Na rozprawie apelacyjnej wnioskodawczyni podała, że jej żądanie obejmowało
uwzględnienie nowej kwoty bazowej do wszystkich składników emerytury.
2
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z 20 listopada 2007 r. zmienił wyrok
pierwszej instancji i oddalił odwołanie, wskazując, że część indywidualną (stażową)
emerytury prawidłowo obliczono od podstawy wymiaru poprzedniej wcześniejszej
emerytury, czyli z uprzednią kwotą bazową.
W skardze kasacyjnej ubezpieczona określiła wartość przedmiotu zaskarżenia
na kwotę 14.529 zł, stanowiącą wartość należnej jej emerytury za rok (art. 22 k.p.c. -
miesięczna emerytura za 12 miesięcy).
Sąd Apelacyjny ustalił, że hipotetyczna emerytura, przy uwzględnieniu odwo-
łania i zastosowaniu nowej kwoty bazowej - 1.903,03 zł - do całości emerytury (czyli
również do części indywidualnej), wynosiłaby 1.530,61 zł. Różnica z emeryturą
otrzymywaną wynosi 319,86 zł, zatem wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa
niż 10.000 zł i wynosi 3.838,32 zł (319,86 zł x 12). Z tej przyczyny postanowieniem z
6 października 2008 r. odrzucił skargę kasacyjną na podstawie art. 3982
§ 1 k.p.c. i
art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu skarżąca zarzuciła naruszenie art. 3982
§ 1 k.p.c. i art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., dlatego iż nie wyjaśniono podstawy rozstrzy-
gnięcia, albowiem Sąd Apelacyjny pominął zdanie drugie przepisu art. 3982
§ 1
k.p.c., co powinno być podstawą uchylenia postanowienia („skoro nie wiadomo dla-
czego przepis ten nie został w sprawie zastosowany”). Sprawa skarżącej jest sprawą
o przyznanie emerytury. W sprawach o przyznanie emerytury ubezpieczony może
skarżyć decyzję odmawiającą przyznania oraz decyzję o przyznaniu emerytury w
zaniżonej wysokości, albowiem nie ma on „gravamenu” w skarżeniu decyzji o przy-
znaniu emerytury jako takiej. W pojęciu „sprawy o przyznanie emerytury” mieszczą
się także, a może i przede wszystkim sprawy kwestionujące wysokość świadczenia
określoną w decyzji przyznającej emeryturę. Świadczenia emerytalne decydują o
bycie materialnym wielu ubezpieczonych i jako dotyczące bardzo istotnych kwestii
społecznych powinny zostać objęte szczególną kontrolą instancyjną, w tym także
zliberalizowanym podejściem co do wymagań formalnych skargi kasacyjnej wnoszo-
nej w tych sprawach. Sąd Apelacyjny nie wypowiedział się w tej kwestii, tak jakby
wskazany przepis nie istniał.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zażalenie nie jest zasadne i dlatego zostało oddalone. Zdania pierwsze i dru-
gie art. 3982
§ 1 k.p.c. to dwie różne sytuacje, które się wyłączają. Jest to alternatywa
rozłączna, stąd spełnienie jednej hipotezy wyklucza drugą. Skoro zaskarżone posta-
nowienie oparte jest na stwierdzeniu, że w sprawie nie zachodzi sytuacja określona
w zdaniu pierwszym art. 3982
§ 1 k.p.c., to zażalenie metodycznie i merytorycznie
winno przede wszystkim odnieść się do tego stanowiska, a tego jest w nim brak.
Sprawa nie jest skomplikowana, gdyż klarownie Sąd Apelacyjny nawiązał do usta-
wowego algorytmu liczenia wysokości emerytury. Jedynym elementem spornym jest
to czy według nowej kwoty bazowej winna zostać przeliczona podstawa wymiaru, od
której ustala się część indywidualną emerytury, tzw. stażową za okresy składkowe i
nieskładkowe (art. 53 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS).
Sąd Apelacyjny wyliczył, że różnica między wysokością dochodzonej i przyznanej
emerytury miesięcznie wynosiłaby 319,86 zł, co zgodnie z art. 22 k.p.c. daje wartość
przedmiotu sporu oraz zaskarżenia niższą niż 10.000 zł.
Tłumaczy to jednocześnie, dlaczego Sąd Apelacyjny nie uznał, że ma zasto-
sowanie reguła, iż skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury (art. 3982
§ 1 zda-
nie drugie k.p.c.). Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie jest zasadny, gdyż pod-
stawa faktyczna i prawna zaskarżonego postanowienia jest jasna. To, że Sąd Apela-
cyjny nie wypowiedział się w kwestii zastosowania art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c.,
nie stanowi podstawy do uchylenia zaskarżonego postanowienia. Wówczas zażale-
nie musiałoby wpierw wykazać, że jest inaczej, skoro chodzi o alternatywę rozłączną,
i że ma zastosowanie tylko rozwiązanie z art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c. Przed-
stawiona w tym kierunku argumentacja zażalenia nie jest przekonująca. Gdyby ją
akceptować, to podział na wskazane dwa człony byłby bezprzedmiotowy. Wówczas
w zdecydowanej większości spraw, w których ubezpieczony dochodzi świadczenia
wyższego niż przyznane, byłoby możliwe wniesienie skargi kasacyjnej. Wystarczy-
łoby świadczenie miesięczne w wysokości nie niższej niż 833,34 zł, jednak dostęp do
skargi kasacyjnej mieliby świadczenioborcy „bogatsi”. Postępowanie kasacyjne było-
by kolejną instancją w tych sprawach. Należy więc zwrócić uwagę, że niezależnie od
tego czy chodzi o przyznanie albo o wstrzymanie emerytury, czy tylko o jej wyso-
kość, to są to sprawy o prawo majątkowe. Zastrzeżenie granicy 10.000 zł jako grani-
cy warunkującej skargę kasacyjną nie jest zatem bez znaczenia, jednak nie dla
spraw o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem
4
ubezpieczenia społecznego, gdyż w tych sprawach skarga kasacyjna przysługuje
niezależnie do wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
W sprawie nie było kwestionowane prawo do emerytury a jedynie jej wyso-
kość, związana z kwestią czy emeryturę należało obliczyć od nowej kwoty bazowej
również w części indywidualnej (stażowej). W wykładni art. 3982
§ 1 k.p.c. przez Sąd
Najwyższy utrwala się stanowisko, że jeżeli przedmiotem sporu sądowego nie jest
prawo do emerytury lecz tylko jej wysokość, to o zaskarżeniu skargą kasacyjną de-
cyduje wartość przedmiotu zaskarżenia obliczona na podstawie art. 22 k.p.c. Stanowi
ona różnicę między wysokością świadczenia wypłaconego przez organ rentowy i wy-
sokością świadczenia żądanego przez ubezpieczonego w skali jednego roku (posta-
nowienia Sądu Najwyższego: z 6 listopada 2008 r., II UZ 48/06; z 11 kwietnia 2006
r., II UZ 1/06; z 13 stycznia 2006 r., I UZ 47/05, OSNP 2007 nr 3-4, poz. 56; z 10
kwietnia 2002 r., II UZ 31/02, LEX nr 54791; z 28 listopada 2001 r., II UZ 80/01,
OSNP 2003 nr 18, poz. 449; z 13 marca 2001 r., II UZ 15/01, OSNP 2003 nr 2, poz.
49; z 13 marca 2001 r., II UZ 13/01, OSNP 2003 nr 2, poz. 47).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
========================================