Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 189/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca)
SSA Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa J. S.
przeciwko Fundacji P. N. P. w W.
o odprawę emerytalną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 lutego 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 26 marca 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Pozwem z dnia 2 listopada 2006 r. powód J. S. wystąpił przeciwko pozwanej
Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W. o odprawę emerytalną w wysokości
jednomiesięcznego wynagrodzenia, to jest o kwotę 16.727,88 zł, wraz z
ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2006 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od
2
pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania (k. 2-4). W toku procesu powód
zmodyfikował powództwo, dochodząc odprawy emerytalnej w wysokości
trzymiesięcznego wynagrodzenia, to jest kwoty 48.045,24 zł, wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 1 maja 2006 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na
jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych (k.41-43).
W odpowiedzi na pozew z dnia 9 maja 2007 r. pozwana Fundacja P.-N. P. z
siedzibą w W. wniosła o oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenie od
powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych
(k.29-33). Wobec zmodyfikowanego powództwa wniosła jak dotychczas (k.67-70).
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 5 czerwca 2007 r. powództwo J. S.
uwzględnił i zasądził na jego rzecz od pozwanej Fundacji P.-N. P. kwotę 45.840 zł
tytułem odprawy emerytalnej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja do dnia
zapłaty, a ponadto zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy
powództwo oddalił i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
15.280 zł.
Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia i rozważania.
Powód J. S. był zatrudniony w pozwanej Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W.
od dnia 24 października 2001 r. do dnia 30 kwietnia 2006 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony na stanowisku Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-
N. P. i ostatnio pobierając w związku z tym miesięczne wynagrodzenie w wysokości
15.280 zł. Powód – będąc zatrudniony w pozwanej Fundacji P.-N. P. z siedzibą w
W. – jednocześnie przebywał na urlopie bezpłatnym w Ministerstwie […] –
udzielonym mu na czas sprawowania funkcji Przewodniczącego Zarządu Fundacji,
gdzie był zatrudniony od dnia 25 maja 1981 r. na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony na stanowisku starszego radcy ministra.
Pismem z dnia 6 stycznia 2006 r. Minister Skarbu Państwa odwołał powoda
z funkcji Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W. z dniem 6
stycznia 2006 r. Następnie pismem z dnia 6 stycznia 2006 r. – doręczonym
powodowi w dniu 13 stycznia 2006 r. – pozwana oświadczył, iż w związku z
odwołaniem z funkcji Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W.
przez Ministra Skarbu Państwa pismem z dnia 6 stycznia 2006 r. rozwiązuje z nim
3
umowę o pracę zawartą w dniu 2 stycznia 2003 r. z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia. W okresie wypowiedzenia powód został zwolniony z
obowiązku świadczenia pracy. Jednocześnie poinformowano go, iż łącznie z
poborami za miesiąc kwiecień i ekwiwalentem pieniężnym za niewykorzystany
urlop wypoczynkowy otrzyma odprawę w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia z tytułu rozwiązania umowy o pracę, co zostało mu następnie
wypłacone. Od dnia 6 stycznia 2006 r. do dnia 30 kwietnia 2006 r. powód, nie
pełniąc już funkcji przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W.,
nadal był pracownikiem pozwanej.
O zaistniałej sytuacji oraz o zamiarze przejścia na emeryturę bezpośrednio
po rozwiązaniu umowy o pracę z pozwaną powód poinformował swojego drugiego
pracodawcę. Wobec powyższego pismem z dnia 18 stycznia 2006 r. Ministerstwo
rozwiązało z nim umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia, co nastąpiło z dniem 30 kwietnia 2006 r. Jako podstawę prawną
wskazano art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych (Dz.U. z 1982 r., nr 31, poz. 214 z późn. zm.), to jest na
skutek nabycia praw do emerytury. Powód nie podjął już pracy w Ministerstwie,
które następnie wypłaciło mu należną odprawę emerytalną.
Zgodnie z § 17 ust. 1-2 obowiązującego w pozwanej Regulaminu
Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W., w razie ustania
stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką
pracownikowi przysługuje odprawa po 40 latach pracy w wysokości 300%
podstawy. Przy czym podstawę wymiaru odprawy stanowią wynagrodzenie
pracownika obliczane według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu
pieniężnego za urlop wypoczynkowy, natomiast do okresu zatrudnienia
warunkującego wysokość odprawy zalicza się okresy zatrudnienia u wszystkich
poprzednich pracodawców. Generalny staż pracy powoda wynosił blisko 45 lat.
Zgodnie z § 4 ust. 2 Regulaminu Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-
N. P. z siedzibą w W. nie określa on struktury ani zasad wynagradzania Zarządu
pozwanej. Odnosiły się do nich odrębne Zasady Wynagradzania Zarządu Fundacji
P.-N. P. z siedzibą w W. ustalone przez Ministra Skarbu Państwa i obowiązujące od
dnia 1 stycznia 2003 r. Pismo w tym zakresie zostało doręczone powodowi w dniu 2
4
stycznia 2003 r. W/w wymienione zasady, podobnie jak umowa o pracę na czas
nieokreślony z dnia 2 stycznia 2003 r., nie przewidywały odprawy emerytalnej.
Pismem z dnia 13 kwietnia 2006 r. powód poinformował pozwaną, iż
bezpośrednio po rozwiązaniu umowy o pracę, to jest z dniem 1 maja 2006 r.,
zamierza przejść na emeryturę, spełniając wszelkie przepisane warunki w tym
zakresie. Wobec tego zwrócił się o zaliczenie go do grona emerytów i rencistów
Fundacji P.-N. P. z siedzibą w W. i wypłacenie odprawy emerytalnej w wysokości
przewidzianej w Regulaminie Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-N. P. z
siedzibą w W. Pismem z dnia 23 maja 2006 r. pozwana poinformowała powoda, że
jest to niemożliwe gdyż rozwiązanie umowy o pracę z zachowaniem okresu
wypowiedzenia nastąpiło w związku z odwołaniem go z dniem 6 stycznia 2006 r.
przez Ministra Skarbu Państwa z funkcji Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N.
P. z siedzibą w W., a inna umowa o pracę z drugim pracodawcą powoda, to jest
Ministerstwem […], została już rozwiązana w związku z jego przejściem na
emeryturę. Decyzją z dnia 30 maja 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po
rozpatrzeniu wniosku powoda z dnia 4 maja 2006 r., przyznał mu emeryturę od dnia
1 maja 2006 r. Mimo to powód nie otrzymał od pozwanej odprawy emerytalnej.
Powyższy stan faktyczny był w zasadzie bezsporny między stronami. Sporna
była natomiast ocena, czy powodowi przysługuje odprawa emerytalna.
Sąd Rejonowy dał wiarę wszystkim dokumentom zgromadzonym w aktach
niniejszej sprawy, których prawdziwości strony nie kwestionowały i które nie budziły
także wątpliwości Sądu.
Sąd Rejonowy ustalił, że zgodnie z § 17 ust. 1-2 obowiązującego w
pozwanej Regulaminu Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-N. P. z siedzibą w
W., w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę
inwalidzką pracownikowi przysługuje odprawa po 40 latach pracy w wysokości
300% podstawy.
W ocenie Sądu Rejonowego wprawdzie w/w akt wewnętrzny nie dotyczył
członków Zarządu pozwanej, którym przez kilka lat był powód, jednak nie ulega
wątpliwości, że należało stosować do niego jego postanowienia. W ocenie Sądu
Rejonowego Decyzja Ministra Skarbu Państwa ma skutek jedynie organizacyjny,
nie wpływa na trwanie stosunku pracy. Zakończenie stosunku pracy wymagało od
5
pracodawcy złożenia oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę z
zachowaniem okresu wypowiedzenia. Tak też się stało ad casum. Powód nie będąc
już członkiem Zarządu, w okresie wypowiedzenia nadal był pracownikiem, ze
wszelkimi wynikającymi z tego faktu konsekwencjami. W ocenie Sądu pierwszej
instancji gdyby nawet uznać, że w/w akt wewnętrzny nie może być do powoda
zastosowany, a dotyczą go zasady wynagradzania członków Zarządu pozwanej nie
przewidujące odprawy emerytalnej, zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy w
tym zakresie, to jest art. 921
§ 1 k.p. ustanawiający odprawę emerytalną w
wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Ponadto w ocenie Sądu
Rejonowego sam fakt, iż powód jednocześnie był zatrudniony u innego
pracodawcy, to jest Ministerstwa, a jego stosunek pracy ustał na skutek
rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia z uwagi na
nabycie praw do emerytury, a następnie wypłacono mu odprawę emerytalną, nie
zwalnia pozwanej z tego obowiązku.
W ocenie Sądu Rejonowego nie ulega też wątpliwości, że przejście na
emeryturę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania
stosunku pracy. Decydujący jest tu natomiast fakt, że po rozwiązaniu stosunku
pracy pracownik nie podejmuje już zatrudnienia, lecz przechodzi na emeryturę,
pobierając z tego tytułu odpowiednie świadczenia zamiast wynagrodzenia za pracę.
I właśnie ten funkcjonalny i czasowy związek, oderwany od przyczyny wskazanej w
wypowiedzeniu, należy uznać za kluczowy i w pełni wystarczający.
W ocenie Sądu Rejonowego związek taki w niniejszej sprawie zaistniał
przeto powód, którego ostatnim pracodawcą przed przejściem na emeryturę z
dniem 1 maja 2006 r. – obok Ministerstwa – była także pozwana, zasadnie domaga
się od niej odprawy emerytalnej.
Od wyroku Sądu Rejonowego apelację wniosła strona pozwana.
W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji w całości i
zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego
według norm przypisanych.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 26 marca 2008 r., zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, iż zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 15.280 zł
6
tytułem odprawy, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd Okręgowy w W.
oddalił także w pozostałym zakresie apelację i orzekł o kosztach postępowania.
W motywach wyroku Sąd Okręgowy odniósł się do zarzutu strony skarżącej,
że § 17 ust. 1 i 2 Regulaminu Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-N. P. z
siedzibą w W. nie obejmował powoda. Stanowisko pozwanej w tej kwestii, zdaniem
Sądu Okręgowego, jest w pełni uzasadnione, gdyż regulamin ten, jak wynika z jego
treści odnosił się do wszystkich pracowników Fundacji, poza osobami wchodzącymi
w skład zarządu pozwanej (§ 4 regulaminu). Powód dnia 6 stycznia został
odwołany ze stanowiska Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N. P., lecz
pozostał w okresie wypowiedzenia aż do dnia 30 kwietnia 2006 r. będąc
zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy. Powoda z pozwaną łączył jeden
stosunek pracy na stanowisku Przewodniczącego Zarządu. Stanowiska jakie
zajmował powód nie zmienia okoliczność, że został z niego odwołany i znajdował
się w okresie wypowiedzenia. Powód był u pozwanego tylko i wyłącznie
zatrudniony na stanowisku członka zarządu do dnia 30 kwietnia 2006 r. i nigdy nie
wykonywał pracy jako „zwykły szeregowy pracownik”. Przez fakt odwołania z funkcji
nie stał się powód pracownikiem Fundacji w rozumieniu przepisów Regulaminu
Wynagrodzeń. Z tego względu Sąd Rejonowy błędnie uznał, że odprawa
emerytalna przewidziana w § 17 ust. 1 i 2 Regulaminu Wynagradzania powinna
odnosić się także do osoby powoda.
Pogląd taki zdaniem Sądu Okręgowego znajduje w pełni potwierdzenie w
okolicznościach niniejszej sprawy. Z jednej bowiem strony powód otrzymał odprawę
w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, przewidzianą przez Zasady
Wynagradzania Członków Zarządu FPNP, z drugiej twierdzi, że do niego ma mieć
zastosowanie Regulamin Wynagradzania Pracowników. Jeśli więc chodzi o prawo
do odpraw w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia to zdaniem powoda mają
do niego zastosowanie, na dzień rozwiązania stosunku pracy, przepisy dotyczące
członków zarządu, jeśli natomiast chodzi o odprawę emerytalną to na ten sam
dzień mają zastosowanie przepisy dotyczące pracowników. Takie stanowisko
powoda jest nie do przyjęcia. Słusznie podnosi pozwana w apelacji, że zamiarem
Ministra Skarbu Państwa - ustanawiającego regulaminy wynagradzania było
7
wyłączenie możliwości otrzymywania odprawy emerytalnej przez członków zarządu
w związku z przysługującą im odprawą w związku z rozwiązaniem umowy o pracę.
To, że powód nie nabył prawa do odprawy emerytalnej zgodnie z przepisami
Regulaminu Wynagradzania Pracowników nie oznacza – zdaniem Sądu
Okręgowego – że nie nabył prawa do odprawy emerytalnej na ogólnych zasadach
Kodeksu pracy.
Sąd Okręgowy nie podzielał poglądu skarżącej, że rozwiązanie z powodem
umowy o pracę nie pozostawało w związku z przejściem przez niego na emeryturę.
Sąd Rejonowy słusznie wskazał, że przejście na emeryturę nie musi być jedyną,
wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania stosunku pracy. Odprawa
przysługuje bowiem z uwagi na sam fakt przejścia na emeryturę, niezależnie od
przyczyn, które legły u podstaw rozwiązania stosunku pracy (uchwały SN: z dnia 29
maja 1989 r. III PZP 19/89 OSNCP 1990/4-5 poz. 61; z dnia 4 czerwca 1991 r. I
PZP 17/91 OSNCP 1992/3 poz. 37; uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 27
lipca 1993 r. I PZP 27/93 Wokanda 1993/12 str. 12, wyrok SN z dnia 25 czerwca
1993 r. I PR 5/93). Z tego względu bez znaczenia jest fakt, że rozwiązanie z
powodem umowy o pracę nastąpiło ze względu na odwołanie go ze stanowiska
Przewodniczącego Zarządu Fundacji P.-N. P. Z ustalonego stanu faktycznego w
sposób niezbity wynika, że powód nabył prawo do emerytury w trakcie trwającego
stosunku pracy, i przyznano mu emeryturę decyzją Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych od dnia 1 maja 2006 r., czyli bezpośrednio po rozwiązaniu umowy o
pracę z pozwaną. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem związek rozwiązania
stosunku pracy z przejściem na emeryturę może mieć charakter przyczynowy,
czasowy, funkcjonalny albo mieszany – w praktyce najczęściej przyczynowo-
czasowy lub czasowo-funkcjonalny (por. wyrok SN z dnia 28.07.1999 r., I PKN
174/99, opubl. OSNAPiUS nr 21/2000, poz. 786). W niniejszej sprawie związek ten
miał charakter czasowy, i wynikał z decyzji powoda o złożeniu wniosku o
przyznaniu mu emerytury po rozwiązaniu umowy o pracę z pozwaną. Ponadto
również Sąd drugiej instancji podzielił pogląd Sądu Rejonowego, że fakt
rozwiązania umowy o pracę z drugim pracodawcą, czyli Ministrem […] i otrzymanie
odprawy emerytalnej z tego tytułu nie może rzutować na przysługujące powodowi
uprawnienia pracownicze w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z pozwaną
8
Fundacją. Oba te stosunki prawne były od siebie niezależne i wynikały z nich
odmienne uprawnienia pracownicze.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego, z dnia 26 marca 2008 r.,
wywiódł powód, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 9 § 1 k.p. w
związku z § 4 ust. 2 i § 17 ust. 1 i 2 Regulaminu Wynagradzania Pracowników
Fundacji P.-N. P. przez błędną jego wykładnię, polegającą na uznaniu, że
stanowiące źródło prawa materialnego z mocy art. 9 § 1 Kodeksu pracy przepisy
Regulaminu Wynagradzania Pracowników Fundacji P.-N. P. nie mają zastosowania
do powoda, co miało istotny wpływ na wynik postępowania w sprawie, wpłynęło
bowiem w sposób niekorzystny na wysokość przyznanego powodowi prawa do
odprawy emerytalnej.
Wskazując na powyższe naruszenie powód wniósł o zmianę wyroku w
zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 30.560,00
zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 maja 2006 r. oraz o zasądzenie od
pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa
procesowego według norm przepisanych.
W skardze kasacyjnej powód wskazał także na istotne zagadnienie prawne
polegające na konieczności ustalenia jaki jest status pracownika, zatrudnionego na
stanowisku prezesa zarządu, gdy po odwołaniu go z tego stanowiska pozostaje
nadal w stosunku pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest usprawiedliwiona.
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy bada skargę kasacyjną w
granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Nie bierze zatem z urzędu pod
uwagę naruszenia przepisu prawa materialnego, którego strona wnosząca skargę
kasacyjną nie zarzuciła (wyrok SN z dnia 7 sierpnia 1997 r., I CKN 249/97 – OSN
1998, nr 1, poz. 13).
W sprawie niniejszej wszyscy uczestnicy postępowania, w tym powód
uznawali, iż Regulamin Wynagradzania Pracowników F. P.-N.P. nie ma
zastosowania do członka zarządu Fundacji.
9
Powód w żadnej fazie procesu, w tym także w skardze kasacyjnej nie
kwestionował takiej oceny i nie formułował innego poglądu. Był zgodny, co do tego,
iż regulamin wynagradzania wyłączył spod swego zakresu podmiotowego członków
zarządu. Wobec braku w skardze kasacyjnej zarzutu procesowego, odnoszącego
się do możliwości odmiennej oceny tego zagadnienia Sąd Najwyższy nie jest
władny skutecznie obalić takiego ustalenia. W skardze kasacyjnej powód nie
powołał także art. 24126
§ 2 k.p., w zw. z art. 772
§ 5 k.p.
Z uwagi na powyższe Sąd Najwyższy, podzielając, co do zasady
powszechnie przyjęty pogląd, iż odprawa emerytalna nie stanowi wynagrodzenia,
nie analizował i nie mógł analizować w niniejszej sprawie znaczenia i zakresu
wyłączenia członków zarządu Fundacji spod norm Regulaminu Wynagradzania
Pracowników Fundacji.
Przyjmując zatem ustalenia Sądu drugiej instancji, iż członkowie zarządu
Fundacji nie byli objęci w ogóle Regulaminem Wynagradzania Pracowników
Fundacji, mimo iż treść tego Regulaminu wykraczała poza normowanie
wynagradzania, Sąd Najwyższy uznał, iż ustalenie przez strony w umowie o pracę
stanowiska powoda jako prezes Fundacji jest wiążące w tym sensie, że zmiana
tego stanowiska wymaga formalnej modyfikacji stosunku pracy. Nie zmienia się
charakter zatrudnienia członka zarządu tylko dlatego, że zostaje on odwołany z
funkcji w organie osoby prawnej typu korporacyjnego. Stosunek pracy jest bowiem
odrębny od stosunku organizacyjnego i dla jego zmiany trzeba dokonać
stosownych oświadczeń woli, normowanych prawem pracy. Nie jest bowiem tak, że
działania z zakresu ustawy o fundacjach, prowadzą bezpośrednio do zmian w
sferze stosunku pracy. W owej odrębności stosunku pracy od stosunku
organizacyjnego zasadza się nota bene ochrona członka zarządu zatrudnionego na
podstawie umowy o pracę. Z tym także wiążą się pewne szczególne konsekwencje,
w sytuacji gdy członek zarządu jest zatrudniony w charakterze osoby
zarządzającej. Statusu tego bowiem nie może utracić ad hoc, z chwilą odwołania z
członkostwa w zarządzie, bowiem prawo pracy – mające charakter ochronny – nie
zna takich sytuacji. Stąd należy przyjąć, że odwołanie członka zarządu
zatrudnionego w fundacji na stanowisku członka zarządu nie powoduje zmiany jego
statusu w okresie wypowiedzenia, o ile fundacja nie powierzyła mu innej pracy.
10
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w sentencji.
/tp/