Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 33/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Banku W. Spółki Akcyjnej
przeciwko J.S. i E.S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 maja 2009 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej E.S.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 kwietnia 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
pozwanych J.S. i E.S. od wyroku, na podstawie którego utrzymany został w mocy
nakaz zapłaty zobowiązujący ich oraz pozwanych nie biorących już udziału w
sprawie solidarnie do zapłaty kwoty 130 136,55 zł z odsetkami i kosztami procesu.
Według dokonanych ustaleń kredyt udzielony przez pozwany Bank
wspólnikom spółki cywilnej występującej pod nazwą „T.” zabezpieczony został
przez zawarcie umowy przewłaszczenia urządzeń i maszyn, a także przez
wręczenie weksla gwarancyjnego in blanco wystawionego przez kredytobiorców
oraz poręczonego przez pozwaną. Wobec tego, że kredyt nie został spłacony,
a pozwany Bank stwierdził, że istnieją wątpliwości odnośnie właściciela
przewłaszczonych maszyn, strona pozwana nie skorzystała z zabezpieczenia
wynikającego z umowy przewłaszczenia, lecz z zabezpieczenia wekslowego.
Sąd Apelacyjny podzielając, dokonaną przez Sąd pierwszej instancji, ocenę
prawną dokonanych ustaleń oraz zarzutów podniesionych przez pozwaną,
stwierdził, ze pozwana nie udowodniła, by poręczyła weksel pod wpływem groźby
jej męża – pozwanego J.S., że w razie odmowy poręczenia popełni samobójstwo.
Sad Apelacyjny podniósł, że gdyby nawet przyjąć za wiarygodną wersję pozwanej,
to istnieją podstawy do ustalenia, że jej oświadczenie zawarte w piśmie
procesowym z dnia 25 stycznia 2005 r. o uchyleniu się od skutków złożonego
oświadczenia o poręczeniu pod wpływem groźby, złożone zostało po upływie
rocznego terminu przewidzianego w art. 88 k.c., którego bieg rozpoczął się od dnia
24 marca 2004 r., w którym nastąpiła formalna separacja małżonków J. i E.S., nie
zaś – jak wskazała pozwana – od wyprowadzenia się J.S. ze wspólnego
mieszkania. Z zebranego materiału nie wynika bowiem, by stan emocjonalny
pozwanego, urealniający obawę spełnienia groźby, utrzymywał się aż do chwili jego
wyprowadzenia się z mieszkania w kwietniu 2006 r.
Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych dotyczących możliwości korzystania
z zabezpieczenia wekslowego w sytuacji zawarcia umowy przewłaszczenia
ruchomości na zabezpieczenie udzielonego kredytu Sąd Apelacyjny wskazał,
że w sytuacji, gdy do maszyny i jej wyposażenia, będącej przedmiotem umowy
3
przewłaszczenia, prawa właścicielskie zgłosiła spółka z o.o. „A.”, powołując się na
umowę leasingu operacyjnego, strona powodowa uprawniona jest do zaspokojenia
się z zabezpieczenia wynikającego z weksla. Sąd Apelacyjny uznał za nie mającą
istotnego znaczenia w sprawie okoliczność, że powodowy Bank przyzwolił na
zajęcie przez spółkę „P.” maszyn i urządzeń objętych umową przewłaszczenia,
skoro własność tych maszyn jest sporna.
Skarga kasacyjna pozwanej oparta została na podstawie naruszenia art. 87,
88 i 6 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie w następstwie bezzasadnego
uznania, że pozwana składając oświadczenie woli o poręczeniu wekslowym nie
działała pod wpływem groźby oraz, że nie złożyła skutecznego oświadczenia
o uchyleniu się od skutków prawnych tego oświadczenia. Skarżąca zarzuciła także
naruszenie art. 10 i 17 Prawa wekslowego przez błędną ich wykładnie i niewłaściwe
zastosowanie wskutek uznania, że strona powodowa była uprawniona do
skorzystania z zabezpieczenia wekslowego, mimo że jej wierzytelność została w
całości zaspokojona wskutek przejęcia – z chwilą podpisania umowy
przewłaszczenia – na własność maszyn i urządzeń, stanowiących przedmiot tej
umowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie znajduje usprawiedliwienia zarzut naruszenia art. 87, 88 i 6 k.c. przez
ich niewłaściwe zastosowanie. W zakresie objętym tym zarzutem argumenty
przedstawione przez Sąd Apelacyjny usprawiedliwiały przyjęty wniosek,
że pozwana składając oświadczenie woli o poręczeniu wekslowym nie działała pod
wpływem groźby oraz, że nie złożyła skutecznego oświadczenia o uchyleniu się od
skutków prawnych tego oświadczenia. Sąd Apelacyjny dochodząc do takiej
konkluzji w istocie zaakceptował ustalenia Sądu Okręgowego oparte na
wszechstronnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Skarżąca,
nie mając możliwości oparcia skargi kasacyjnej na zarzucie naruszenia art. 233 § 1
k.p.c. oraz kwestionowania ustaleń faktycznych (art. 3983
§ 3 k.p.c.) musiałaby
wykazać, że zgromadzony w sprawie materiał uzasadniał zastosowanie art. 87 i 88
k.c. Zadaniu temu skarżąca nie sprostała, ograniczając rozważania do pytania
dotyczącego chwili, w której rozpoczyna bieg termin przewidziany w art. 88 § 2 k.c.
Rozważanie tej kwestii w sytuacji, gdy Sądy obu instancji uznały za niewiarygodną
4
tezę pozwanej, że oświadczenie o poręczeniu złożyła pod wpływem groźby, jest
bezprzedmiotowe.
Za bezzasadne należało uznać także stanowisko skarżącej,
że „wierzytelność zabezpieczona” w następstwie zawarcia umowy przewłaszczenia
zaspokojona została „wskutek przejścia z chwilą podpisania umowy
przewłaszczenia maszyn i urządzeń na własność banku”. Chwila podpisania
umowy nie powoduje zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności. Może ono
(zaspokojenie) nastąpić dopiero wówczas, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu
w terminie. Z istoty wszelkich zabezpieczeń wierzytelności wynika bowiem,
że dopiero po niespłaceniu kredytu powstaje prawo zaspokojenia się
z ustanowionego wcześniej zabezpieczenia. Twierdzenie skarżącej, na którym
oparty został zarzut naruszenia art. 10 i 17 prawa bankowego, że wierzytelność
strony powodowej została w całości zaspokojona z chwilą podpisania umowy
o przewłaszczenie na zabezpieczenie, co miałoby oznaczać, że powodowy Bank
nie był uprawniony po tym zdarzeniu do wypełnienia weksla i dochodzenia z niego
zapłaty, nie ma uzasadnionych podstaw prawnych.
W sytuacji, gdy bank dysponuje dwoma zabezpieczeniami i nastąpiła chwila
dająca możliwość zaspokojenia się z tych zabezpieczeń (nie zwrócenie kredytu),
bank ma prawo dokonania wyboru, z którego zabezpieczenia skorzysta.
Każda z umów stanowiących zabezpieczenie wierzytelności powinna bowiem być
traktowana niezależnie, mimo że służą one zabezpieczeniu jednej wierzytelności.
Takie stanowisko prezentowane jest w judykaturze oraz doktrynie (uchwała SN
z dnia 5 maja 1993 r., III CZP 54/93, OSNC 1993, nr 12, poz. 219, OSP 1994,
nr 10, poz. 176 oraz Pr. Bankowe 1994, nr 4, poz. 79, a także wyrok SN z dnia
27 czerwca 1995 r., I CR 7/95, OSNC 1995, nr 12, poz. 183 i PPH 1996, nr 10,
s. 37). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną, pogląd ten
podziela.
Z przytoczonych względów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).