Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 6/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "A." Spółki z o.o.
przeciwko I.M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 maja 2009 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 lipca 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 lipca 2008 r. oddalił apelację pozwanej
od wyroku zasądzającego od niej na rzecz powodowej Spółki kwotę 102 960 zł z
ustawowymi odsetki i kosztami procesu.
Zasądzona kwota stanowi wierzytelność, której dochodził A.K., jako
należności z tytułu nie zapłaconego wynagrodzenia za wykonane roboty
budowlane. Powodowa Spółka nabyła tę wierzytelność w toku procesu, do którego
wstąpiła w trybie art.192 pkt 3 k.p.c.
Sąd pierwszej instancji, rozpoznając tę sprawę jako gospodarczą,
po wniesionym przez pozwaną sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanym
w postępowaniu upominawczym przeprowadził dowody powołane w pozwie przez
A.K. Na podstawie umowy łączącej pozwaną z A.K. oraz ugody pozasądowej
zawartej między tymi osobami, Sądy obu instancji ustaliły, że po zakończeniu robót
budowlanych, co nastąpiło dnia 28 grudnia 2004 r., pozwana powstrzymywała się
ze zwrotem kaucji w kwocie 300 000 zł wpłaconej przez A.K., stanowiącej
zabezpieczenie ewentualnych roszczeń z tytułu rękojmi, a nadto zwlekała z zapłatą
wynagrodzenia, zgłaszając wady w zakresie wykonania prac instalacyjno-
montażowych. W ugodzie pozasądowej z dnia 31 lipca 2007 r., w związku ze
zgłoszonymi zastrzeżeniami, odnośnie jakości i terminów wykonywanych prac,
uzgodnione zostało jako ostateczne i nie podlegające negocjacjom wynagrodzenie
A.K. na kwotę 980 080,07 zł. Po upływie 3-letniego terminu objętego rękojmią,
pozwana powiadomiła A.K., że koszty usunięcia nie zlikwidowanych przez niego
usterek wyniosły 197 040 zł i zostały pokryte przez nią z kaucji przekazanej na
zabezpieczenie takich kosztów. Na pismo A.K. z dnia 2 stycznia 2008 r., aby
pozwana zwróciła bezsporną część kaucji zabezpieczającej, tj. kwotę 102 960 zł,
pozwana nie odpowiedziała. Po otrzymaniu wydanego w sprawie nakazu zapłaty
pozwana pisemnie powiadomiła A.K., że w związku z przekazanym mu
wynagrodzeniem w kwocie 103 700 zł za zakup i montaż windy, czego w istocie nie
wykonał, potrąciła tę kwotę z przysługującej mu wierzytelności z tytułu zwrotu kaucji
w kwocie 102 960 zł.
Sąd Apelacyjny uznał, że pozwana wbrew wymaganiu przewidzianemu
w art. 47914
§ 4 k.p.c. nie udowodniła dokumentem wierzytelności przedstawionej
3
do potrącenia. Nie jest nim ugoda pozasądowa z dnia 31 lipca 2007 r., której treść
nie wskazuje, aby objęto nią rozliczenia związane z zakupem i montażem windy,
co przyznała pozwana w uzasadnieniu apelacji. Sąd Apelacyjny wskazał, że także
z dowodu z zeznań A.K., który ocenić należało jako wiarygodny, nie wynika, aby
wystawiona została faktura obejmująca należność za zakup i montaż windy. W
zaistniałej sytuacji procesowej należało zatem oddalić wniosek o dopuszczenie,
zgłoszonego przez pozwaną, dowodu z zeznań świadka S.M. na okoliczność
przekazania przez pozwaną A.K. kwoty 103 700 zł tytułem wynagrodzenia za zakup
i montaż windy.
Skarga kasacyjna pozwanej oparta została na podstawie naruszenia
art. 47914
§ 2 k.p.c. przez jego zastosowanie w sytuacji, gdy wydany został nakaz
zapłaty. Zdaniem skarżącej, gdyby nawet uznać, że mimo wydania nakazu zapłaty
przepis ten miał zastosowanie, został on naruszony wskutek dopuszczenia na
wniosek powoda dowodu z zeznań świadka A.. przy jednoczesnym oddaleniu
wniosku dowodowego pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka S.M.
Według skarżącej naruszone zostały ponadto przepisy art. 227 w zw. z art. 217,
244 i 245 oraz 47914
§ 4 k.p.c. przez niedopuszczenie dowodów z dokumentów
załączonych do sprzeciwu od nakazu zapłaty, których treść – właściwie
zinterpretowana – usprawiedliwiałaby tezę, że pozwana przekazała A.K. kwotę
pieniężną na zakup i montaż windy. Oznaczałoby to – zważywszy, że zakup i
montaż windy nie zostały wykonane przez A.K. - że wykazała dokumentami
wierzytelność zgłoszoną do potrącenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Za nie uzasadniony uznać należało zarzut naruszenia art. 47914
§ 4 k.p.c.
przez jego zastosowanie. Pogląd skarżącej, że przepis ten ma zastosowanie
wyłącznie w sytuacji, gdy w sprawie nie został wydany nakaz zapłaty, na co
wskazuje treść § 1 art. 47914
§ 1 k.p.c., który rozpoczyna się od słów „w sprawach,
w których sąd nie wydał nakazu zapłaty….”, nie zasługuje na zaakceptowanie.
Regulacje objęte treścią art. 47914
§ 1-4 k.p.c. dotyczą obowiązków pozwanego
w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Odrębność tego
postępowania polega między innymi na przyjęciu w tych przepisach rozwiązań
zapewniających realizację zasady koncentracji materiału dowodowego oraz
4
ograniczeniu czynności dyspozycyjnych stron. Z tych względów pozwany obciążony
jest obowiązkiem wniesienia odpowiedzi na pozew, spełniającej określone
wymagania, pod rygorami wskazanymi w § 1 i 2, nadto pozbawiony jest możliwości
wniesienia powództwa wzajemnego (§ 3), a do potrącenia w toku postępowania
może przedstawić tylko wierzytelności udowodnione dokumentami (§ 4).
Przytoczone rozwiązania zawarte są w tej samej jednostce redakcyjnej, jaką jest
art. 47914
k.p.c. i wszystkie dotyczą obowiązków i uprawnień procesowych
pozwanego w sprawach gospodarczych rozpoznawanych według przepisów
o postępowaniu odrębnym. Wobec tego, że w postępowaniu tym sąd stosuje także
przepisy o innych postępowaniach odrębnych w tym nakazowym i upominawczym,
co wiąże się z możliwością wydania nakazu zapłaty, ustawodawca zaznaczył, że
obowiązek wniesienia odpowiedzi na pozew obciąża pozwanego „w sprawach,
w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub
upominawczym” (art. 47914
§ 1 in principio k.p.c.). Niewprowadzenie takiego
zastrzeżenia oznaczałoby, że pozwanego obciąża obowiązek wniesienia
odpowiedzi na pozew bez względu na to, czy w sprawie został wydany nakaz
zapłaty, co pozostawałoby w sprzeczności z istotą odpowiedzi na pozew
i regulacjami dotyczącymi uprawnień procesowych pozwanego po doręczeniu mu
nakazu zapłaty. Cytowanemu sformułowaniu nie należy zatem przypisywać takiego
znaczenia, jakie nadała mu strona skarżąca. Oznacza to, że w sprawie
gospodarczej, po wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub
upominawczym, do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności
udowodnione dokumentami.
Zarzut naruszenia art. 227 w zw. z art. 217, 244 i 245 oraz 47914
§ 4 k.p.c.
w istocie zgłoszony został po adresem Sądu pierwszej instancji, a więc sądu,
którego orzeczenia nie podlegają kontroli w ramach postępowania kasacyjnego.
Podkreślić ponadto należy, że nie dopuszczenie dowodów z dokumentów
załączonych do sprzeciwu od nakazu zapłaty nie może stanowić podstawy
formułowania zarzutu naruszenia art. 244, 245 i 47914
§ 4 k.p.c. Z tych samych
względów za nie uzasadniony uznać należało zarzut naruszenia art. 47914
§ 2
k.p.c. przez przeprowadzenie przez Sąd pierwszej instancji określonego dowodu
i oddalenie wniosku o dopuszczenie innego dowodu. Nie przeprowadzenie,
5
zgłoszonego przez stronę, dowodu w postępowaniu przed sądem drugiej instancji
może uzasadniać naruszenie albo art. 217 § 2 w zw. z art. 391 § 2 k.p.c., albo art.
381 k.p.c. Sąd drugiej instancji narusza art. 217 § 2 w zw. z art. 391 § 2 k.p.c., gdy
odmawia przeprowadzenia dowodu, który bezzasadnie pominięty został przez sąd I
instancji, natomiast do naruszenia art. 381 k.p.c. dochodzi wtedy, gdy sąd drugiej
instancji oddala wniosek o dopuszczenie dowodu, którego strona nie mogła
powołać w sądzie pierwszej instancji, bądź potrzeba jego powołania wynikła
później. Taka sytuacja procesowa nie wystąpiła w sprawie zakończonej
zaskarżonym wyrokiem. Powołanie przez skarżącą, wśród przepisów
wymienionych w skardze kasacyjnej, także art. 217 k.p.c., nie znajduje zatem
usprawiedliwienia.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).