Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 maja 2009 r.
II UK 372/08
Zawarte w art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o restruktury-
zacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003-2006 (Dz.U. Nr 210, poz. 2037
ze zm.) określenie „okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy” dotyczy nie tylko miesięcy, w których występo-
wały 22 dni robocze, lecz także miesięcy, w których pracownik przepracował
wszystkie dni robocze, nawet gdy ich liczba była mniejsza niż 22.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jolanta
Strusińska-Żukowska, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 maja
2009 r. sprawy z wniosku Stanisława B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w W. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem
przy pracy i emeryturę górniczą, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyro-
ku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 marca 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Apelacyjnemu we Wro-
cławiu.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy wyrokiem z
1 sierpnia 2007 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. z 30
sierpnia 2006 r. i przyznał odwołującemu się Stanisławowi B. prawo do renty z tytułu
częściowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia od 1 maja 2006 r. do 30
kwietnia 2009 r., oddalił odwołanie w zakresie dalszego prawa do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy oraz oddalił odwołanie od de-
cyzji z 27 września 2006 r. w przedmiocie odmowy prawa do emerytury górniczej.
2
Sąd ustalił, że Stanisław B. (urodzony 10 lipca 1956 r.) uległ 6 sierpnia 1985 r.
wypadkowi przy pracy doznając skręcenia części szyjnej kręgosłupa i z tego tytułu
pobierał rentę od kwietnia 1996 r. do 30 kwietnia 2006 r. Biegli sądowi chirurg - orto-
peda, neurolog i neurochirurg orzekli, że następstwa wypadku przy pracy nie powo-
dują niezdolności do pracy. Równocześnie biegły sądowy neurochirurg orzekł, że
odwołujący się jest częściowo niezdolny do pracy od 1 maja 2006 r. na okres 36 mie-
sięcy z przyczyn niezwiązanych z wypadkiem przy pracy. Sąd Okręgowy uznał po-
wyższe opinie za miarodajne. Sąd ustalił również, że odwołujący się był zatrudniony
od 1 czerwca 1974 r. do 5 kwietnia 1996 r. w W. Kopalniach Węgla Kamiennego na
stanowiskach: stażysty (od 1 czerwca do 10 lipca 1974 r.), młodszego górnika pod
ziemią (od 11 do 31 lipca 1974 r.), samodzielnego referenta do spraw szkolenia na
powierzchni (od 1 grudnia 1977 r. do 30 września 1978 r.), górnika pod ziemią (od 1
października 1981 r. do 31 marca 1982 r.), inspektora do spraw szkolenia pod ziemią
(od 1 kwietnia 1982 r. do 31 grudnia 1985 r.), kierownika działu szkolenia zawodo-
wego i adaptacji pod ziemią (od 1 stycznia 1986 r. do 31 sierpnia 1990 r.), nadszty-
gara do spraw szkolenia zawodowego pod ziemią (od 1 września 1990 r. do 31 lipca
1992 r.), kierownika działu bhp pod ziemią (od 1 sierpnia 1992 r. do 31 grudnia 1993
r.) i głównego inżyniera do spraw zaopatrzenia i gospodarki materiałowej pod ziemią
(od 1 stycznia 1994 r. do 5 kwietnia 1996 r.). Z tego okresu uznano 3 lata i 6 miesię-
cy jako pracę pod ziemią wykonywaną stale i w pełnym wymiarze godzin. Ponadto
odwołujący się przez okres 10 lat i 25 dni pobierał rentę z tytułu wypadku przy pracy
(od 6 kwietnia 1996 r. do 30 kwietnia 2006 r.). Razem okres zaliczany do emerytury
górniczej wynosi 13 lat, 6 miesięcy i 25 dni i w ocenie Sądu nie ma podstaw do zali-
czenia dalszych okresów zatrudnienia jako pracy górniczej wykonywanej stale pod
ziemią.
Odwołując się do art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o restruktu-
ryzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003 - 2006 (Dz.U. Nr 210 poz. 2037
ze zm., powoływanej dalej jako: „ustawa o restrukturyzacji górnictwa”), Sąd wskazał,
że były pracownik zlikwidowanej kopalni D. Zagłębia Węgla Kamiennego nabywa
prawo do normowanej w nim emerytury górniczej, między innymi, pod warunkiem
wykazania okresu pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymia-
rze czasu pracy oraz pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wy-
padkiem lub chorobą zawodową łącznie przez okres co najmniej 20 lat, w tym 10 lat
pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy lub
3
udowodnienia okresu pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wy-
miarze czasu pracy przez co najmniej 20 lat oraz pobierania renty z tytułu niezdolno-
ści do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Sąd stwierdził, że pojęcie pracy górniczej zostało ustalone w art. 36 ust. 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, z tym że ustawa o restrukturyzacji górnictwa dla nabycia uprawnień do
emerytury wymaga wykonywania takiej pracy przez wymienione w niej okresy stale i
w pełnym wymiarze czasu pracy. Oznacza to, że w celu zaliczenia odwołującemu się
wykonywania pracy górniczej pod ziemią w pełnym wymiarze czasu pracy na stano-
wiskach dozoru ruchu, powinien on wykazać ilość zjazdów pod ziemię w każdym
miesiącu w wymiarze 22 dni. Jak wynika z zaświadczenia o ilości zjazdów, warun-
kom tym odpowiadają tylko maj i sierpień 1983 r. oraz marzec 1987 r. Natomiast nie
ma oparcia w przepisach, zdaniem Sądu Okręgowego, metoda obliczenia rozważa-
nego okresu przyjęta przez odwołującego się, który zsumował wszystkie zjazdy pod
ziemię z całego okresu od 1981 r. do 1994 r. i podzielił tak uzyskaną liczbę przez 22.
Mając powyższe na uwadze Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołujący się
nie spełnia warunków do nabycia emerytury na podstawie ustawy o restrukturyzacji
górnictwa i nie ma również uprawnień do emerytury z art. 34 lub 49 ustawy o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na niespełnienie
warunku osiągnięcia wieku emerytalnego bądź wymaganych okresów pracy górni-
czej.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji Stanisława B., podzielił w pełni usta-
lenia faktyczne i oceny prawne Sądu Okręgowego, uznając, że skoro jest on zdolny
do pracy i nie spełnia warunków uzyskania emerytury górniczej normowanej w art. 51
ustawy o restrukturyzacji górnictwa, to emerytura ta mu nie przysługuje. W związku z
tym - wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną - Sąd apelację od-
wołującego się oddalił.
W skardze kasacyjnej odwołujący się zarzucił Sądowi Apelacyjnemu narusze-
nie prawa materialnego - art. 51 ust. 1 ustawy o restrukturyzacji górnictwa - przez
jego błędną wykładnię, polegające na ustaleniu, że wyłącznie 22 zjazdy pod ziemię w
każdym miesiącu pracy uprawniają w przypadku pracownika zatrudnionego na sta-
nowisku dozoru ruchu oraz w charakterze członka drużyny ratowniczej do przyjęcia,
że praca taka wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Skarżący
wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego oraz poprzedzającego go wyroku
4
Sądu Okręgowego w Świdnicy i ustalenie, że przysługuje mu prawo do emerytury
górniczej. W uzasadnieniu skargi wskazano między innymi, że wykładnia art. 51 ust.
1 ustawy o restrukturyzacji górnictwa przyjęta przez Sąd Okręgowy oraz Sąd Apela-
cyjny uniemożliwia pracownikowi dozoru ruchu, który przepracował cały miesiąc, w
którym liczba dni roboczych była mniejsza od 22, zaliczenia tego miesiąca jako mie-
siąca wykonywania pracy górniczej pod ziemią w pełnym wymiarze czasu pracy. Po-
nadto, w przypadku członka drużyny ratowniczej do uprawnień emerytalnych należy
zliczyć cały okres zatrudnienia w charakterze ratownika, a nie tylko te dni, w których
ratownik wykonywał tzw. zjazd pod ziemię.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 51 ust. 1 ustawy o restrukturyzacji górnictwa, były pracownik zli-
kwidowanej kopalni D. Zagłębia Węgla Kamiennego, którego prawo do renty z tytułu
niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy górniczej lub chorobą
zawodową powstałą w związku z wykonywaniem pracy górniczej ustało z powodu
ustąpienia niezdolności do pracy i który nie spełnia warunków do górniczej emerytury
w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych, nabywa prawo do emerytury górniczej, jeżeli: 1) udowodnił okres pracy
górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz po-
bierał rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą za-
wodową łącznie przez co najmniej 20 lat, w tym posiadał 10 lat pracy górniczej wy-
konywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo 2) udowodnił
okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy wynoszący co najmniej 20 lat oraz pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy
w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową.
Trafnie skarżący zarzuca błędną wykładnię powołanego wyżej unormowania,
zgodnie z którym pracownik musi udowodnić wymagany okres pracy górniczej wyko-
nywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Istotą sporu jest rozu-
mienie określenia „w pełnym wymiarze”. Zdaniem Sądu Apelacyjnego oznacza ono
tylko takie miesiące, w których pracownik wykonał 22 zjazdy pod ziemię. Sąd nie
wyjaśnił, na jakiej podstawie faktycznej lub prawnej przyjął taki wniosek. W szczegól-
ności Sąd nie odwołał się do § 31 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty
5
tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49), który stanowi, że „przy obliczaniu okresów
zatrudnienia dodaje się poszczególne okresy zatrudnienia obejmujące lata, miesiące
i dni. Okresy niepełnych miesięcy zatrudnienia oblicza się w dniach. Sumę dni za-
mienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesię-
cy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Jeżeli w za-
świadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia podane są dniówki robocze, a nie
okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 22
dni robocze, a za okresy przed dniem 1 stycznia 1981 r. - 25 dni roboczych”.
Przedstawione wyżej rozumowanie Sądu Apelacyjnego należy, mając na
uwadze brzmienie przepisów art. 51 ust. 1 ustawy o restrukturyzacji górnictwa, uznać
za nieprzekonujące. Już literalna wykładnia tych przepisów wskazuje, że określenie
„okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy” dotyczy nie tylko miesięcy, w których występowały 22 dni robocze, lecz także
miesięcy, w których pracownik przepracował wszystkie dni robocze, nawet gdy ich
liczba była mniejsza niż 22 (zob. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
3 listopada 1994 r., III AUr 331/94, OSA 1995 nr 5, poz. 42).
Powyższe uwagi nie dotyczą członków drużyn ratowniczych, bowiem, w świe-
tle ustaleń faktycznych przyjętych w podstawie zaskarżonego wyroku, skarżący takiej
pracy nie wykonywał. Odmienne twierdzenie zawarte w skardze kasacyjnej, wobec
niepodniesienia przez skarżącego zarzutów naruszenia przepisów postępowania, nie
upoważnia Sądu Najwyższego do wyrażania ocen prawnych w tym zakresie.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
========================================